Socio-psychological contexts of taking on the role of employee by adults with intellectual disabilities

• Beata Cytowska

  Uniwersytet Wrocławski

  https://orcid.org/0000-0002-4884-2608

Społeczno – psychologiczne konteksty podjęcia roli pracownika przez dorosłe osoby z niepełnosprawnością intelektualną

W artykule ukazane zostały uwarunkowania społeczne i psychologiczne wchodzenia w rolę pracownika przez osoby z niepełnosprawnością intelektualną. Przedstawiono bariery społeczne i prawno-organizacyjne utrudniające podjęcie pracy przez tę grupę. Poddane zostały analizie również psychologiczne aspekty uzyskania statusu pracownika, w szczególności na otwartym rynku pracy. Zwrócono uwagę na znaczenie pracy w procesie dojrzewania osobowości i tożsamości oraz w dążeniu do autonomii.

1. Beata Cytowska - Uniwersytet Wrocławski

   biogram

Antecka, L., Bałtowska-Jucha, M., Głaz-Skirzyńska, M., Klaro-Celej, L., Wyszomierska, G., & Zakrzewska, M. (2018). Model wdrożenia praktyk wspomaganych w szkołach przysposabiających do pracy: Podręcznik instruktażowy dla nauczycieli. Centrum Rozwoju Zawodowego – Monika Zakrzewska.

Barnes, C., & Mercer, G. (2008). Niepełnosprawność. Wydawnictwo Sic!.

Brzezińska, A. I., Kaczan, R., Piotrowski, K., & Rękosiewicz, M. (2011). Odroczona dorosłość: fakt czy artefakt? Nauka, 4, 67–107.

Buchnat, M. (2008). Postawy młodzieży wobec osób niepełnosprawnych. Nasze Forum, 1-2(29-30), 59-67.

Cytowska, B. (2008). Realizacja programu „Wspomagane zatrudnienie osób z niepełnosprawnością intelektualną – Trener”. W T. Żółkowska & M. Wlazło (Eds.), Pedagogika specjalna – koncepcje i rzeczywistość. Socjopedagogiczne aspekty rehabilitacji osób niepełnosprawnych (Vol. III, s. 281–287). Wydawnictwo ZAPOL.

Cytowska, B. (2012). Trudne drogi adaptacji. Wątki emancypacyjne w analizie sytuacji dorosłych osób z niepełnosprawnością intelektualną we współczesnym społeczeństwie polskim. Wydawnictwo Impuls. https://doi.org/10.12775/RA.2013.039

Cytowska, B., & Wołowicz-Ruszkowska, A. (2013). Trener pracy. Dokument uwzględniający wiedzę zastaną na temat funkcjonowania trenera pracy, na podstawie polskich i zagranicznych opracowań (1st ed.). Polskie Forum Osób Niepełnosprawnych.

Erenc, J. (2008). Dylematy nauczycieli: o skutkach wspólnej nauki dzieci niepełnosprawnych z dziećmi sprawnymi, Szkoła Specjalna, 5, 346-359.

Gorący, M. (2011). Wrocławskie doświadczenia we wspomaganym zatrudnieniu. In B. Cytowska (Ed.), Dorośli z niepełnosprawnością intelektualną w labiryntach codzienności. Analiza badań – krytyka podejść – propozycje rozwiązań(pp. 132-148). Wydawnictwo Adam Marszałek.

Kazanowski, Z. (2011). Przemiany pokoleniowe postaw wobec osób upośledzonych umysłowo. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.

Konwencja o prawach osób niepełnosprawnych, sporządzona w Nowym Jorku 13.12.2006 r. Dz. U. 2012, poz. 1169.

Krzemińska, D. & Lindynberg, I. (2012). Wokół dorosłości osób z niepełnosprawnością intelektualną. Teksty rozproszone. Wydawnictwo Impuls.

Lysaght, R., Ouellette-Kuntz, H., & Morrison, C. (2009). Meaning and value of productivity to adults with intellectual disabilities. Intellectual and Developmental Disabilities, 47(6), 413–424. https://doi.org/10.1352/1934-9556-47.6.413

Majewski T. (2009). Zatrudnienie wspomagane osób niepełnosprawnych. Szkoła Specjalna, 2, 86-94.

Malewski, M. (2013). „Dorosłość”– kłopotliwa kategoria andragogiki. Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja, 3(63), 23–40.

