Abstrakt
„Edukacja” to jedno z podstawowych pojęć pedagogicznych – najbardziej ogólne i niejednorodne, przybierające wiele postaci. Każdej z jej form przyświeca określona idea (idee), która jest jej siłą napędową wyznaczającą drogę dla praktycznych rozwiązań edukacyjnych. Przyjąć określoną ideę, to tak jakby wziąć do ręki kompas, który ułatwia poruszanie się po nieznanej, złożonej i wielopoziomowej przestrzeni. Ułatwia, nie nakazuje. Wchodząc w świat różnorodności pedagogicznej, człowiek dostrzega bogactwo jego znaczeń, jego rozmaitość, odkrywa wiele różnych dróg prowadzących do wartościowych społecznie realiów. Uświadamia sobie, że nie ma jednej idei pedagogicznej, która prowadziłaby wszystkich uczestników edukacji określoną, jedynie słuszną drogą. Można „prowadzić” edukowanego, kierując się ideami przewodnimi, np. Nowego Wychowania, pedagogiki kultury, personalistycznej, egzystencjalnej, międzykulturowej czy postmodernistycznej. Wybór pedagogii zależy od wychowawców/edukujących (współtwórców edukacji), od tego, jakimi są ludźmi, od idei, które ich prowadzą, od wykorzystywanych przez nich treści, nie jest bowiem obojętne, na jakich „znaczących” realizuje się edukacja. Idee, które – w moim przekonaniu – warto przywoływać, przypominać, na nowo odsłaniać, promować wypełniają pedagogiczne koncepcje: J. Korczaka, S. Hessena, B. Nawroczyńskiego, K. Kotłowskiego, B. Suchodolskiego czy współcześnie nazywanego „Korczakiem w sutannie” J. Tarnowskiego. Zaproponowana „lista” koncepcji nie jest zamknięta, skończona. Powyższy wybór nie jest też wynikiem konstatacji, lecz wyrazem stanowiska, jakie może się okazać użyteczne do projektowania współczesnej edukacji.
Bibliografia
Adamska-Staroń, M. (2008). W poszukiwaniu wiedzy o wychowaniu. W: A. Gofron, M. Piasecka (red.). Podstawy edukacji. Epistemologia a praktyka edukacyjna. Częstochowa.
Adamska-Staroń, M. (2009). Edukacja – Inspiracja – Tworzenie. W: K. J. Szmidt, W. Ligęza (red.). Twórczość dzieci i młodzieży. Stymulowanie, badanie, wsparcie, Kraków.
Adamska-Staroń, M., Piasecka, M., Łukasik, B. (2007). Inny sposób myślenia o edukacji. Metaforyczne narracje. Kraków.
Biłos, E. (2000). Ku nauczaniu personalistycznemu w gimnazjum: przewodnik dla studentów i nauczycieli. Częstochowa.
Heidegger, M. (1994). Bycie i czas. B. Baran (tłum.). Warszawa.
Hessen, S. (1973). Filozofi a, kultura, wychowanie. Wrocław.
Korczak, J. (1984). Pisma wybrane. T. I. Warszawa.
Kotłowski, K. (1968). Filozofia wartości a zadania pedagogiki. Wrocław.
Kotłowski, K. (1998). