Abstrakt
Pasywność może być traktowana jako jedna z istotnych przyczyn hamujących pozytywne zmiany w procesie edukacji. W poszczególnych kierunkach psychologicznych w różny sposób podchodzi się do zjawiska społecznej bierności. Autor przedstawia poglądy psychoanalityczne wynikające z behawioryzmu, teorii poznawczych, humanistycznie zorientowanej psychologii i podejście systemowe. W analizie transakcyjnej źródłem pasywności są dewaloryzacje transakcyjne i brak wsparcia ze strony nauczyciela. Uczeń mający poczucie, że jego potrzeba bycia zauważonym nie jest dostrzegana przyjmuje następujące strategie pasywności: bierność, dopasowanie, pobudzenie, skostnienie lub wybuch. Do przyjmowania postawy pasywnej przyczynia się zarówno sytuacja rodzinna oraz domowa ucznia, jak i jego cechy osobowości. W artykule sformułowano zalecenia dla nauczyciela jak ma postępować z pasywnym uczniem.
Bibliografia
Berne, E. (1961). Transactional Analysis in Psychotherapy. New York.
Berne, E. (1987). W co grają ludzie: psychologia stosunków między ludzkich. P. Izdebski (tłum.). Warszawa.
Berne, E. (1998). „Dzień dobry”… i co dalej? Psychologia ludzkiego przeznaczenia. M. Karpiński (tłum.). Poznań.
Cichocka, M., Suchańska, A. (1989). Analiza transakcyjna w teorii i praktyce psychologicznej. Psychoterapia, 2.
Etchegoyen, H. (1999). The Fundamentals of Psychoanalytic Technique. London.
Fromm, E. (1995). Mieć czy być? J. Karłowski (tłum.). Poznań.
Gelso, Ch. J., Hayes, J. A. (2004). Relacja terapeutyczna: sojusz terapeutyczny, przeniesienie, przeciwprzeniesienie, rzeczywista relacja. O. Waśkiewicz, M. Rucińska (tłum.). Gdańsk.
Grzesiuk, L. (1980). Zaburzenia zachowania w ujęciu analizy transakcyjnej. W: M. Szostak (red.). Wybrane zagadnienia z psychologii klinicznej: skrypt dla II i III roku studiów. Warszawa.
Grzesiuk, L. i in. (red.) (1994). Psychoterapia – szkoły, zjawiska, techniki i specyficzne problemy. Warszawa.
Harris, T. A. (1987). W zgodzie z sobą i z tobą: praktyczny przewodnik po analizie transakcyjnej. E. Knoll (tłum.). Warszawa.
Heaton, J. A. (2003). Podstawy umiejętności terapeutycznych. J. Bartosik (tłum.). Gdańsk.
Jagieła, J. (1992). Wstęp do analizy transakcyjnej: przewodnik dla studentów pedagogiki społecznej. Częstochowa.
Jagieła, J. (1995a). Analiza transakcyjna. Istotne pytania przed budowaniem procedur terapeutycznych. Problemy Alkoholizmu, 2.
Jagieła, J. (1995b). Tolerancja w świetle analizy transakcyjnej. W: A. Rosół, M. S. Szczepański (red.). Tolerancja. Szkice socjologiczne. Częstochowa.
Jagieła, J. (1996). Problemy opieki z perspektywy analizy transakcyjnej. W: D. K. Marzec (red.). Opieka i wychowanie w okresie transformacji systemowej. Częstochowa.
Jagieła, J. (1997a). Dziecko w rodzinie alkoholowej a niektóre aspekty Trójkąta Dramatycznego S. Karpmana. Problemy Alkoholizmu, 8–9.
Jagieła, J. (red.) (1997b). Analiza transakcyjna w teorii i praktyce pedagogicznej. Częstochowa.
Jagieła, J. (1998). Transakcyjne pozycje życiowe nieletnich przestępców. Problemy Alkoholizmu, 3.
Jagieła, J. (1999). Szkoła gry w szkole gier. Charaktery, 9.
Jagieła, J. (2000). Przemoc w teatrze życia rodzinnego. Trójkąt Dramatyczny Stephana Karpmana. Problemy Alkoholizmu, 2.
Jagieła, J. (2002). Gry i manewry. Charaktery, 9.
Jagieła, J. (2003a). Z żaby księżniczka. Charaktery, 3.
Jagieła, J. (2003b). Bioskrypt w pracy nauczyciela kultury fizycznej. W: J. Rodziewicz-Gruhn (red.). Biokulturowe uwarunkowania rozwoju, sprawności i zdrowia. Częstochowa.
Jagieła, J. (2003c). Rodzic naszego dziecka. Charaktery, 10.
Jagieła, J. (2004a). Gry psychologiczne w szkole. Kielce 2004.
Jagieła, J. (2004b). Gry psychologiczne w szkole. Psychologia w Szkole, 1.
Jagieła, J. (2004c). Komunikacja interpersonalna w szkole. Kraków.
