Zaburzenia osobowości a stany Ja – mediująca rola zdolności do mentalizacji
DOI:
https://doi.org/10.16926/eat.2023.12.02Słowa kluczowe:
stany Ja, zaburzenie osobowości, zdolność do mentalizacjiAbstrakt
Cel
Analiza Transakcyjna stanęła przed ważnym wyzwaniem teoretycznym i empirycznym wskutek zmiany podejścia do zaburzeń osobowości w klasyfikacjach medycznych zaburzeń psychicznych i zachowania DSM-5 i ICD-11. Celem badań było stwierdzenie czy występują związki między używanymi pozytywnie i negatywnie stanami Ja a funkcjonowaniem osobowości i zdolnością do metalizacji oraz sprawdzenie czy zdolność do metalizacji jest mediatorem między głębokością zaburzenia osobowości a nasileniem używanych stanów Ja.
Metody
Zaburzenie osobowości zbadano przy użyciu Samoopisowej Krótkiej Skali dla Oszacowania Poziomu Funkcjonowania Osobowości dla Zaburzeń Osobowości: Skali Funkcjonowania Ja i Funkcjonowania Interpersonalnego (SIFS, Gamache i in., 2019; polska adaptacja Cieciuch i Strus, 2021), zdolność do mentalizacji Skalą Mentalizacji (MentS, Dimitrijević i in., 2018; polska adaptacja Jańczak, 2021), pozytywne i negatywne stany Ja Kwestionariuszem Stanów Ja (Matkowski, Więcławski, 2016).
Badani
Zbadano 106 osób w wieku od 18 do 65 lat. Średni wiek osoby badanej wynosił 25,8 lat, największą grupę stanowiły kobiety z niepełnym wyższym wykształceniem. Prawie połowa grupy miała diagnozę psychiatryczną różnych zaburzeń psychicznych lub była w trakcie badan diagnostycznych w kierunku zaburzenia osobowości.
Wyniki
Stwierdzono istotne związki pomiędzy ogólnym poziomem funkcjonowania osobowości oraz jej dwoma domenami - funkcjonowaniem self i funkcjonowaniem interpersonalnym a nasileniem pozytywnie i tylko nielicznymi negatywnie używanymi stanami Ja. Wystąpiły istotne zależności między ogólną zdolnością do mentalizacji oraz mentalizacji na temat siebie i umysłu innych ludzi a stanem Ja Dorosłego. Nie potwierdziło się założenie o mediacyjnej roli zdolności do mentalizacji między funkcjonowaniem osobowości a stanem Ja Dorosły.
Słowa klucze: stany Ja, zaburzenie osobowości, zdolność do mentalizacji
Downloads
Bibliografia
Allen, J.G., Fonagy, P., Bateman, A. (2008). Mentalizing in Clinical Practice. Washington DC: American Psychiatric Publishing.
APA (2013). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, DSM-5. Washington: American Psychiatric Association
Bach, B., Simonsen, S. (2021). How does level of personality functioning inform clinical management and treatment? Implications for ICD-11 classification of personality disorder severity. Current Opinion in Psychiatry, 34(1), 54. https://doi.org/10.1097/YCO.0000000000000658
Bach, B., Kramer, U., Doering, S., di Giacomo, E., Hutsebaut, J., Kaera, A., De Panfilis, C., Schmahl, C., Swales, M., Taubner, S., & Renneberg, B. (2022). The ICD-11 classification of personality disorders: A European perspective on challenges and opportunities. Borderline Personality Disorder and Emotion Dysregulation, 9(1), 12. https://doi.org/10.1186/s40479-022-00182-0
Cierpiałkowska, L., Frączek, A. (2017). Przymierze terapeutyczne w terapii zaburzeń osobowości z perspektywy analizy transakcyjnej. Edukacyjna Analiza Transakcyjna, 6, Article 6. https://doi.org/10.16926/eat.2017.06.08
Cierpiałkowska, L., Soroko, E., (2020). Zaburzenia osobowości. Problemy diagnozy klinicznej. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM
Cierpiałkowska, L., Soroko, E., Sęk, H. (2016). Modele diagnozy klinicznej a problemy diagnostyczne. W: L. Cierpiałkowska, H. Sęk (Red.). Psychologia Kliniczna (s. 195-214). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN SA.
Cornell, W. F. (2018). Into TA: A Comprehensive Textbook on Transactional Analysis. Routledge.
