Abstrakt
Artykuł przypomina model wielostronnego procesu nauczania-uczenia się i wskazuje na zaangażowanie poszczególnych transakcyjnych stanów Ja w odniesieniu do zawartych w nim strategii dydaktycznych. W zaprezentowanym własnym modelu wynikającym z analizy transakcyjnej, w którym punktem wyjścia są poszczególne składowe osobowości, a nie obszary ludzkiej aktywności, wymieniono niektóre rezultaty procesu uczenia się. Podkreślono rolę i znaczenie dydaktyczne zintegrowanej osobowości ucznia: Ethos i Pathos. Transakcyjny model wielostronnego procesu nauczania-uczenia się może przyczynić się do realizacji postulatu nauczania wychowującego. Pasywność może być traktowana jako jedna z istotnych przyczyn hamujących pozytywne zmiany w procesie edukacji. W poszczególnych kierunkach psychologicznych w różny sposób podchodzi się do zjawiska społecznej bierności. Natomiast w analizie transakcyjnej źródłem pasywności jest dyskontowanie transakcyjne i brak udzielania wsparcia przez nauczyciela. Uczeń mający poczucie, że jego potrzeba bycia zauważonym nie jest dostrzegana, przyjmuje następujące strategie pasywności: bierność, dopasowanie, pobudzenie, skostnienie, wybuch lub zwlekanie.
Bibliografia
Barrow, G. (2007). Transactional Analysis, Pastoral Care and Education. Educational Transactional Analyst, 25(1).
Bartalanffy, L. von (1984). Ogólna teoria systemów. E. Woydyłło-Woźniak (tłum.). Warszawa.
Berne, E. (1953). Concerning the Nature of Communication. Psychiatric Quarterly, 27.
Berne, E. (1961). Transactional Analysis in Psychotherapy. A Systematic Individual and Social Psychiatry. Nowy Jork.
Berne, E. (1962). Classifi cation of Positions. Transactional Analysis Bulletin, 1.
Berne, E. (1966a). Principles of Group Treatment. Nowy Jork.
Berne, E. (1966b). The Structure and Dynamics of Organizations and Groups. Nowy Jork.
Berne, E. (1968). Principles of Group Treatment. Nowy Jork.
Berne, E. (1969). A Layman’s Guide to Psychiatry and Psychoanalysis. Nowy Jork.
Berne, E. (1987). W co grają ludzie? Psychologia stosunków międzyludzkich. P. Izdebski (tłum.). Warszawa.
Berne, E. (1994). Seks i kochanie. J. Mikos (tłum.). Warszawa.
Berne, E. (1998). Dzień dobry... i co dalej? M. Karpiński (tłum.). Poznań.
Bly, R. (1993). Żelazny Jan. Rzecz o mężczyznach. J. Tittenbrun (tłum.). Poznań.
Brady, J.P. (1980). Behaviour therapy, Medicine, 36.
Coles, R. (2004). Inteligencja moralna dzieci. D. Gaul, M. Machowski (tłum.). Poznań.
Dusay, J.M. (1966). Response in Therapy. Transactional Analysis Bulletin, 5.
English, F. (1976). Transaktionale Analyse und Skriptanalyse. Aufsätze und Vorträge. Hamburg.
Gelder, M.G. (1977). Behavioral Treatment of Agorafobia. Some Factors which Restrict Change after Treatment. W: J.C. Boulougouries, J.D. Rabavilas (red.). The Treatment of Phobic and Obsessive Compulsive Disorders. Oxford.
Gardner, H., Kornhaber, M.L., Wake W.K. (2001). Inteligencja. Wielorakie perspektywy, M. Grabarz, M. Śmieja (tłum.). Warszawa.
Goleman, D. (1997). Inteligencja emocjonalna. A. Jankowski (tłum.). Poznań.
Goleman, D. (1999). Inteligencja emocjonalna w praktyce. A. Jankowski (tłum.). Poznań.
