Sztuczna inteligencja w edukacji medialnej: potencjał, wyzwania i perspektywy

• Katarzyna Adamczyk

  Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach, Instytut Mediów, Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej

  https://orcid.org/0009-0004-1892-812X

W artykule omówiono rolę sztucznej inteligencji (AI) w edukacji medialnej, wskazując na jej potencjał w rozwijaniu kompetencji medialnych uczniów, wyzwania związane z jej implementacją, zagrożenia oraz przyszłe kierunki rozwoju. Szczególną uwagę poświęcono personalizacji nauczania, krytycznemu myśleniu, dezinformacji oraz kwestii etycznej obecności AI w procesie edukacyjnym. Artykuł stanowi próbę analizy możliwości, jakie AI niesie dla edukacji medialnej w kontekście dynamicznie zmieniającego się krajobrazu informacyjnego. Rozwój sztucznej inteligencji radykalnie zmienia sposób w jaki społeczeństwo funkcjonuje, komunikuje się i przetwarza informacje. W kontekście edukacji medialnej, pojawienie się AI, systemów rekomendacyjnych oraz personalizacji treści wyznacza nowe wyzwania i redefiniuje kompetencje, które powinny być kształtowane u uczniów i nauczycieli. Edukacja medialna nie może już ograniczać się do analizy tradycyjnych mediów, musi obejmować zjawiska związane z algorytmizacją, dezinformacją generowaną przez AI oraz etycznymi aspektami korzystania z inteligentnych systemów. Celem artykułu jest analiza zastosowania narzędzi opartych na AI w edukacji medialnej, ze szczególnym uwzględnieniem ich roli w rozwijaniu krytycznego myślenia, weryfikacji informacji oraz personalizacji nauczania. Ze względu na szybki rozwój sztucznej inteligencji, analiza opiera się na stanie wiedzy aktualnym na moment pisania (2025). Brakuje długofalowych badań empirycznych nad wpływem sztucznej inteligencji na kompetencje medialne uczniów, dlatego wnioski mają charakter wstępny i analityczny.

1. Katarzyna Adamczyk - Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach, Instytut Mediów, Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej

   Katarzyna Adamczyk (mgr) – absolwentka studiów na kierunku informacja naukowa i bibliotekoznawstwo w zakresie dziennikarstwa z prasoznawstwem na Akademii Świętokrzyskiej w Kielcach oraz Nauczycielskiego Kolegium Języków Obcych w Kielcach i filologii angielskiej na Uniwersytecie Rzeszowskim . Od ponad 20 lat nauczycielka języka angielskiego w szkole podstawowej i dawnym gimnazjum. W 2025 roku ukończyła VII edycję Programu Mentoringowego Forum Młodych Medioznawców i Komunikologów Polskiego Towarzystwa Komunikacji Społecznej, pod kierunkiem dr hab. Moniki Przybysz. Efektem pracy w Programie było wystąpienie jako prelegentka na konferencji na UJK : „Badanie roli Centrum Edukacji Medialnej w Kielcach w kształtowaniu kompetencji cyfrowych i medialnych młodzieży” oraz artykuły naukowe: Media Education in the Polish Mainstream Education „Media-Biznes-Kultura”1(18), wyd. Uniwersytet Gdański; Innowacje pedagogiczne w edukacji medialnej- studium przypadku trzech nauczycielek, Zeszyty Prasoznawcze; Meme as a tool of education and propaganda: analysis of the functions and potential of meme culture in the context of media education Dziennikarstwo i Media Uniwersytet Wrocławski.

Adamski, A., Gosek, M., Przywara, B., (2024). Kompetencje medialne uczniów i nauczycieli kluczem do edukacji w społeczeństwie zmediatyzowanym – prezentacja rezultatów projektu, “Roczniki Kulturoznawcze”, No. 2, 12146.

