Socio-psychological contexts of taking on the role of employee by adults with intellectual disabilities
DOI:
https://doi.org/10.16926/eat.2024.13.13Słowa kluczowe:
osoby z niepełnosprawnością intelektualną, rola pracownika, wyznaczniki dorosłości, autonomia, tożsamośćAbstrakt
Społeczno – psychologiczne konteksty podjęcia roli pracownika przez dorosłe osoby z niepełnosprawnością intelektualną
W artykule ukazane zostały uwarunkowania społeczne i psychologiczne wchodzenia w rolę pracownika przez osoby z niepełnosprawnością intelektualną. Przedstawiono bariery społeczne i prawno-organizacyjne utrudniające podjęcie pracy przez tę grupę. Poddane zostały analizie również psychologiczne aspekty uzyskania statusu pracownika, w szczególności na otwartym rynku pracy. Zwrócono uwagę na znaczenie pracy w procesie dojrzewania osobowości i tożsamości oraz w dążeniu do autonomii.
Downloads
Bibliografia
Aktywizacja zawodowa osób niepełnosprawnych przez powiatowe urzędy pracy. [Vocational activation of persons with disabilities by district labour offices] (2021). Informacja o wynikach kontroli NIK. Departament Pracy, Spraw Społecznych i Rodziny. https://www.nik.gov.pl/plik/id,25417,vp,28178.pdf> [access 12.05.2024].
Antecka, L., Bałtowska-Jucha, M., Głaz-Skirzyńska, M., Klaro-Celej, L., Wyszomierska, G. & Zakrzewska, M. (2018). Model wdrożenia praktyk wspomaganych w szkołach przysposabiających do pracy Podręcznik instruktażowy dla nauczycieli. [Model of implementation of assisted practice in adoptive schools Instructional manual for teachers]. Innowacja społeczna realizowana przez Centrum Rozwoju Zawodowego – Monika Zakrzewska.
Barner, C., Mercer, G. (2008). Niepełnosprawność. [Disability.]. Wydawnictwo Sic.
Brzezińska, A., I., Kaczan, R., Piotrowski, K. & Rękosiewicz, M. (2011). Odroczona dorosłość: fakt czy artefakt? [Deferred adulthood: fact or artifact], Nauka, 4, 67-107.
Buchnat, M. (2008). Postawy młodzieży wobec osób niepełnosprawnych. [Youth attitudes towards people with disabilities.], Nasze Forum, 1-2(29-30), 59-67.
Cytowska, B. (2008). Realizacja programu „Wspomagane zatrudnianie osób z niepełnosprawnością intelektualną – Trener”. [Implementation of the programme "Assisted employment of people with intellectual disabilities - Coach"]. W: [In] T. Żółkowska, M. Wlazło (red.), (eds.), Socjopedagogiczne aspekty rehabilitacji osób niepełnosprawnych. Pedagogika specjalna – koncepcje i rzeczywistość, [Sociopedagogical aspects of rehabilitation of persons with disabilities. Special pedagogy - concepts and reality] (s. 281-287). Wydawnictwo ZAPOL.
Cytowska, B. (2012). Trudne drogi adaptacji. Wątki emancypacyjne w analizie sytuacji dorosłych osób z niepełnosprawnością intelektualną we współczesnym społeczeństwie polskim. [Difficult ways of adaptation. Emancipatory threads in the analysis of the situation of adults with intellectual disabilities in contemporary Polish society]. Wydawnictwo Impuls.
Cytowska, B. & Wołowicz-Ruszkowska, A. (2013). Trener pracy: dokument uwzględniający wiedzę zastaną na temat funkcjonowania trenera pracy, na podstawie polskich i zagranicznych opracowań. [Job coach: a document taking into account foundational knowledge on the functioning of a job coach, based on Polish and foreign studies.]. Polskie Forum Osób Niepełnosprawnych.
Erenc, J. (2008). Dylematy nauczycieli: o skutkach wspólnej nauki dzieci niepełnosprawnych z dziećmi sprawnymi. [Teachers' dilemmas: on the effects of co-teaching disabled children with non-disabled children.]. Szkoła Specjalna, 5, 346-359.