Jagieła, J. (2004d). Pasywność w szkole. Psychologia w Szkole, 3.
Jagieła, J. (2005). Trudny uczeń w szkole. Krótki przewodnik psychologiczny. Kraków.
Jagieła, J. (2007). Narcystyczna szkoła. O psychologicznej rzeczywistości szkoły. Kraków.
James, M., Jongeward, D. (1994). Narodzić się by wygrać. Analiza transakcyjna na co dzień. A. Suchańska (tłum.). Poznań.
Jankowski, K. (1980). Analiza transakcyjna. W: H. Wardaszko-Łysakowska (red.). Terapia grupowa w psychiatrii. Warszawa.
Janus, K. (red.) (2006). Pedagogika i psychologia. Zagadnienia, pojęcia, terminy. Warszawa.
Jones, C., Shillito-Clarke, C., Syme, G. i in. (2005). Co wolno, a czego nie wolno terapeucie. Gdańsk.
Kälin, K., Müri, P. (1998). Kierowanie sobą i innymi. Psychologia dla kadry kierowniczej. Kraków.
Kottler, J.A. (2003a). Opór w psychoterapii. Jak pracować z trudnym klientem? A. Rozwadowska (tłum.). Gdańsk.
Kottler, J.A. (2003b). Skuteczny terapeuta. E. Jusewicz-Katler (tłum.). Gdańsk.
Krzemiński, I. (1999?). Analiza transakcyjna Erica Berne’a, czyli w co ludzie grają (i dlaczego)? W: Co dzieje się między ludźmi? Warszawa.
Lenhardt, V. (1980). L’analyse trasactionnelle. Paris. Matkowski, M. (1993). Nierozpoznania. W: J. Santorski (red.). ABC psychologicznej pomocy: antologia. Warszawa.
Mudyń, K. (1997). Gry partnerskie. Charaktery, 8.
Pankowska, D. (2008). Czego uczeń dowiaduje się w szkole o wiedzy i uczeniu się? Ukryty program szkoły – cz. 2. Psychologia w Szkole, 4.
Paul-Cavallier, F. J. (1992). Wizualizacja. Od obrazu do działania. A. Suchańska (tłum.). Poznań.
Radomska, A. (2004). Pasywność transakcyjna ucznia w szkole (niepublikowana praca magisterska). Częstochowa.
Rogoll, R. (1992). Aby być sobą. Wprowadzenie do analizy transakcyjnej. A. Tomkiewicz (tłum.). Warszawa.
Samek, T. (1994). Nowa Analiza Transakcyjna w podnoszeniu jakości życia. W: R. Derbis (red.). Prace Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Częstochowie. Seria: Psychologia. Z. III. Częstochowa.
Samek, T. (1997). Trójkąt dramatyczny. Charaktery, 11.
Schiff, A., Schiff, J. (1997). Passivity. Transactional Analysis Journal, 1.
Seligman, M. E. P. (1994). Eliminowanie depresji i wyuczonej bezradności. W: P. G. Zimbardo, F. L. Ruch (red.). Psychologia i życie. E. Czerniawska i in. (tłum.). Warszawa.
Sękowska, M., Małkowicz, M. (2000). Pokaż mi swój egogram… Analiza transakcyjna jako narzędzie badania stosunków interpersonalnych w organizacji. Personel, 5.
Strojnowska, B. (1978). Analiza transakcyjna w zastosowaniu do małżeństw. Zagadnienia Wychowawcze a Zdrowie Psychiczne, 2.
Steiner, C. (1990). Scripts People Live. Transactional Analysis of Life Scripts. New York.
Stewart, I., Joines, V. (1987). TA Todey. A New Introduction to Transactional Analysis. Nottingham, UK.
Suchańska, A. (1993). Trójkąt dramatyczny i gry ratownicze. W: J. Santorski (red.). ABC psychologicznej pomocy: antologia. Warszawa.
Szymanowska, E., Sękowska, M. (2000). Analiza transakcyjna w zarządzaniu. Kraków.
Wojtyra, P. (2000). Przejawy gier transakcyjnych w relacjach politycznych. Na podstawie audycji radiowej „Śniadanie z Radiem Zet” (niepublikowana praca magisterska). Częstochowa.
Woollams, S., Brown, M., Huige, K. (1978). Transactional Analysis.
Wójcik, E. (1990). Analiza transakcyjna pomocą w dojrzewaniu osobowości. Z Pomocą Rodzinie, 1–2.
Tomkiewicz, A. (1992). Czy możemy siebie zrozumieć? Wiedza i Życie, 1.
Tryjarska, B. (1995). Skrypty życiowe małżonków a konflikty jawne i ukryte w małżeństwie. Warszawa.
Zaborowski, Z. (1980). Z pogranicza psychologii społecznej i psychologii osobowości. Warszawa.
Zimbardo, P. G. (2008). Zło uwodzi w siedmiu krokach. Charaktery, 9.