Craig, R. J., & Olson, R. E. (1988). Changes in Functional Ego States following Treatment for Drug Abuse. Transactional Analysis Journal, 18(1), 68–72. https://doi.org/10.1177/036215378801800111
Dimitrijević, A., Hanak, N., Altaras Dimitrijević, A., & Jolić Marjanović, Z. (2018). The Mentalization Scale (MentS): A Self-Report Measure for the Assessment of Mentalizing Capacity. Journal of Personality Assessment, 100(3), 268–280. https://doi.org/10.1080/00223891.2017.1310730
Eaton, N.R.,Krueger, R.F., Keyes, K.M., Skodol, A.E., Markon, K.E., Grant, B.F., Hasin, D.S. (2011). Borderline personality disorder co-morbidity: relationship to the internalizing-externalizing structure of common mental disorders. Psychological Medicine, 41(5), 1041-1050.
Fonagy, P. (1991). Thinking about thinking: Some clinical and theoretical considerations in the treatment of a borderline patient. International Journal of Psycho-Analysis, 72, 639-656.
Frączek, A. (2020). Psychoterapia indywidualna adolescentów w analizie transakcyjnej. W I. Grzegorzewska, L. Cierpiałkowska, & A. R. Borkowska (Red.), Psychologia Kliniczna dzieci i młodzieży (s. 879–898). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN S.A.
Frączek, A., Smelkowska, A., Bobrowska, I., Cierpiałkowska, L., Przybylski, P., Zaręba, F. (2022). Dymensjonalny model diagnozy zaburzeń osobowości w perspektywie koncepcji Analizy Transakcyjnej. Materiały szkoleniowe Centrum Analizy Transakcyjnej. Materiały niepublikowane, Poznań
Gamache, D., Savard, C., Leclerc, P., & Côté, A. (2019). Introducing a short self-report for the assessment of DSM–5 level of personality functioning for personality disorders: The Self and Interpersonal Functioning Scale. Personality Disorders: Theory, Research, and Treatment, 10(5), 438–447. https://doi.org/10.1037/per0000335
Górska, D., Cierpiałkowska, L. (2016). Mentalizacja jako stan i jako cecha – perspektywa strukturalno-procesualna. W: L. Cierpiałkowska & D. Górska (red.). Mentalizacja z perspektywy rozwojowej i klinicznej (s. 13-41). Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Gutiérrez, F., Aluja, A., Rodríguez, C., Gárriz, M., Peri, J. M., Gallart, S., Calvo, N., Ferrer, M., Gutiérrez-Zotes, A., Soler, J., & Pascual, J. C. (2023). Severity in the ICD-11 personality disorder model: Evaluation in a Spanish mixed sample. Frontiers in Psychiatry, 13. https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fpsyt.2022.1015489
Jańczak, M. O. (2021). Polish adaptation and validation of the Mentalization Scale (MentS) – a self-report measure of mentalizing. Psychiatria Polska, 55(6), 1257–1274. https://doi.org/10.12740/PP/125383
Matkowski, M., Więcławski, W. (2016) Kwestionariusz stanów Ja. Wersja eksperymentalna.
Morey, L. C., McCredie, M. N., Bender, D. S., & Skodol, A. E. (2022). Criterion A: Level of personality functioning in the alternative DSM–5 model for personality disorders. Personality Disorders: Theory, Research, and Treatment, 13, 305–315. https://doi.org/10.1037/per0000551
Mulder, R. T. (2021). ICD-11 Personality Disorders: Utility and Implications of the New Model. Frontiers in Psychiatry, 12. https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fpsyt.2021.655548
Stewart, I., & Joines, V. (2021). Analiza transakcyjna dzisiaj: Nowe wprowadzenie. Dom Wydawniczy Rebis.
Widdowson, M. (2011). Depression: A Literature Review on Diagnosis, Subtypes, Patterns of Recovery, and Psychotherapeutic Models. Transactional Analysis Journal, 41(4), 351–364. https://doi.org/10.1177/036215371104100411
World Health Organization (WHO). ICD-11 for Mortality and Morbidity Statistics (dostęp z dnia: 24.08.2023 r.). https://icd.who.int/browse11/l-m/en
Wouters, A., & Smale, G. (1990). Diagnosis with Millon’s Personality System: Implications for Transactional Analysis Therapy. Transactional Analysis Journal, 20(2), 118–127. https://doi.org/10.1177/036215379002000204
Zettl, M., Volkert, J., Vögele, C., Herpertz, S. C., Kubera, K. M., & Taubner, S. (2020). Mentalization and criterion a of the alternative model for personality disorders: Results from a clinical and nonclinical sample. Personality Disorders: Theory, Research, and Treatment, 11(3), 191–201. https://doi.org/10.1037/per0000356
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Piotr Przybylski, Lidia Cierpiałkowska, Dominika Rusnak
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Mam świadomość, że czasopismo jest wydawane na licencji Creative Commons - Uznanie autorstwa (https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/legalcode).
Przesyłając artykuł wyrażam zgodę na jego udostępnienie na tej licencji