Socio-psychological contexts of taking on the role of employee by adults with intellectual disabilities

• Beata Cytowska

  University of Wroclaw

  https://orcid.org/0000-0002-4884-2608

This article presents the social and psychological conditions of entering the role of an employee by people with intellectual disabilities. The social and legal-organisational barriers to entering employment by this group are presented. The psychological aspects of becoming an employee, especially on the open labour market, are also analysed. Attention is drawn to the importance of work in the process of maturation of personality and identity and in the pursuit of autonomy.

1. Beata Cytowska, University of Wroclaw

   biogram

Antecka, L., Bałtowska-Jucha, M., Głaz-Skirzyńska, M., Klaro-Celej, L., Wyszomierska, G., & Zakrzewska, M. (2018). Model wdrożenia praktyk wspomaganych w szkołach przysposabiających do pracy: Podręcznik instruktażowy dla nauczycieli. Centrum Rozwoju Zawodowego – Monika Zakrzewska.

Barnes, C., & Mercer, G. (2008). Niepełnosprawność. Wydawnictwo Sic!.

Brzezińska, A. I., Kaczan, R., Piotrowski, K., & Rękosiewicz, M. (2011). Odroczona dorosłość: fakt czy artefakt? Nauka, 4, 67–107.

Buchnat, M. (2008). Postawy młodzieży wobec osób niepełnosprawnych. Nasze Forum, 1-2(29-30), 59-67.

Cytowska, B. (2008). Realizacja programu „Wspomagane zatrudnienie osób z niepełnosprawnością intelektualną – Trener”. W T. Żółkowska & M. Wlazło (Eds.), Pedagogika specjalna – koncepcje i rzeczywistość. Socjopedagogiczne aspekty rehabilitacji osób niepełnosprawnych (Vol. III, s. 281–287). Wydawnictwo ZAPOL.

Cytowska, B. (2012). Trudne drogi adaptacji. Wątki emancypacyjne w analizie sytuacji dorosłych osób z niepełnosprawnością intelektualną we współczesnym społeczeństwie polskim. Wydawnictwo Impuls. https://doi.org/10.12775/RA.2013.039

Cytowska, B., & Wołowicz-Ruszkowska, A. (2013). Trener pracy. Dokument uwzględniający wiedzę zastaną na temat funkcjonowania trenera pracy, na podstawie polskich i zagranicznych opracowań (1st ed.). Polskie Forum Osób Niepełnosprawnych.

Erenc, J. (2008). Dylematy nauczycieli: o skutkach wspólnej nauki dzieci niepełnosprawnych z dziećmi sprawnymi, Szkoła Specjalna, 5, 346-359.

Gorący, M. (2011). Wrocławskie doświadczenia we wspomaganym zatrudnieniu. In B. Cytowska (Ed.), Dorośli z niepełnosprawnością intelektualną w labiryntach codzienności. Analiza badań – krytyka podejść – propozycje rozwiązań(pp. 132-148). Wydawnictwo Adam Marszałek.

Kazanowski, Z. (2011). Przemiany pokoleniowe postaw wobec osób upośledzonych umysłowo. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.

Konwencja o prawach osób niepełnosprawnych, sporządzona w Nowym Jorku 13.12.2006 r. Dz. U. 2012, poz. 1169.

Krzemińska, D. & Lindynberg, I. (2012). Wokół dorosłości osób z niepełnosprawnością intelektualną. Teksty rozproszone. Wydawnictwo Impuls.

Lysaght, R., Ouellette-Kuntz, H., & Morrison, C. (2009). Meaning and value of productivity to adults with intellectual disabilities. Intellectual and Developmental Disabilities, 47(6), 413–424. https://doi.org/10.1352/1934-9556-47.6.413

Majewski T. (2009). Zatrudnienie wspomagane osób niepełnosprawnych. Szkoła Specjalna, 2, 86-94.

Malewski, M. (2013). „Dorosłość”– kłopotliwa kategoria andragogiki. Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja, 3(63), 23–40.

Najwyższa Izba Kontroli. (2021). Aktywizacja zawodowa osób niepełnosprawnych przez powiatowe urzędy pracy. Departament Pracy, Spraw Społecznych i Rodziny. https://www.nik.gov.pl/plik/id,25417,vp,28178.pdf

Nota, L., Ginevra, M. C., & Carrieri, L. (2010). Career interests and self-efficacy beliefs among young adults with an intellectual disability. Journal of Policy and Practice in Intellectual Disabilities, 7(4), 250–260. https://doi.org/10.1111/j.1741-1130.2010.00274.x

Oleś, P.K., (2011), Psychologia człowieka dorosłego, PWN.

