Słowa kluczowe
matura
codzienność
szantaż
presja
Abstrakt
Celem naszego tekstu była identyfikacja form presji doświadczanych przez maturzystów w związku z egzaminem dojrzałości w kontekście szkolnej codzienności. Badania przeprowadziliśmy z wykorzystaniem autorskiego kwestionariusza ankiety, który wypełniło 239 osób – studentek i studentów pierwszego roku kierunków pedagogicznych na wybranych polskich uczelniach. Zebrane dane wskazują, że badane zjawisko presji maturalnej dotknęło 20% respondentów. Dwoma głównymi jego przejawami są: skoncentrowanie życia szkolnego w ostatniej klasie wokół egzaminu dojrzałości oraz wywieranie presji na uczniach w kwestii wyboru przedmiotów maturalnych w celu uzyskania dobrego wizerunku szkoły. Całokształt deklarowanych doświadczeń maturalnych pozwolił na identyfikację najwyższej formy presji, czyli szantażu maturalnego, związanego z ingerencją w wybory uczniów. Badania miały charakter wstępny, w związku z tym mogą stanowić podstawę do dalszych eksploracji zjawiska szantażu maturalnego.
Bibliografia
Adrjan, B. (2011). Kultura szkoły. W poszukiwaniu nieuchwytnego. Kraków: Impuls.
Bukowski, P., & Kobus, M. (2018). The Treat of Competition and Public School Performance: Evidence from Poland. Economics of Educational Review, 67, 14–24.
Ćwikła, E. (2016). Codzienność szkolna ukryta za rytuałem oceniania. In: I. Adamek, & J. Bałachowicz (eds.), Pomiędzy dwiema edukacjami. Dziecko/uczeń wobec czasu zmiany (pp. 101–116). Łódź: Wydawnictwo Naukowe WSP w Łodzi.
Głos Nauczycielski (2025). CKE: Do 7 lutego tegoroczni maturzyści muszą złożyć deklaracje przystąpienia do egzaminu. https://glos.pl/cke-do-7-lutego-tegoroczni-maturzysci-musza-zlozyc-deklaracje-przystapienia-do-egzaminu, [access: 11.08.2025].
Dudzikowa, M. (2007). Uczyć się od idola. O istotnym źródle wiedzy potocznej uczniów. In: M. Dudzikowa, & M. Czerepaniak-Walczak (eds.), Wychowanie. Pojęcia, procesy, konteksty. Vol. 2 (pp. 101–102). Gdańsk: GWP.
Dudzikowa, M., & Czerepaniak-Walczak, M. (2010). Codzienność w szkole. Szkoła w codzienności. In: M. Dudzikowa, & M. Czerepaniak-Walczak (eds.), Wychowanie. Pojęcia, procesy, konteksty. Vol. 5 (pp. 9–25). Gdańsk: GWP.
Ferenz, K. (2003). Szkoła w świecie codzienności dziecka. Rocznik Lubuski, 29(2), 15–27.
Groenwald, M, (2015). O wstydzie w sytuacjach oceniania szkolnego i konsekwencjach doświadczania go przez uczniów. Colloquium Wydziału Nauk Humanistycznych i Społecznych, 1(17), 63–82.
Jakimiuk, B. (2021). Preferowana i rzeczywista codzienność szkolna w perspektywie uczniów, Studia Edukacyjne, 61, 7–26; https://doi.org/10.14746/se.2021.61.1.
Jaskulska, S. (2009). Ocena zachowania w doświadczeniu gimnazjalistów, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Kalinowska, K. (2022). Bezmiar miar i praktyki niewymierności. Kilka refleksji na marginesie badań bezsensu w szkole. Kultura i Społeczeństwo, 66, 149–170; https://doi.org/10.35757/KiS.2022.66.1.7.
Kaufmann, J.-C. (2004). Ego. Socjologia jednostki. Inna wizja człowieka i konstrukcji podmiotu. Warszawa: Oficyna Naukowa.
Konarzewski, K. (1999). Komu jest potrzebna diagnostyka oświatowa? In: B. Niemierko, & B. Machowska (eds.), Diagnoza edukacyjna. Oczekiwania, problemy, przykłady (pp. 29–37). Legnica: ODESiP.