Gorący, M. (2011). Wrocławskie doświadczenia we wspomaganym zatrudnieniu. [The Wrocław experience in supported employment.] W: [In] B. Cytowska (red.) [ed.], Dorośli z niepełnosprawnością intelektualną w labiryntach codzienności. Analiza badań – krytyka podejść – propozycje rozwiązań [Adults with intellectual disabilities in the labyrinths of everyday life. Analysis of research - critique of approaches - proposals for solutions] (s. 132-148). Wydawnictwo Adam Marszałek.
Kazanowski, Z. (2011). Przemiany pokoleniowe postaw wobec osób upośledzonych umysłowo. [Generational changes in attitudes towards mentally retarded persons]. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Konwencja o prawach osób niepełnosprawnych, sporządzona w Nowym Jorku 13.12.2006 r. [Convention on the Rights of Persons with Disabilities, done at New York on 13.12.2006]. Dz. U. 2012, poz. 1169.
Krzemińska, D. & Lindynberg, I. (2012). Wokół dorosłości osób z niepełnosprawnością intelektualną. Teksty rozproszone. [Around adulthood for people with intellectual disabilities. Dispersed texts.] Wydawnictwo Impuls.
Lysaght, R., Ouellette-Kuntz, H. & Morrison, C. (2009). Meaning and value of productivity to adults with intellectual disabilities. Intellectual and Developmental Disabilities, 47, 413–424, DOI: 10.1352/1934-9556-47.6.413
Majewski T. (2009). Zatrudnienie wspomagane osób niepełnosprawnych. [Supported employment for people with disabilities], Szkoła Specjalna, 2, 86-94.
Malewski, M. (2013). „Dorosłość”– kłopotliwa kategoria andragogiki. ["Adulthood"-a troublesome category of andragogy.], Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja, 3(63), 23-40.
Nota, L., Ginevra, M. C. & Carrieri, L. (2010). Career interests and self-efficacy beliefs among young adults with an intellectual disability. Journal of Policy and Practice in Intellectual Disabilities, 7, 250–260, https://doi.org/10.1111/j.1741-1130.2010.00274.x
Oleś, P.K., (2011), Psychologia człowieka dorosłego, [Psychology of adult man]. PWN.
Pisula, E. (2008). Dorosłość osób z niepełnosprawnością intelektualną – szanse i zagrożenia. [Adulthood of people with intellectual disabilities - opportunities and threats]. Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym, Wydawnictwo DG−Graf.
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 13 grudnia 2007 roku w sprawie udzielania pomocy pracodawcom zatrudniającym osoby niepełnosprawne oraz osobom niepełnosprawnym wykonującym działalność gospodarczą i rolniczą. [Ordinance of the Minister of Labour and Social Policy of 13 December 2007 on granting assistance to employers employing persons with disabilities and persons with disabilities performing economic and agricultural activities]. Dz.U. 2007, Nr 240, poz. 1756 z późniejszymi zmianami.
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 15 lutego 2019 r. w sprawie ogólnych celów i zadań kształcenia w zawodach szkolnictwa branżowego oraz klasyfikacji zawodów szkolnictwa branżowego. [Regulation of the Minister of National Education of 15 February 2019 on the general goals and tasks of education in vocational education professions and the classification of vocational education professions]. Dz. U. 2019, poz. 316.
Sennet, R. (2010). Etyka dobrej roboty. [The ethics of good work.]. Przeł. [Transl.] J. Dzierzgowski. PIW.
Settersten, R., A., Ottusch, T., M. & Schneider, B. (2015). Becoming Adult: Meanings of Markers to Adulthood. Emerging Trends in the Social and Behavioral Sciences: An Interdisciplinary, Searchable, and Linkable Resource, John Wiley & Sons, https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1002/9781118900772.etrds0021 [access 5.05. 2024].
