Abstrakt
W artykule opisany został model uczenia się człowieka w okresie późnej dorosłości. Model powstał w oparciu o przegląd literatury dotyczącej tematu uczenia się osób starszych, kształtowania mądrości w okresie późnej dorosłości oraz tematu pomyślnego starzenia się. W dużej mierze opiera się na teorii Petera Jarvisa, a także koncepcji mądrości autorstwa Moniki Ardelt.
Bibliografia
Ardelt, M. (1997). Wisdom and life satisfaction in old age. The Journals of Gerontology Series B: Psychological Sciences and Social Sciences, 52(1), 15–27.
Ardelt, M. (2000). Intellectual versus wisdom-related knowledge: The case for a different kind of learning in the later years of life. Educational Gerontology, 26(8), 771–789.
Ardelt, M. (2003). Empirical assessment of a three-dimensional wisdom scale. Research on aging, 25(3), 275–324.
Baltes, P., Glück, J., Kunzmann, U. (2004). Mądrość. Jej struktura i funkcja w kierowaniu pomyślnym rozwojem w okresie całego życia. W: J. Czapiński (red.), Psychologia pozytywna. Nauka o szczęściu, zdrowiu, sile i cnotach człowieka. Warszawa: PWN.
Baltes, P.B., Staudinger, U.M. (2000). Wisdom: A metaheuristic (pragmatic) to orchestrate mind and virtue toward excellence. American psychologist, 55(1), 122.
Bron, A. (2006). Rozumienie uczenia się w teoriach andragogicznych. Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja, 4(36), 7–24.
Brookfield, S. (2003). Adult cognition as a dimension of lifelong learning. W: J. Field, M. Leicester (red.), Lifelong learning: Education across the lifespan, New York: Routledge, 89–101.
Brugman, G.M. (2006). Wisdom and aging. Handbook of the psychology of aging, 6, 445–476.
Clayton, V.P., Birren, J.E. (1980). The development of wisdom across the life span: A reexamination of an ancient topic. Life-span development and behavior, 3, 103–135.
Etezadi, S., Pushkar, D. (2013). Why are wise people happier? An explanatory model of wisdom and emotional well-being in older adults. Journal of happiness studies, 14(3), 929–950. http://dx.doi.org/10.1007/s10902-012-9362-2.
Fabiś, A. (2015). Rozwój duchowy jako atrybut dojrzałości w starości. Biblioteka Gerontologii Społecznej, 1(9), 11–18.
Falewicz A. (2015). Geneza i przegląd psychologicznych koncepcji mądrości. Studia Koszalińsko-Kołobrzeskie, (22), 243–254.
Greene, J.A., Brown, S.C. (2009). The wisdom development scale: Further validity investigations. The International Journal of Aging and Human Development, 68(4), 289–320. http://dx.doi.org/10.2190/AG.68.4.b.
Jankowski, D. (2006). Środowisko edukacyjne człowieka dorosłego jako problem pedagogiki społecznej i andragogiki. Rocznik Andragogiczny, 47–65.
Jankowski, D. (2012). Edukacja i autoedukacja: współzależność, konteksty, twórczy rozwój. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Jarvis, P. (2009). Learning to be a Person in Society, London.
Jarvis, P. (2011). Teaching, learning, and the human quest: Wisdom. New directions for adult and continuing education, 2011(131), 85–93. http://dx.doi.org/ 10.1002/ace.424.
Jarvis P. (2012a). Learning from everyday life. Human & Social Studies. Resarch and Practice, 1, 1–20.
Jarvis, P. (2012b). Transformatywny potencjał uczenia się w sytuacjach kryzysowych. Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja, 3.
Jarvis, P. (2012c). Wisdom and the Quest for Meaning. Intergenerational Solidarity and Older Adults’ Education in Community, 20.
Kozerska, A. (2015a). Edukacja seniorów w kontekście paradygmatu pomyślnego starzenia się – kontrowersje i wątpliwości. Edukacja Dorosłych, 2, 23–36.
Kozerska, A. (2015b). Kształtowanie własnego środowiska edukacyjnego w okresie późnej dorosłości. Podstawy Edukacji. Między porządkiem a chaosem, 8, 217–237. http://dx.doi.org/10.16926/pe.2015.08.16.
Kozerska, A. (2016). Educational aspects of Polish seniors’ participation in religious organisations as well as organisations promoting knowledge. Studies in the Education of Adults, 48(1), 4–22. http://dx.doi.org/10.1080/ 02660830.2016.1149354.
Kramer, D.A. (2000). Wisdom as a classical source of human strength: Conceptualization and empirical inquiry. Journal of social and clinical psychology, 19(1), 83.
Kunzmann, U. (2004). Approaches to a good life: The emotional-motivational side to wisdom. Positive psychology in practice, 31, 504–517.
Malewski, M. (2013). „Dorosłość” – kłopotliwa kategoria andragogiki. Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja, 3, 23–40.
Martinson, M., Berridge, C. (2015). Successful aging and its discontents: A systematic review of the social gerontology literature. The Gerontologist, 55(1), 58–69. http://dx.doi.org/10.1093/geront/gnu037.
Oleś, P. (2011). Psychologia człowieka dorosłego: ciągłość – zmiana – integracja. Warszawa: PWN.
Rowe, J.W., Kahn, R.L. (1998). Successful aging. New York: Pantheon Books.
Semków, J. (2007). Andragogiczne uniwersalia – mit czy rzeczywistość? W: E. Dubas (red.), Uniwersalne problemy andragogiki i gerontologii. Łódź: Wydawnictwo UŁ, 35–40.
Sroczyński, W. (2007). „Środowisko niewidzialne” w andragogice. Środowisko z punktu widzenia andragogiki humanistycznej. W: B. Juraś-Krawczyk (red.), Wybrane obszary badawcze andragogiki. Łódź: Wydawnictwo WSHE, 23–45.
Tornstam, L. (2005). Gerotranscendence. A developted theory of positive aging, New York.
Tornstam, L. (2011). Maturing into gerotranscendence. The journal of Transpersonal Psychology, 43(2), 166–180.
Wink, P., Helson, R. (1997). Practical and transcendent wisdom: Their nature and some longitudinal findings. Journal of Adult Development, 4(1), 1–15.
Wink, P., Dillon, M. (2002). Spiritual development across the adult life course: Findings from a longitudinal study. Journal of Adult Development, 9(1), 79–94. http://dx.doi.org/10.1023/A:1013833419122.
Znaniecki, F. (1988). Wstęp do socjologii, Warszawa: PWN.