Goleman, D. (2007). Inteligencja społeczna. A. Jankowski (tłum.). Poznań.
Goleman, D. (2009). Inteligencja ekologiczna. A. Jankowski (tłum.). Poznań.
Grzesiuk, L. (1980). Zaburzenia zachowania w ujęciu analizy transakcyjnej. W: M. Szostak (red.). Wybrane zagadnienia z psychologii klinicznej. Warszawa.
Grzesiuk, L. (red.) (1994). Psychoterapia – szkoły, zjawiska, techniki i specyfi czne problemy. Warszawa.
Hare, R.M. (2001). Myślenie moralne. Jego płaszczyzny, metoda i istota. J. Margasiński (tłum.). Warszawa.
Harris, T.A. (1987). W zgodzie z sobą i z tobą. Praktyczny przewodnik po analizie transakcyjnej. E. Knoll (tłum.). Warszawa.
Herzog, W. (2006). Pedagogika a psychologia. Zarys wzajemnych relacji. J. Zychowicz (tłum.). Kraków.
Jagieła, J. (1992). Wstęp do analizy transakcyjnej. Przewodnik dla studentów pedagogiki społecznej. Częstochowa.
Jagieła, J. (1995a). Analiza Transakcyjna. Istotne pytania przed budowaniem procedur terapeutycznych. Problemy Alkoholizmu, 2.
Jagieła, J. (1995b). Tolerancja w świetle analizy transakcyjnej. W: A. Rosół, M.S. Szczepański (red.). Tolerancja. Studia i szkice. T. 2. Częstochowa.
Jagieła, J. (1996). Problemy opieki z perspektywy analizy transakcyjnej. W: D.K. Marzec (red.). Opieka i wychowanie w okresie transformacji systemowej. Częstochowa.
Jagieła, J. (1997a). Analiza transakcyjna – perspektywy aplikacji pedagogicznych. W: J. Jagieła (red.). Analiza transakcyjna w teorii i praktyce pedagogicznej. Częstochowa.
Jagieła, J. (1997b). Dziecko w rodzinie alkoholowej a niektóre aspekty Trójkąta Dramatycznego S. Karpmana. Problemy Alkoholizmu, 8–9.
Jagieła, J. (1998). Transakcyjne pozycje życiowe nieletnich przestępców. Problemy Alkoholizmu, 3.
Jagieła, J. (2000). Przemoc w teatrze życia rodzinnego. Trójkąt Dramatyczny Stephana Karpmana. Problemy Alkoholizmu, 2.
Jagieła J. (2001a). Трансакционный анализ в теории педагогики и методике физического воспитания. Монография. Минск.
Jagieła J. (2001b). Психологическое обоснование трансакционного анализа в теории педагогики и методике физического воспитания. Сборник научных трудов, Москва.
Jagieła J. (2001c). Transactional Analysis (TA) as a Way of Improving the Interpersonal Competence of Teachers in the twenty-first century. First Internet Conference for Educators Pedagogical University of Częstochowa (Poland), University of Luján (Argentina) and University of Ljubljana (Słowenia). W: A. Kozłowska, B. Kožuh (red.). The Quality of Education in the Light of Educational Challenges and Tendencies of the Third Millennium. Częstochowa.
Jagieła, J. (2001d). Transakcyjny model psychomanipulacji w nowych destrukcyjnych ruchach religijnych. W: S. Pamuła, A. Margasiński (red.). Sekty. Uwarunkowania i niebezpieczeństwa w III RP. Częstochowa.
Jagieła, J. (2002). Kontrapunkt potrójności. Szkic na marginesie refleksji o tolerancji. W: A. Rosół, M.S. Szczepański (red.). Tolerancja. Studia i szkice. T. 8–9. Częstochowa.
Jagieła, J. (2003). Bioskrypt w pracy nauczyciela kultury fizycznej. W: J. Rodziewicz-Gruhn (red). Biokulturowe uwarunkowania rozwoju, sprawności i zdrowia. Częstochowa.