Gazeta Wyborcza (2024). Koniec z tzw. szantażem maturalnym. MEN wprowa-dziło zmiany. https://wyborcza.pl/7,75398,31356776,koniec-z-tzw-szantazem-maturalnym-men-wprowadzilo-zmiany.html [access: 11.08.2025].
Korzeniecka-Bondar, A. (2018). Badanie codziennego czasu szkolnego nauczycieli – namysł nad własną praktyką badań fenomenograficznych, Rocznik Pedagogiczny, 41, 213–225.
Krzychała, S. (2007). Projekty życia. Młodzież w perspektywie badań rekonstrukcyjnych. Wrocław: Wydawnictwo DSW.
Ministerstwo Edukacji Narodowej (2024). Maturzyści! Koniec presji! Macie więcej czasu na złożenie deklaracji maturalnej. https://www.gov.pl/web/edukacja/maturzysci-koniec-presji-macie-wiecej-czasu-na-zlozenie-deklaracji-maturalnej, [access: 5.08.2025].
Murawska, I., & Motyl, K. (2025). Szantaż maturalny jako cicha codzienność ostatnich roczników szkół ponadpodstawowych. Transmisja kultury (o)presji a wolność wyboru ucznia. Studia Paedagogica Ignatiana, 28(3), 185–199; https://doi.org/10.12775/SPI.2025.3.009
Nalaskowski, A. (2017). Szkoła Laboratorium. Od działań autorskich do pedagogii źródeł, Kraków-Warszawa: Impuls.
Stowarzyszenie Umarłych Statutów (2022). Niedopuszczenie do matury? To szkolna patologia. https://umarlestatuty.pl/2022/01/25/niedopuszczenie-do-matury-to-szkolna-patologia/ [access: 11.08.2025].
Ostaszewski, K. (2012). Pojęcie klimatu szkoły w badaniach zachowań ryzykownych młodzieży. Edukacja, 4(120), 22–38.
Przewłocka, J. (2015). Klimat szkoły i jego znaczenie dla funkcjonowania uczniów w szkole. Raport o stanie badań. Warszawa: Instytut Badań Edukacyjnych.
Sauder, M., & Espeland, W. N. (2009). The Discipline of Rankings: Tight Coupling and Organizational Change. American Sociological Review, 74, 63–82; http://dx.doi.org/10.1177/000312240907400104.
Sitek, M. (2014). Miejsce egzaminów zewnętrznych w systemach edukacyjnych i polityce edukacyjnej. In: R. Dolata, & M. Sitek (eds.), Raport o stanie edukacji 2014 (pp. 11–30). Warszawa: Instytut Badań Edukacyjnych.
Polskie Radio 24 (2024). Koniec “szantażu maturalnego”? Ministerstwo podjęło decyzję. https://polskieradio24.pl/artykul/3432040,koniec-szantazu-maturalnego-ministerstwo-podjelo-decyzje [access: 11.08.2025].
Sztompka, P. (2008). Życie codzienne – temat najnowszej socjologii. In: P. Sztompka, & M. Bogunia-Borowska (ed.), Socjologia codzienności (pp. 15–52). Kraków: Znak.
Szymański, M. J. (2014). Problematyka codzienności w badaniach społecznych i pedagogicznych. In: E. Bochno, I. Nowosad, & M. Szymański (eds.), Codzienność szkoły. Uczeń (pp. 17–28). Kraków: Impuls.
Waldenfels, B. (1993). Pogardzana doxa. Husserl i trwający kryzys zachodniego rozumu. In: Z. Krasnodębski, & K. Nellen (eds.), Świat przeżywany: fenomenologia i nauki społeczne (pp. 105–127), Warszawa: PiW.
Wysocka, E., & Tomiczek, K. (2014). Szkoła jako środowisko życia i codzienność ucznia – analiza teoretyczna i empiryczne egzemplifikacje percepcji i sposobu wartościowania szkoły przez uczniów. Przegląd Pedagogiczny, 1, 169–188.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Prawa autorskie (c) 2025 Karol Motyl, Iwona Murawska