Najwyższa Izba Kontroli. (2021). Aktywizacja zawodowa osób niepełnosprawnych przez powiatowe urzędy pracy. Departament Pracy, Spraw Społecznych i Rodziny. https://www.nik.gov.pl/plik/id,25417,vp,28178.pdf

Nota, L., Ginevra, M. C., & Carrieri, L. (2010). Career interests and self-efficacy beliefs among young adults with an intellectual disability. Journal of Policy and Practice in Intellectual Disabilities, 7(4), 250–260. https://doi.org/10.1111/j.1741-1130.2010.00274.x

Oleś, P.K., (2011), Psychologia człowieka dorosłego, PWN.

Pisula, E. (2008). Dorosłość osób z niepełnosprawnością intelektualną – szanse i zagrożenia. Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym, Wydawnictwo DG−Graf.

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 13 grudnia 2007 roku w sprawie udzielania pomocy pracodawcom zatrudniającym osoby niepełnosprawne oraz osobom niepełnosprawnym wykonującym działalność gospodarczą i rolniczą. Dz.U. 2007, Nr 240, poz. 1756 z późniejszymi zmianami.

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 15 lutego 2019 r. w sprawie ogólnych celów i zadań kształcenia w zawodach szkolnictwa branżowego oraz klasyfikacji zawodów szkolnictwa branżowego. Dz. U. 2019, poz. 316.

Sennet, R. (2010). Etyka dobrej roboty. PIW.

Settersten, R. A., Ottusch, T. M., & Schneider, B. (2015). Becoming adult: Meanings of markers to adulthood. In R. A. Scott & S. M. Kosslyn (Eds.), Emerging trends in the social and behavioral sciences (1st ed., pp. 1–16). Wiley. https://doi.org/10.1002/9781118900772.etrds0021

Strandova, I., & Evans, D. (2015). Older women with intellectual disabilities: Overcoming barriers to autonomy. Journal of Policy and Practice in Intellectual Disabilities, 12(1), 12–19. https://doi.org/10.1111/jppi.12097

Southward, J. D., & Kyzar, K. (2017). Predictors of competitive employment for students with intellectual and/or developmental disabilities. Education and Training in Autism and Developmental Disabilities, 42(1), 26–37. https://www.jstor.org/stable/26420373

Trzebińska, E. (1998). Dwa wizerunki własnej osoby. Studia nad sposobami rozumienia siebie. Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN.

Tylewska-Nowak, B. (2015). Autonomia i motywacje podejmowania działań przez dorosłych mieszkańców domów pomocy społecznej dla osób z niepełnosprawnością intelektualną w świetle teorii autodeterminacji Edwarda L. Deciego i Richarda M. Ryana. W B. Szczupał, A. Giryński, & G. Szumski (Eds.), W poszukiwaniu indywidualnych dróg wspierających wszechstronny rozwój osób z niepełnosprawnością (s. 79–91). Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej.

Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Dz. U. 1997 Nr 123, poz.776 z późn. zm.

Ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym. Dz. U. 2011 Nr 43, poz. 225 z późn. zm.

Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Dz. U. 2008, nr 69, poz. 415.

Wolska, D. (2015). Umiejętności życiowe jako wyznacznik aktywizacji zawodowej dorosłych z głębszą niepełnosprawnością intelektualną. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.

Woynarowska, A. (2020). Niepełnosprawność intelektualna i praca. Gra w/o emancypację. Oficyna Wydawnicza Impuls.

Zakrzewska, M. (2021). Perspektywa niezależnego życia osoby z niepełnosprawnością – czyli o tym, że inne życie jest możliwe. In M. Zakrzewska, M. M. Bałtowska-Jucha (Eds.), Perspektywa niezależnego życia osoby z niepełnosprawnością. Poradnik dla kadry merytorycznej (3-12). Polska Federacja Zatrudnienia Wspomaganego.

Zawiślak, A. (2008). Problemy autonomii osób dorosłych z niepełnosprawnością intelektualną. Rocznik Naukowy Kujawsko-Pomorskiej Szkoły Wyższej w Bydgoszczy. Transdyscyplinarne Studia o Kulturze (i) Edukacji, 3, 41-46.

Żółkowska, T. (2011). Wspomaganie rozwoju dorosłych osób z niepełnosprawnością intelektualną – refleksje pedagoga. W B. Cytowska (Ed.), Dorośli z niepełnosprawnością intelektualną w labiryntach codzienności. Analiza badań – krytyka podejść – propozycje rozwiązań (s. 72–85). Wydawnictwo Adam Marszałek.

• PDF (Angielski)

Prawa autorskie (c) 2024 Beata Cytowska

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.