Abstrakt
Wstęp: W niniejszej pracy przedstawiono funkcjonowanie feminatywów w świecie społecznym oraz ich znaczenie dla procesu edukacji seksualnej i wychowania seksualnego także w odniesieniu do reprodukcji stereotypów związanych z płcią.
Materiały i metody: Dokonano streszczonego opisu funkcjonowania żeńskich końcówek na przestrzeni najnowszej historii rozwoju języka. Następnie odniesiono ich stosowanie do podstaw teoretycznych edukacji seksualnej w tym rozwoju schematów i wzorców zachowań.
Wyniki: Analiza uwarunkowań językowych, psychologicznych i psychoseksualnych pozwoliła na przedstawienie wpływu używanego języka na postrzeganie rzeczywistości i miejsca jednostki w otaczającej ją przestrzeni społecznej. Dokonana została analiza znaczenia korzystania z feminatywów w odniesieniu do konstruowania własnej tożsamości i ograniczania dyskryminacji ze względu na płeć.
Wnioski: Niniejsza praca zestawia kontekst kulturowych uwarunkowań używanego języka oraz jego znaczenie dla dobrostanu jednostki. Ukazuje podstawy traktowania języka równościowego jako formy wsparcia rozwoju psychologicznego i psychoseksualnego człowieka.
Bibliografia
Bartłomiejczyk, M. (2012). O kierowcach płciżeńskiej: próba zapełnienia luki leksykalnej. Poradnik Językowy, 3, 38–47.
Berger, A.S., Simon, W., Gagnon, J.H. (1973). Youth and pornography in social context. Archives of sexual behavior, 2 (4), 279–308. https://doi.org/10.1007/BF01541003.
Bielicka, Z. (1921). Obawy o kobietę. Bluszcz, 9, 8. [Za: Woźniak, E. (2014). Język a emancypacja, feminizm, gender. Rozprawy Komisji Językowej ŁTN, 60, 295–312].
Biuro Regionalne Światowej Organizacji Zdrowia dla Europy i Federalne Biuro ds. Edukacji Zdrowotnej (BZgA). Standardy edukacji seksualnej w Europie. Podstawowe zalecenia dla decydentów oraz specjalistów zajmujących się edukacją i zdrowiem. Online: https://spunk.pl/wp-content/uploads/2013/03/WHO_BZgA_Standardy_edukacji_seksualnej.pdf [dostęp: 13.11.2021].
Chmura-Rutkowska, I., Duda, M., Mazurek, M., Sołtysiak-Łuczak, A. (red.) (2015). Gender w podręcznikach. Projekt badawczy. Raport. Warszawa: Fundacja Feminoteka.
Deaux, K., Lewis, L.L. (1984). Structure of Gender Stereotypes: Interrelationships among Components of Gender Label. Journal of Personality and Social Psychology, 46 (5), 991–1004. https://doi.org/10.1037/0022-3514.46.5.991.
Dec-Pietrowska, J., Paprzycka, E., Walendzik-Ostrowska, A., Gulczyńska, A., Jankowiak, B., Waszyńska, K. (2015). Sposoby obrazowania kobiecości i męskości w podręcznikach do przedmiotu wychowanie do życia w rodzinie. Analiza ilościowa form wizualnych. W: I. Chmura-Rutkowska, M. Duda, M. Mazurek, A. Sołtysiak-Łuczak (red.), Gender w podręcznikach. Projekt badawczy. Raport (s. 129–139). Warszawa: Fundacja Feminoteka.
Grochowska, M., Wierzbicka, A. (2015). Produktywne typy słowotwórcze nazw żeńskich we współczesnej polszczyźnie. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica, 49, 45–55.
Hall, B. (2019). Gendering Resistance to Right-Wing Populism: Black Protest and a New Wave of Feminist Activism in Poland? American Behavioral Scientist, 63 (10), 1497–1515. https://doi.org/10.1177/0002764219831731.
