Szkoła oczami polskich siódmoklasistów w kontekście ich pozycji życiowych

• Adrianna Sarnat-Ciastko

  Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy im. J. Długosza w Częstochowie

  https://orcid.org/0000-0003-0505-2128

W latach 2016–2018 w 79 placówkach oświatowych w Polsce realizowany był projekt „Wychować człowieka mądrego. Wprowadzenie modelu pracy wychowawczej i resocjalizacyjnej z zastosowaniem metody tutoringu szkolnego jako profilaktyki pozytywnej problemów w polskiej szkole”. Wartością dodaną podejmowanych działań okazała się możliwość dokonania pogłębionego wglądu w sytuację polskiej szkoły w świetle toczącej się wówczas reformy edukacji. Podejmowane przez Ministerstwo Edukacji Narodowej zmiany wiązały się z wygaszaniem gimnazjów, a co za tym idzie poszerzaniem o dwie klasy szkół podstawowych. Ta sytuacja okazała się wielowymiarowym wyzwaniem dla placówek oświatowych, ale przede wszystkim dla samych uczniów, którzy odsłonili dla siebie nową kartę procedur edukacyjnych, nie na początku swojej szkolnej drogi, ale w jej zaawansowanym już trakcie. Niniejszy artykuł zwraca uwagę na ten konkretny moment, koncentrując się na tym, jakimi pozycjami życiowymi charakteryzowali się wówczas siódmoklasiści, a zatem jaki przejawiali stosunek do siebie i otaczającego ich świata. Czynione tu rozważania oparte są o badania przeprowadzone na grupie 764 siódmoklasistów, którzy ostatecznie potwierdzili swoją zdecydowanie niższą sympatię do szkół, a także znaczące wykorzystanie pozycji życiowych, które sprzyjają zaistnieniu negatywnych relacji interpersonalnych.

1. Adrianna Sarnat-Ciastko - Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy im. J. Długosza w Częstochowie

   pedagog społeczny i politolog. Adiunkt pracujący w Katedrze Badań nad Edukacją Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego im. Jana Długosza w Częstochowie. Członek Zespołu Badawczego Edukacyjnej Analizy Transakcyjnej. Tutor. Autorka wielu artykułów naukowych, szczególnie z zakresu relacji nauczyciela i ucznia oraz szkół autorskich. Badacz zjawiska efektywności tutoringu szkolnego w polskim systemie oświaty.

Bardziejewska, M. (2005). Okres dorastania. Jak rozpoznać potencjał nastolat- ków? In: A. Brzezińska (ed.), Psychologiczne portrety człowieka (p. 345– 377). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Budzyński, M. (2009). Tutoring szkolny – jak przez dialog rozwijać uczniów i motywować go do nauki. In: P. Czekierda, M. Budzyński, J. Traczyński, Z. Zalewski, A. Zembrzuska (ed.), Tutoring w szkole, między teorią a praktyką zmiany Edukacyjnej (p. 31–34). Wrocław: TEO.

Cole, M. (1998). Shame, Life Positions, and the OK Corral. Transactional Ana- lisys Journal, 28 (2), 152–156, https://doi.org/10.1177/036215379802800208.

Jagieła, J. (2012). Słownik analizy transakcyjnej. Częstochowa: Wydawnictwo Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie.

Jagieła, J. (1995). Tolerancja w świetle analizy transakcyjnej. In: A. Rosół, M.S. Szczepański (ed.), Tolerancja. Studia i szkice (p. 17–26). Częstochowa: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej.

Krzychała, S. (2018). Nauczyciel-tutor. Prakseologiczna rekonstrukcja tutoringu szkolnego. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.

Latkowska, J. (2014). Ewaluacja krok po kroku. Podręcznik ewaluacji wewnętrznej programów profilaktycznych. Warszawa: Fundacja Praesterno.

Lewicka-Zelent, A., Zubrzycka-Maciąg, T., Kwiatkowski, P., Trojanowska, E. (2018). Sytuacja uczniów klasy VII zreformowanej szkoły podstawowej. Raport Rzecznika Praw Dziecka przygotowany na podstawie sondażu opinii młodzieży, rodziców, nauczycieli i dyrektorów szkół. Warszawa, http://brpd.gov.pl/sites/default/files/raport_z_badania_sytuacji_szkolnej_siodmoklasistow.pdf. Access: 23 September 2019.

Ostaszewski, K. (2012). Pojęcie klimatu szkoły w badaniach zachowań ryzykownych młodzieży. Edukacja, 4 (120), 22–38.

Ostaszewski, K. (2006). Pozytywna profilaktyka. Świat Problemów, 3, 158, www.psychologia.edu.pl/czytelnia/62-wiat-problemow/174-pozytywnaprofilaktyka.html. Access 15 August 2019.

Pierzchała, A., Sarnat-Ciastko, A. (2011). Egogram strukturalny. Kwestionariusz samooceny stanów Ja (wersja eksperymentalna). In: J. Jagieła (ed.), Analiza transakcyjna w edukacji (p. 279–288). Częstochowa: Wydawnictwo Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie.

Rogoll, R. (2010). Aby być sobą. Wprowadzenie do Analizy Transakcyjnej. War- szawa: PWN.

Sarnat-Ciastko, A., Gębuś, D., Zalewski, Z. (2018). „Wychować człowieka mądrego”. Raport końcowy z badań ewaluacyjnych ogólnopolskiego projektu wdrażania tutoringu szkolnego. Częstochowa: Wydawnictwo Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego im. Jana Długosza w Częstochowie.

Stewart, I., Joines, V. (2016). Analiza transakcyjna dzisiaj. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis.

Szymanowska, E., Sękowska, M. (2000). Analiza transakcyjna w zarządzaniu. Kraków: Wydawnictwo Profesjonalnej Szkoły Biznesu.

Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe, Dz.U. 2017, poz. 59. Ustawa z dnia 25 lipca 1998 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty, Dz.U. z 1998 r. nr 117, poz. 759.

White, T. (1994). Life Positions. Transactional Analisys Journal, 24 (4), 269–276, https://doi.org/10.1177/036215379402400406.

Włodarski, Z. (1992). Człowiek jako wychowawca i nauczyciel. Warszawa: WSiP. Zahorska, M. (2009). Sukcesy i porażki reformy edukacji. Przegląd Socjologiczny, 58 (3), 119–142. http://www.wokolszkoly.edu.pl/blog/trzy-lata-w-men-destrukcja-systemu-edukacji-w-polsce.html. Access: 20 September 2019.

• pdf (Angielski)