Pisula, E. (2008). Dorosłość osób z niepełnosprawnością intelektualną – szanse i zagrożenia. Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym, Wydawnictwo DG−Graf.

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 13 grudnia 2007 roku w sprawie udzielania pomocy pracodawcom zatrudniającym osoby niepełnosprawne oraz osobom niepełnosprawnym wykonującym działalność gospodarczą i rolniczą. Dz.U. 2007, Nr 240, poz. 1756 z późniejszymi zmianami.

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 15 lutego 2019 r. w sprawie ogólnych celów i zadań kształcenia w zawodach szkolnictwa branżowego oraz klasyfikacji zawodów szkolnictwa branżowego. Dz. U. 2019, poz. 316.

Sennet, R. (2010). Etyka dobrej roboty. PIW.

Settersten, R. A., Ottusch, T. M., & Schneider, B. (2015). Becoming adult: Meanings of markers to adulthood. In R. A. Scott & S. M. Kosslyn (Eds.), Emerging trends in the social and behavioral sciences (1st ed., pp. 1–16). Wiley. https://doi.org/10.1002/9781118900772.etrds0021

Strandova, I., & Evans, D. (2015). Older women with intellectual disabilities: Overcoming barriers to autonomy. Journal of Policy and Practice in Intellectual Disabilities, 12(1), 12–19. https://doi.org/10.1111/jppi.12097

Southward, J. D., & Kyzar, K. (2017). Predictors of competitive employment for students with intellectual and/or developmental disabilities. Education and Training in Autism and Developmental Disabilities, 42(1), 26–37. https://www.jstor.org/stable/26420373

Trzebińska, E. (1998). Dwa wizerunki własnej osoby. Studia nad sposobami rozumienia siebie. Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN.

Tylewska-Nowak, B. (2015). Autonomia i motywacje podejmowania działań przez dorosłych mieszkańców domów pomocy społecznej dla osób z niepełnosprawnością intelektualną w świetle teorii autodeterminacji Edwarda L. Deciego i Richarda M. Ryana. W B. Szczupał, A. Giryński, & G. Szumski (Eds.), W poszukiwaniu indywidualnych dróg wspierających wszechstronny rozwój osób z niepełnosprawnością (s. 79–91). Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej.

Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Dz. U. 1997 Nr 123, poz.776 z późn. zm.

Ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym. Dz. U. 2011 Nr 43, poz. 225 z późn. zm.

Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Dz. U. 2008, nr 69, poz. 415.

Wolska, D. (2015). Umiejętności życiowe jako wyznacznik aktywizacji zawodowej dorosłych z głębszą niepełnosprawnością intelektualną. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.

Woynarowska, A. (2020). Niepełnosprawność intelektualna i praca. Gra w/o emancypację. Oficyna Wydawnicza Impuls.

Zakrzewska, M. (2021). Perspektywa niezależnego życia osoby z niepełnosprawnością – czyli o tym, że inne życie jest możliwe. In M. Zakrzewska, M. M. Bałtowska-Jucha (Eds.), Perspektywa niezależnego życia osoby z niepełnosprawnością. Poradnik dla kadry merytorycznej (3-12). Polska Federacja Zatrudnienia Wspomaganego.

Zawiślak, A. (2008). Problemy autonomii osób dorosłych z niepełnosprawnością intelektualną. Rocznik Naukowy Kujawsko-Pomorskiej Szkoły Wyższej w Bydgoszczy. Transdyscyplinarne Studia o Kulturze (i) Edukacji, 3, 41-46.

Żółkowska, T. (2011). Wspomaganie rozwoju dorosłych osób z niepełnosprawnością intelektualną – refleksje pedagoga. W B. Cytowska (Ed.), Dorośli z niepełnosprawnością intelektualną w labiryntach codzienności. Analiza badań – krytyka podejść – propozycje rozwiązań (s. 72–85). Wydawnictwo Adam Marszałek.

• PDF

Copyright (c) 2024 Beata Cytowska

This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.

I am aware that the Educational Transactional Analysis journal is published under a Creative Commons license - Attribution (https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/legalcode).

By submitting the article, I agree to make it available under this license