Helios, J. (2007). Stereotyp płci w debacie o prawach kobiet. Wrocław: Uniwersytet Wrocławski.
Hołojda, K. (2011). Jak Polki postrzegają feminatywy i dlaczego jest tak źle. W: W. Pietrzak (red.), Dolnośląska Akademia Gender. Poradnik równościowy (s. 182–189). Oława: Fundacja Grejpfrut.
Karłowicz, J., Kryński, A.A., Niedźwiecki, W. (red.) (1900–1927). Słownik języka polskiego. Warszawa: E. Lubowski i S-ka.
Karnkowski, K. (2019). Żeńskie końcówki idą na wojnę. TVP INFO. Online: https://www.tvp.info/45566400/zenskie-koncowki-ida-na-wojne [dostęp: 9.03.2020].
Karwatowska, M., Szpyra-Kozłowska, J. (2008). Lingwistyka płci. Ona i on w języku polskim. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Karwatowska, M., Szpyra-Kozłowska J. (2014). Językowa niewidzialność kobiet. W: Encyklopedia gender. Płeć w kulturze (s. 217–218). Warszawa: Wydawnictwo Czarna Owca.
Klemensiewicz, Z. (1957). Tytuły i nazwy zawodowe kobiet w świetle teorii i praktyki. Język Polski, 2, 101–117. [Przedruk: (1982). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, s. 729–753].
Klepacz, P. (2019). Feminatywy to nie temat zastępczy. Dlaczego warto walczyć o żeńskie końcówki?. Glamour. Online: https://www.glamour.pl/artykul/feminatywy-to-nie-temat-zastepczy-dlaczego-warto-walczyc-o-zenskiekoncowki-191112035728 [dostęp: 9.03.2020].
Kola, A.M., Górka, E., Skwarska, J., Firgolska, A., Głogowska, A., Truchan, B., Będkowska, G., Peda, B., Bas, A., Skrzypczak, P., Dąbrowska, A. (2016). Język równościowy. Amnesty International Polska. Online: https://repozytorium.umk.pl/handle/item/3033 [dostęp: 13.11.2021].
Kolektyw „Rada Języka Neutralnego”. Online: https://zaimki.pl/ [dostęp: 20.11.2021].
Krysiak, P. (2016). Feminatywa w polskiej tradycji leksykograficznej. Rozprawy Komisji Językowej, 42, 83–90.
Krysiak, P. (2011). Jak informować na temat genderowych uwarunkowań na rynku pracy. W: W. Pietrzak (red.), Dolnośląska Akademia Gender. Poradnik równościowy (s. 103–111). Oława: Fundacja Grejpfrut.
Krysiak, P. (2011). Gender mainstreaming – jak wtajemniczyć?. W: W. Pietrzak (red.), Dolnośląska Akademia Gender. Poradnik równościowy (s. 8–16). Oława: Fundacja Grejpfrut.
Krysiak, P. (2011). Rozwój języka polskiego pod względem feminatywów. W: W. Pietrzak (red.), Dolnośląska Akademia Gender. Poradnik równościowy (s. 182–189). Oława: Fundacja Grejpfrut.
Krysiak, P., Małocha-Krupa, A. (2020). Feminatywum, feminatyw, nazwa żeńska, żeńska końcówka – problemy terminologiczne. Oblicza Komunikacji, 12, 229–238. https://doi.org/10.19195/2083-5345.12.15.
Kubiszyn-Mędrala, Z. (2007). Żeńskie nazwy tytułów i zawodów w słownikach współczesnego języka polskiego. LingVaria, 1 (3), 32–40.
Linde, S.B. (red.) (1807–1814). Słownik języka polskiego. Lwów: Wydawnictwo Drukarni Zakładu Ossolińskich.
Łaziński, M. (2006). O panach i paniach. Polskie rzeczowniki tytularne i ich asymetria rodzajowo-płciowa. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Łuźniak-Piecha, M. (2021). Przewodnik po równości. Warszawa: SWPS Uniwersytet Humanistycznospołeczny.