Adamczyk, K. (2025). Media Education in the Polish System of Mainstream Education. Media-Biznes-Kultura, 1 (18). https://ejournals.eu/czasopismo/media-biznes-kultura/artykul/media-education-in-the-polish-system-of-mainstream-education (accessed 10.08.2025)

Babbie, E., (2006). Badania społeczne w praktyce, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Biedrzycki, K., (2015). Elementy edukacji medialnej w podstawie programowej kształcenia ogólnego obowiązującej w polskiej szkole od 2009 roku. Jak w świetle zapisów podstawy programowej mogą i powinny być kształtowane kompetencje medialne ucznia? [w:] O potrzebie edukacji medialnej w Polsce, M. Federowicz, S. Ratajski (eds.), Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, Warszawa 2015.

Bughingham, D., (2003). Media Education: Literacy, Learning and Contemporary Culture, Polity Press, 2003, s.16.

Drzewiecki, P., (2011). Edukacja medialna w Polsce w latach 2008–2011. Najważniejsze inicjatywy, główne problemy, perspektywa rozwoju, “Biuletyn Edukacji Medialnej” 2011, No. 1, p. 64.

Drzewiecki, P., (2010). Media Aktywni. Dlaczego i jak uczyć edukacji medialnej?, Otwock–Warszawa.

Dyczewski, L., (2005). Konieczność kompetencji medialnej w rodzinie [in:] Rodzina, dziecko, media, L. Dyczewski (ed.), Wydawnictwo KUL, Lublin.

European Commission, Ethics Guidelines for Trustworthy AI, Brussels 2023, EU Publications.

Filiciak, M., (2013). Media, wersja beta. Film i telewizja w czasach gier komputerowych i Internetu, Wydawnictwo Naukowe Katedra, Gdańsk.

Floridi, L. (2023). The Ethics of Artificial Intelligence. Oxford University Press.

Gacka, M. (2022). Sztuczna inteligencja w edukacji – możliwości i wyzwania. Edukacja medialna, 2(20), 45-57.

Gajda, J., Juszczyk S., Siemieniecki B., Wenta K., (2000). Edukacja medialna, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń.

Gorzeńska, O, Ratanowicz E, (2019). Zmiany, innowacje, eksperymenty. W poszukiwaniu inspiracji.Poradnik dla dyrektorów szkół i nauczycieli, wyd.Ośrodek Rozwoju Edukacji, Warszawa,s. 7.

Goralski, M, K. Górniak-Kocikowska. (2019). Edukacja w dobie sztucznej inteligencji: Wola słuchania jako nowe wyzwanie pedagogiczne. Ethos, 32/1(125), 152–198. DOI: 10.12887/32-2019-1-125-11.

Holmes, W, Bialik M & Fadel C. (2019). Artificial Intelligence in Education: Promises and Implications for Teaching and Learning. Center for Curriculum redesign

Humble, N., Mozelius, P. (2022). The threat, hype, and promise of artificial intelligence in education [Zagrożenie, szum i możliwości sztucznej inteligencji w edukacji]. Discover Artificial Intelligence, 2, 22. DOI: 10.1007/s44163-022-00039-z.

Janta, M., (2020). Nauczyciel Medialny ?Kompetencje medialne nauczycieli i ich wykorzystanie w nauczaniu zdalnym. Studia Paedagogica Ignatiana [online]. 9 grudzień 2020, T. 23, nr 4, s. 87–108. [udostępniono 18.7.2025]. DOI 10.12775/SPI.2020.4.004

Jaakkola, M., (2020). Media re-education and the need to be constantly updated. Interview with Grzegorz Ptaszek, „Central European Journal of Communication” 2020, No. 2, p. 285-291.

Juszczyk-Rygałło, J., (2016). O potrzebie rewitalizacji edukacji medialnej, “Prace Naukowe Akademii i im. Jana Długosza w Częstochowie” – “Pedagogika” 2016, Vol. XXV, No. 2, p.135.

Kostecka, M. (2024). Sztuczna inteligencja – co to jest i co potrafi ? W: J. Pyżalski, A. Łu- czyńska (red.), Sztuczna inteligencja: Prawdziwe zmiany w edukacji? (ss. 6–13). Fundacja Szkoła z Klasą.

