Relacja pedagogiczna – w poszukiwaniu odpowiedzialności za proces zmiany w doświadczeniu cierpienia

Abstrakt

Artykuł koncentruje się na problematyce relacji pedagogicznej rozwijanej w środowisku badaczy zainspirowanych koncepcją Maxa van Manena „phenomenology of practice” – w jakim stopniu przywrócenie znaczenia relacji pedagogicznej w pedagogice ma znaczenie dla refleksji nad zmianą edukacji i opieki oraz zmian społecznych. Analizuje pojęcia pedagogicznego widzenia czy pedagogicznej wspólnoty. Metodą badawczą wykorzystaną w pracy jest analiza treści. Dla prezentowanej problematyki szczególną rolę odgrywają publikacje, w których na pierwszy plan zostały wysunięte takie pojęcia jak: „pedagogiczne widzenie”, „pedagogiczna wspólnota” i wiążące się ściśle z relacją pedagogiczną zagadnienie moralnego niepokoju. Zasadnicza część rozwijanej w artykule problematyki dotyczy cierpienia, kruchości, inności i miejsca relacji pedagogicznej w refleksji rozwijanej przez takich badacze jak Tone Saevi, Andrew Foran czy Tone Eikland. Początkiem budowania relacji pedagogicznej jest świadomość swego własnego „niewykończenia”, braku doskonałości i ciągłego bycia w drodze ku dojrzałości, rozróżniania tego, co pedagogiczne, od tego, co niepedagogiczne. Głębokie znaczenie zmiany, której źródłem może stać się relacja pedagogiczna, ujawnia się w procesie odkrywania znaczenia doświadczenia kruchości czy niepełnosprawności w relacji między opiekunem a podopiecznym. Rozumienie inności i cierpienia jest procesem pogłębiającej się zdolności pedagogicznego widzenia. Pedagogiczne widzenie to ucieleśniona percepcja osób i sytuacji, która w jakiś sposób odsłania nie tylko to, co widzimy, ale i to, jak widzimy. To ważne, zwłaszcza wtedy, gdy spojrzenie nauczyciela lub opiekuna – intencjonalnie lub nie – mówi uczniowi coś znaczącego o tym, w jaki sposób widziana jest jego unikalność, inność, słabość. Opiekunem zmiany staje się ten, kto ocala osobiste doświadczenie kruchości i cierpienia osoby. Poddaje refleksji ludzkie doświadczenie kruchości i cierpienia, będące częścią naszej egzystencji, i czyni je znaczącym wymiarem ludzkiej dojrzałości i fundamentem tworzenia wspólnoty. Pedagogiczna relacja jest sercem indywidualnej i społecznej zmiany, a przede wszystkim zmiany w opiece i edukacji. Potrzebujemy pedagogicznego widzenia, które jest gwarantem zdolności do doświadczania i rozumienia moralnego niepokoju i troski o obecność zaufania w interpersonalnych i społecznych relacjach.