Małocha-Krupa, A. (2011). Etykieta równościowa w tekstach publicznych. Poradnik dla urzędów i instytucji (streszczenie całości oczekującej na wydanie). W: W. Pietrzak (red.), Dolnośląska Akademia Gender. Poradnik równościowy (s. 148–155). Oława: Fundacja Grejpfrut.
Małocha-Krupa, A. (2018). Feminatywum w uwikłaniach językowo-kulturowych. Wrocław:Oficyna Wydawnicza ATUT – Wrocławskie WydawnictwoOświatowe.
Małocha-Krupa, A. (2011). Rozpoznawanie dyskryminacji językowej ze względu na płeć. W: W. Pietrzak (red.), Dolnośląska Akademia Gender. Poradnik równościowy (s. 156–166). Oława: Fundacja Grejpfrut.
Małocha-Krupa, A. (red.) (2015). Słownik nazw żeńskich polszczyzny. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Mikuła, P., Mówiąc inaczej. Kanał w serwisie YouTube. Online: https://www.youtube.com/c/mowiacinaczej [dostęp: 19.11.2021].
Milionerzy (teleturniej), prod. Jake Vision, 1999. Online: https://player.pl/programy-online/milionerzy-odcinki,5045/odcinek-499,S10E499,221316 [dostęp: 17.11.2021].
Mills, S. (2008). Language and sexism. New York: Cambridge University Press.
Młodzi i Moralni: Kabaret Moralnego Niepokoju – Poprawność Polityczna. Online: https://www.youtube.com/watch?v=eAuc2mjsI6k [dostęp: 13.11.2021].
Napiórkowski, M. (2019). Żeńskie końcówki to sprawa życia i śmierci. Krytyka Polityczna. Online: https://krytykapolityczna.pl/kraj/zenskie-koncowki-zycie-smierc-feminatywy [dostęp: 9.03.2020].
Nelson, T.D. (2003). Psychologia uprzedzeń (tłum. A. Nowak). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Nowakowska, U. (2020). Wstęp. W: Kobiety w Polsce XXI wieku (praca zbiorowa). Centrum Praw Kobiet. Online: https://cpk.org.pl/pobierz-raport [dostęp: 13.11.2021].
Pawłowski, E. (1951). Baran mówi o Kowal. O tworzeniu i odmianie nazwisk i tytułów żeńskich. Język Polski, 2, 49–62.
Poradnik: Jak mówić i pisać o grupach narażonych na dyskryminację. Etyka języka i odpowiedzialna komunikacja (praca zbiorowa). Fleishmann Hillard, 2021. Online: https://etykajezyka.pl/wp-content/uploads/2021/03/ETYKAJEZYKA-Poradnik-FH-WYDANIE-1.pdf [dostęp: 20.11.2021].
Odpowiedź 210 w dziale Zapytania i odpowiedzi (1901). Poradnik Językowy, 8, 118.
Pojęciownik równościowy (praca zbiorowa) (2021). Urząd Miasta Poznania.
Kobiety w Polsce XXI wieku (praca zbiorowa) (2020). Centrum Praw Kobiet. Online: https://cpk.org.pl/pobierz-raport [dostęp: 13.11.2021].
Pudelek.pl. Online: https://www.pudelek.pl/malgorzata-ohme-pokazala-17-letniego-syna-fani-nie-maja-watpliwosci-czysta-mama-foto6569936084638400a [dostęp: 19.11.2021].
Sieczkowski, A. (1934). Co piszą o języku. Poradnik Językowy, 3, 45–48.
Skwarska, A. (2021). Feminatywy z różnych perspektyw. Aneks do dyskusji. Warszawa: Biuro Prasowe Grupy Pracuj. Online: https://media.pracuj.pl/152025-feminatywy-z-roznych-perspektyw-aneks-do-dyskusji [dostęp: 26.09.2021].