Koziej, S. (2023). Możliwości wykorzystania sztucznej inteligencji do wspierania edukacji inkluzyjnej. Student Niepełnosprawny: Szkice i Rozprawy, 23(16), 11–20. DOI: 10.34739/sn.2023.23.01.

Laurillard, D., (2008) Technology Enhanced Learning as a Tool for Pedagogical Innovation Journal of Philosophy of Education, Volume 42, Issue 3-4, August 2008, Pages 521–533, https://doi.org/10.1111/j.1467-9752.2008.00658.x [accessed on18.7.2025]

Livingstone, S. (2004). Media Literacy and the challenge of new information and communication technologies. The Communication review, 7(1), 3-14.

Luckin, R. (2018). Machine learning and human intelligence: The future of education for the 21st century [Uczenie maszynowe i ludzka inteligencja: Przyszłość eduka- cji w XXI wieku]. London: UCL Institute of Education Press.

Luckin, R., Holmes, W., Gri ths, M., Forcier, L. B. (2016). Intelligence unleashed: An argument for AI in education [Inteligencja uwolniona: Argument za sztuczną inteligencją w edukacji]. London: Open Ideas, Pearson Education.

Łuc, I. (2018). Edukacja medialna w szkole podstawowej pomiędzy teorią a koniecznością edukacyjną. Studia z Teorii Wychowania, 9/3(24), 179–200.

Markowska, M.,(2013). Analiza danych zastanych. Przewodnik dla studentów, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.

Maziarz, M., (2010). Naprawdę jaka jest? Edukacja medialna i jej najbliższa przyszłość w polskiej szkole, w: Dziennikarstwo i Media, t.1. 2010 s.222.

Maziarz, M., (2012). Edukacja medialna poprzez edukację dziennikarską. Opis działań w ramach innowacji pedagogicznej „Edukacja medialna” w: Dziennikarstwo i Media, t.3. (2012), s. 139.

Metz, C., (2024). When AI Hallucinates: A New Challenge for Media Literacy. The New York Times 2024.

Model Edukacji Medialnej, Informacyjnej i Cyfrowej (MEMIC), A. Pacewicz, G. Ptaszek (eds.), Centrum Edukacji Obywatelskiej, Filmoteka Narodowa ‒ Instytut Audiowizualny, Fundacja Nowoczesna Polska, Fundacja Szkoła z Klasą, Polski Komitet do spraw UNESCO, Polskie Towarzystwo Edukacji Medialnej, Stowarzyszenie Cyfrowy Dialog, Kraków–Warsaw 2019, pp. 22‒26.

Murawska-Najmiec, E., (2015). Edukacja medialna w Polsce: krajowe podejście instytucjonalne w kontekście polityki europejskiej oraz dorobku społeczności i organizacji międzynarodowych [in:] O potrzebie edukacji medialnej w Polsce, M. Federowicz, S. Ratajski (eds.), Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, Warszawa.

Nowak, S., (2011). Metodologia nauk społecznych. Warszawa.

Nowicka, E. (2024). Sztuczna inteligencja a wyzwania dla edukacji medialnej, Wychowanie w Rodzinie t. XXXI (2/2024) s. 207-212

Nowicka, E., (2023). Edukacja medialna wobec zagrożeń w cyfrowym świecie dziecka, „Wychowanie w Rodzinie” , No. 4, pp. 197‒208.

Nowicka, E., (2019). Edukacja medialna w rodzinie a zapobieganie zagrożeniom medialnym, „Dyskursy Młodych Andragogów” , No. 20, pp. 317‒327.

Nowicka, E., (2021). Nauczyciel edukacji medialnej, “Lubelski Rocznik Pedagogiczny” , Vol. 40, part 2, p. 187.

Okoń, W., (2001). Nowy Słownik Pedagogiczny, wydanie trzecie poprawione, Wydawnictwo Akademickie Żak 2001.