Jagieła, J. (2004a). Komunikacja interpersonalna w szkole. Krótki przewodnik psychologiczny. Kraków.
Jagieła, J. (2004b). Gry psychologiczne w szkole. Kielce.
Jagieła, J. (2004c). Psychopatologiczne aspekty analizy transakcyjnej. W: A. Siedlaczek-Szwed (red.). Z zagadnienia pedagogiki specjalnej. Częstochowa.
Jagieła, J. (2004d). Pasywność w szkole. Psychologia w Szkole, 3.
Jagieła, J. (2004e). Gry psychologiczne w szkole. Psychologia w Szkole, 1.
Jagieła, J. (2005). Nauczyciele i rodzice, czyli gracze i przegrani. Psychologia w Szkole, 4.
James, M., Jongeward, D. (1994). Narodzić się, by wygrać. Analiza transakcyjna na co dzień. A. Suchańska (tłum.). Poznań.
James, M. (1997). Techniques in Transactional Analysis for Psychotherapists and Counselors. Reading, MA.
Janus, K. (red.) (2006). Pedagogika i psychologia. Zagadnienia, pojęcia, terminy. Warszawa.
Kehler, T. (1978). Transactional Analysis Revisited. Little Rock, AR.
Keplinger, A. (2009). W okowach bierności. Psychologia w Szkole, 3.
Kozielecki, J. (1969). Rozwiązywanie problemów. Warszawa.
Krajewski, T. (1975). Kształtowanie struktur wiedzy w procesie wielostronnego uczenia się i nauczania biologii w szkole podstawowej. Warszawa – Poznań.
Kupisiewicz, C. (1980). Podstawy dydaktyki ogólnej. Warszawa.
Kwaśnica, R. (1986). Struktura sytuacji problemowej a funkcjonowanie wiedzy. Studium teoretyczne, Warszawa – Wrocław.
Kwieciński, Z., Śliwerski, B. (2004). Pedagogika. Podręcznik akademicki. T. 2. Warszawa.
Lennick, D., Kiel, F. (2007). Inteligencja moralna. Jak poprawić wyniki w prowadzeniu interesów i skutecznie zarządzać. I. Szuwalska (tłum.). Wrocław.
Lewicki, T. (1975). Psychologiczne różnice indywidualne a osiągnięcia uczniów. Warszawa.
Łastik, A. (2008). Wewnętrzne dziecko. Warszawa.
Matkowski, M. (1993). Nierozpoznania. W: J. Santorski (red.). ABC psychologicznej pomocy. Warszawa.
Matkowski, M. (1995). Proces skryptowy i koncepcja miniskryptu. W: J. Santorski (red.). Ciało i charakter. Diagnoza i strategie w psychoterapii somatyczno-charakterologicznej. Warszawa.
Matthews, G., Zeider, M., Roberts, R.D. (2004). Emotional Intelligence: Science and Myth. Cambridge, MA.
Nęcki, Z. (2000). Komunikacja międzyludzka. Kraków.
Niemierko, B. (2009). Diagnostyka edukacyjna. Podręcznik akademicki. Warszawa.
Okoń, W. (1965). Wielostronne uczenie się a problem aktywności uczniów. Nowa Szkoła, 7–8.
Okoń, W. (1975). Nauczanie problemowe we współczesnej szkole. Warszawa.
Okoń, W. (1976). Podstawy wykształcenia ogólnego. Warszawa.
Okoń, W. (1987). Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej. Warszawa.
Olak, A. (2006). Wpływ analizy transakcyjnej na kształtowanie postaw interpersonalnych w organizacji, Zeszyty Naukowe Akademii Ekonomicznej w Krakowie, 715.
Pankowska, D. (2005). Wykorzystanie analizy transakcyjnej w pracy nauczyciela. W: D. Jankowski (red.). Rozpoznania i szkice pedagogiczne. Łódź.