Strandova, I. & Evans, D. (2015). Older Women With Intellectual Disabilities: Overcoming Bariers to Autonomy. Journal of Policy and Practice in Intellectual Disabilities, 12(1), 12-19, https://doi.org/10.1111/jppi.12097
Southward, J.D. & Kyzar, K. (2017). Predictors of Competitive Employment for Students with Intellectual and/or Developmental Disabilities, Education and Training in Autism and Developmental Disabilities, 42(1), 26-37, https://www.jstor.org/stable/26420373
Trzebińska, E. (1998). Dwa wizerunki własnej osoby. Studia nad sposobami rozumienia siebie. [Two self-images. Studies on ways of understanding oneself]. Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN.
Tylewska-Nowak, B. (2015). Autonomia i motywacje podejmowania działań przez dorosłych mieszkańców domów pomocy społecznej dla osób z niepełnosprawnością intelektualną w świetle teorii autodeterminacji Edwarda L. Deciego i Richarda M. Ryana. [Autonomy and motivations for taking action by adult residents of residential care homes for people with intellectual disabilities in light of self-determination theory by Edward L. Deci and Richard M. Ryan.] W: In B. Szczupał, A. Giryński & G. Szumski (red.), (eds.), W poszukiwaniu indywidualnych dróg wspierających wszechstronny rozwój osób z niepełnosprawnością. [In search of individual ways supporting comprehensive development of persons with disabilities] (79-91). Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej.
Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. [Act of 27 August 1997 on professional and social rehabilitation and employment of disabled persons], Dz. U. 1997 Nr 123, poz.776 z późn. zm.
Ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym. [Act of 13 June 2003 on social employment]. Dz. U. 2011 Nr 43, poz. 225 z późn. zm.
Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. [Act of 20 April 2004 on employment promotion and labour market institutions]. Dz. U. 2008, nr 69, poz. 415.
Wolska, D. (2015). Umiejętności życiowe jako wyznacznik aktywizacji zawodowej dorosłych z głębszą niepełnosprawnością intelektualną. [Life skills as a determinant of professional activation of adults with profound intellectual disabilities]. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.
Woynarowska, A. (2020). Niepełnosprawność intelektualna i praca. Gra w/o emancypację. [Intellectual disability and work. The game w/o emancipation]. Oficyna Wydawnicza Impuls.
Zakrzewska, M. (2021). Perspektywa niezależnego życia osoby z niepełnosprawnością – czyli o tym, że inne życie jest możliwe. [The perspective of an independent life of a person with disabilities - or that another life is possible]. W: [In:] M. Zakrzewska, M. M. Bałtowska-Jucha (red.), (eds.), Perspektywa niezależnego życia osoby z niepełnosprawnością. Poradnik dla kadry merytorycznej [Perspective on independent living of a person with disability. A handbook for staff] (3-12). Polska Federacja Zatrudnienia Wspomaganego.
Zawiślak, A. (2008). Problemy autonomii osób dorosłych z niepełnosprawnością intelektualną. [Problems of autonomy of adults with intellectual disabilities], Rocznik Naukowy Kujawsko-Pomorskiej Szkoły Wyższej w Bydgoszczy. Transdyscyplinarne Studia o Kulturze (i) Edukacji, 3, 41-46.
Żółkowska, T. (2011). Wspomaganie rozwoju dorosłych osób z niepełnosprawnością intelektualną – refleksje pedagoga. [Supporting the development of adults with intellectual disabilities - reflections of an educator] W: [IN:] B. Cytowska (ed.), (red.), Dorośli z niepełnosprawnością intelektualną w labiryntach codzienności. Analiza badań – krytyka podejść – propozycje rozwiązań [Adults with intellectual disabilities in the labyrinths of everyday life. Analysis of research – criticism of approaches – proposals for solutions] (72–85). Wydawnictwo Adam Marszałek.
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Beata Cytowska
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Mam świadomość, że czasopismo jest wydawane na licencji Creative Commons - Uznanie autorstwa (https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/legalcode).
Przesyłając artykuł wyrażam zgodę na jego udostępnienie na tej licencji