Abstrakt
Klasa szkolna jest dynamiczną i wewnętrznie złożoną strukturą. Jest to jedna z podstawowych grup społecznych, w których uczestniczy młody człowiek. Z tego względu zjawiska, które mają miejsce w tej strukturze są niezwykle istotne dla rozwoju dzieci i młodzieży. Proces konstytuowania się klasy nigdy nie jest czymś dokonanym. Struktura ta jest w ciągłym procesie stawania się. Klasa szkolna podlega tym samym prawom dynamiki, co każda grupa, włączając w to także fazowość rozwoju. W niniejszym tekście przeanalizowano cztery etapy rozwoju klasy szkolnej z punktu widzenia strukturalizacji czasu w analizie transakcyjnej. W tym celu posłużono się techniką ankiety realizowaną w liceum ogólnokształcącym. Artykuł jest próbą wyłonienia cech charakterystycznych strukturalizacji czasu licealistów w poszczególnych fazach rozwoju grupy – klasy szkolnej. Aby móc analizować każdą z faz, posłużono się modelem panelu – dane zbierane były cztery razy w ramach roku szkolnego, za każdym razem badano tych samych uczniów, używając tego samego kwestionariusza. Tekst jest także próbą zwrócenia uwagi na możliwość wykorzystania analizy transakcyjnej do eksploracji fenomenów, zjawisk i procesów mających miejsce w rzeczywistości edukacyjnej.
Bibliografia
Berne, E. (2000). W co grają ludzie? Psychologia stosunków międzyludzkich (tłum. P. Izdebski). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Berne, E. (2008). Dzień dobry… i co dalej? (tłum. M. Karpiński). Poznań: Dom Wydawniczy REBIS.
Brzezińska, A. (2006). Dzieciństwo i dorastanie: korzenie tożsamości osobistej i społecznej. W: A. W. Brzezińska, A. Hulewska, J. Słomska (red.), Edukacja regionalna (s. 47–77). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Cowles-Boyd, L., Boyd, H.S. (1980). Play as a Time Structure. Transactional Analysis Journal, 10 (1), 5–7.
Grzesiuk, L. (2000). Psychoterapia. Szkoły, zjawiska, techniki i specyficzne problemy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Harris, T. (2009). Ja jestem OK-ty jesteś OK. Praktyczny przewodnik po analizie transakcyjnej (tłum. E. Knoll). Poznań: Dom Wydawniczy REBIS.
Jagieła, J. (2001). Transactional analysis (TA) as a way of improving the interpersonal competence of teachers in the twenty – first century. W: A. Kozłowksa, B. Kožuh (red.), The quality of education in the light of educational challenges and tendencies of the third millennium (s. 35–42). Częstochowa: Wydawnictwo WSP.
Jagieła, J. (2012a). Edukacyjna analiza transakcyjna w kilku odsłonach. Częstochowa: Wydawnictwo AJD.
Jagieła, J. (2012b). Słownik analizy transakcyjnej. Częstochowa: Wydawnictwo AJD.
James, M., Jongeward, D. (1994). Narodzić się, by wygrać. Analiza transakcyjna na co dzień (tłum. A. Suchańska). Poznań: Dom Wydawniczy REBIS.
Jaskulska, S., Poleszak, W. (2015). Wykluczenie rówieśnicze. W: J. Pyżalski (red.), Wychowawcze i społeczno-kulturowe kompetencje współczesnych nauczycieli. Wybrane konteksty (s. 155–175). Łódź: theQ studio.
Łobocki, M. (1974). Wychowanie w klasie szkolnej – z zagadnień dynamiki grupowej. Warszawa: WSiP.
Mika, S. (1972). Wstęp do psychologii społecznej. Warszawa: PWN.
Mokrzycka, A. (2015). Zabawa jako dodatkowa kategoria strukturalizacji czasu. Edukacyjna Analiza Transakcyjna, 4, 89–99.
Molicka, R., Schejbal, M. (2006). Teatr i terapia. Proces artystyczny - proces grupowy. Bielsko-Biała: Bielskie Stowarzyszenie Artystyczne Teatr Grodzki.
OECD (2017). Education at a Glance 2017: OECD Indicators, http://dx.doi.org/ 10.1787/eag-2017-en [dostęp: 12.05.2018].
Pankowska, D. (2001). Nauczyciel w perspektywie analizy transakcyjnej. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Pankowska, D. (2012). Analiza transakcyjna w edukacji czy edukacyjna analiza transakcyjna? – próba porządkowania znaczeń. Edukacyjna Analiza Transakcyjna, 1, 13–30.
Prüfer, P. (2016). Linearne i cykliczne procesy formacyjno-socjalizacyjne w społeczeństwie i w środowisku akademickim a niepełnosprawność. W: B. Szczupał, K. Kutek-Sładek (red.), Wielowymiarowość integracji społecznozawodowej studentów z niepełnosprawnością (s. 137–155). Kraków: Uniwersytet Papieski Jana Pawła II. Wydawnictwo Naukowe.
Rogoll, R. (1989). Aby być sobą. Wprowadzenie do analizy transakcyjnej (tłum. A. Tomkiewicz). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Sztompka, P. (2007). Socjologia. Analiza społeczeństwa. Kraków: Znak.
Ścibor-Rylski, M., Miary związku między zmiennymi – współczynniki korelacji. W: S. Bedyńska, M. Cypryańska (red.), Statystyczny drogowskaz. Cz. 1: Praktyczne wprowadzenie do wnioskowania statystycznego (s. 94–114). Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Sedno.
Tokarczuk, O. (2019). Przemowa noblowska Olgi Tokarczuk, https://www.nobelprize.org/prizes/literature/2018/tokarczuk/lecture/ [dostęp: 20.12.2019].
Yalom, I., Leszcz, M. (2006). Psychoterapia grupowa. Teoria i Praktyka. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Zamojska, E. (2011). Szkoła w filmie. Czy tylko fikcja? Analiza obrazu rzeczywistości szkolnej w filmie Klasa (Entre les murs). W: W. Jakubowski, S. Jaskulska (red.), Kultura mediów, ciało i tożsamość – konteksty socjalizacyjne i edukacyjne (s. 85–100). Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Zawada, I. (2013). Przestrzeń edukacyjna klasy szkolnej. Roczniki Pedagogiczne, 5 (41), 2, 75–94.