Pankowska, D. (2010). Nauczyciel w perspektywie analizy transakcyjnej. Lublin.
Pawłowska, A. (2003). Uwarunkowania realizacji funkcji personalnej w ujęciu analizy transakcyjnej. Praca doktorska. Wydział Zarządzania UW.
Phillips, M. (2000). Doskonałość emocjonalna. L. Rafa (tłum.). Warszawa.
Piaget, J. (1967). Rozwój ocen moralnych dziecka. T. Kołakowski (tłum.). Warszawa.
Piaget, J. (1977). Psychologia i epistemologia. Z. Zakrzewska (tłum.). Warszawa.
Przybylska, I. (2007). Inteligencja emocjonalna a uzdolnienia twórcze i funkcjonowanie szkolne młodzieży. Katowice.
Rogoll, R. (1989). Aby być sobą. Wprowadzenie do analizy transakcyjnej. A. Tomkiewicz (tłum.). Warszawa.
Samek, T. (1991). Wprowadzenie do analizy transakcyjnej. Kraków.
Samek, T. (1997). Trójkąt dramatyczny. Charaktery, 10.
Schaper, W.F., (1973). Some Aspects of the Interaction between Phobias and Their Partners. W: J.C. Brengelmann, W. Tunner (red.). Behaviour Therapy. Wiedeń.
Schiff J. i in. (1969). Reparenting in Schizophrenia. Transactional Analysis Bulletin, 8.
Schiff, A., Schiff, J. (1997). Passivity. Transactional Analysis Journal, 1.
Simon, F.B., Stierlin, H. (1998). Słownik terapii rodzin. M. Przylipiak, K. Drat-Ruszczak, E. Suchar, E. Zubrzycka (tłum.). Gdańsk.
Smółka, P. (2006). Jak skutecznie szkolić umiejętności interpersonalne? W: B. Kaczmarek, A. Kucharski, M. Stencel (red.). Komunikowanie się. Problemy i perspektywy. Lublin.
Steiner, C.M. (1966). Script and Counterscript. Transactional Analysis Bulletin, 5.
Steiner, C.M. (1968). The Alcoholic Game. Transactional Analysis Bulletin, 7.
Steiner, C.M. (1972). Games Alcoholics Play. The Analysis of Life Scripts. Nowy Jork.
Steiner, C.M. (1974). Scripts People Live. Transactional Analysis of Life Scripts. Nowy Jork.
Steiner, C.M. (2002). The Adult: Once Again with Feeling. Transactional Analysis Journal, 1.
Stewart, I., Joines, V. (1991). TA Today. A New Introduction to Transactional Analysis. Nottingham.
Stewart I. (2001). Ego States and the Theory of Theory: The Strange Case of the Little Professor. Transactional Analysis Journal, 2.
Strojnowska, B. (1978). Analiza transakcyjna w zastosowaniu do małżeństwa. Zagadnienia Wychowawcze a Zdrowie Psychiczne, 2.
Śmieja, M. (2009). Siła tkwiąca w emocjach. Psychologia w Szkole, 2.
Terruwe, A.A., Baars, C.W. (1987). Integracja psychiczna. W. Unolt (tłum.). Poznań.
Walczyna, J. (1978). Kształtowanie postaw społeczno-moralnych dzieci w wieku przedszkolnym. Warszawa.
Weinberg, G.W. (1979). Myślenie systemowe. C. Berman, R. Wielburski (tłum.). Warszawa.
Woollams, S., Brown, M. (1978). Transactional Analysis. Dexter, MI.
Zaczyński, W.P. (1984). Teoria wielostronnego kształcenia jako paradygmat współczesnej dydaktyki – rozważania wstępne. Kwartalnik Pedagogiczny, 2.
Zaczyński, W.P. (1988). Metodologiczna tożsamość dydaktyki. Warszawa.
Zaczyński, W.P. (1990). Uczenie się przez przeżywanie. Warszaw