Ogonowska, A., (2006). Szkolny słownik mediów elektronicznych, Wydawnictwo Edukacyjne, Kraków.

Ogonowska, A., (2009). Telewizja w edukacji medialnej, Kraków, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas.

Ogonowska, A., (2013). Współczesna edukacja medialna: teoria i rzeczywistość, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, Kraków 2013.Polaczek-Bigaj M., System medialny w PRL a współczesny system mediów masowych – podstawowe zasady funkcjonowania [in:] P. Borowiec, R. Kłosowicz, P. Ścigaj, Odmiany współczesnej nauki o polityce, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2014.

Pasqale, F. (2015). The Black Box Society: The Secret Algorithms That Control Money and Information. Harvard University Press 2015.

Pilch, T., Bauman T.,(2001). Zasady badań pedagogicznych, Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa.

Przyborowska, B, (2013). Pedagogika innowacyjności : między teorią a praktyką , Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń., s. 304

Przyborowska, B. (2003). Struktury innowacyjne w edukacji: Teoria, praktyka, rozwój. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.

Siemieniecki, B. (2003). Edukacja informatyczna i edukacja medialna jako jeden przedmiot kształcenia w szkole podstawowej i gimnazjum, „Chowanna” 2003, No. 1, pp. 123‒131.

Siemieniecki, B. (1995). Perspektywy edukacji z komputerem, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń–Płock.

Smyl, W. (2007). Szkolna edukacja medialna, “Media, Kultura, Społeczeństwo” 2007, No. 1, pp. 96‒97.

Strykowski, W., (2007). Kompetencje medialne: pojęcie, obszary, formy kształcenia, [in:] W. Strykowski, W. Skrzydlewski (eds.), Kompetencje medialne społeczeństwa wiedzy, Wydawnictwo eMPi2, Poznań.

Strykowski, W., Kąkolewicz W., Ubermanowicz M., (2008). Kompetencje nauczyciela edukacji medialnej, „Neodidagmata” , No. 29/30, pp. 55‒75.

Stunża, G., (2011). Pedagogiczna luka uczestnictwa. Edukacja medialna studentów na przykładzie serwisu www.edukatormedialny.pl, „Kultura i Historia” , No. 20.

Stunża, G. (2012). Edukacja zaangażowana: (nowe) media w projektach kulturalnych [in:] A. Stańczuk, I. Żerek, M. Adamiec Maria et al., Nowe media + animacja kultury, Narodowe Centrum Kultury, Warszawa 2012.

Stylec-Szromek, P. (2018). Sztuczna inteligencja – prawo, odpowiedzialność, etyka. Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej. Seria: Organizacja i Zarządzanie 2018, 123, 501–509. DOI: 10.29119/1641-3466.2018.123.34.

Tanaś, W., (2007). Edukacja wobec mediów. Teoria i praktyka, wyd. APS, Warszawa 2017, s.12.

Walczak, K., Cellary, W. (2023). Challenges for higher education in the era of widespread access to generative AI [Wyzwania dla szkolnictwa wyższego w dobie powszechnego dostępu do generatywnej sztucznej inteligencji]. Economics and Business Review, 9(2). DOI: 10.18559/ebr.2023.2.743.

Witczak, H., (2012). Problemy i twierdzenia naukowe w: Podstawy metodologiczne prac doktorskich, M. Sławińska, H. Witczak(eds.),, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2012.

Włodarczyk, J. (2021). Edukacja medialna w erze sztucznej inteligencji. Kultura i Edukacja, 1(131), 34-48.

Zając, J., (2021). Nauczyciel w erze cyfrowej – między tradycją a innowacją w: Edukacja medialna nr 2(14)/2021, s. 9.

Zawacki-Richter, O., Marin, V.I., Bond, M. (2019). Systematic review of research on artificial inteligence applications in higher education – Where are the educators? International Journal of Educational Technology in Higher Education, 16 (1), 1-27.

• pdf (Angielski)

Prawa autorskie (c) 2025 Katarzyna Adamczyk

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.