Skwarska, A. (2021). Język ofert pracy. Kobiety o feminatywach. Warszawa: Biuro Prasowe Grupy Pracuj. Online: https://media.pracuj.pl/149349-jezyk-ofertpracy-kobiety-o-feminatywach-badanie-pracujpl [dostęp: 26.09.2021].
Rada Języka Polskiego (2012). Stanowisko Rady Języka Polskiego w sprawie żeńskich form nazw zawodów i tytułów. Online: http://www.rjp.pan.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=1359:stanowisko-radyjzyka-polskiego-w-sprawie-eskich-form-nazw-zawodow-i-tytuow [dostęp: 3.05.2019].
Rada Języka Polskiego (2019). Stanowisko Rady Języka Polskiego w sprawie żeńskich form nazw zawodów i tytułów (25 XI 2019). Online: https://rjp.pan.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=1861:stanowisko-rjp-wsprawie-zenskich-form-nazw-zawodow-i-tytulow [dostęp: 13.11.2021].
Statut Akademii Sztuki w Szczecinie. Załącznik do Uchwały Senatu nr 10/2020 z dnia 13 listopada 2020 r.
Statut Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Dział I. Przepisy ogólne. Rozdział I. Uniwersytet i jego zadania. § 5 Pkt 3. Załącznik do uchwały nr 218/2018/2019 Senatu UAM z dnia 17 kwietnia 2019.
Skrzypczak, P. (2015). Razem mamy siłę: STOP DYSKRYMINACJI. Materiały do pracy z grupą. Warszawa: Stowarzyszenie Amnesty International.
Steciąg, M. (2014). Higiena werbalna na portalu Feminoteka.pl. Postscriptum Polonistyczne, 2, 57–69.
Stępień, K. (2018). Feminatywa w polskim dyskursie prasowym (na podstawie wybranych tygodników opinii). Uniwersytet Warszawski: praca magisterska.
Szymanek, B. (2019). Zostanę architektką! Ożarów: Olesiejuk.
Waloch, N. (2019). Rusinek: „Warzecha słusznie boi się feminatywów. Od języka zaczyna się każda rewolucja”. Wysokie Obcasy. Online: https://www.wysokieobcasy.pl/wysokie-obcasy/7,100865,25438255,rusinek-warzecha-slusznie-boi-sie-feminatywow-od-jezyka-zaczyna.html [dostęp: 9.03.2020].
Warzecha, Ł. (2019). Gwałt na języku polskim. Jak feministki próbują zepsuć polszczyznę. Do Rzeczy, 47. Online: https://dorzeczy.pl/kraj/120715/do-rzeczynr-47-gwalt-na-jezyku-polskim-jak-feministki-probuja-zepsuc-polszczyzne.html
[dostęp: 9.03.2020].
Wieczorkiewicz, P. (2019). Dlaczego to, co kobiece, wydaje nam się niepoważne, czyli jak polubić żeńskie końcówki. Wysokie Obcasy. Online: https://www.wysokieobcasy.pl/wysokie-obcasy/7,100865,25387979,dlaczego-to-co-kobiecewydaje-nam-sie-niepowazne-czyli-jak.html [dostęp: 9.03.2020].
Wojciszke, B. (2006). Człowiek wśród ludzi. Zarys psychologii społecznej. Warszawa: Wyd. Naukowe Scholar. [Za: Grabowska, M. (2009). Stereotypy płci i starości a zachowania seksualne osób w okresie późnej dorosłości. Psychologia Rozwojowa, 14 (4), 45–56].
Woźniak, E. (2014). Język a emancypacja, feminizm, gender. Rozprawy Komisji Językowej ŁTN, 60, 295–312.
Zdanowicz, A. (red.) (1861). Słownik języka polskiego. Wilno: M. Orgelbrand.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Prawa autorskie (c) 2022 Podstawy Edukacji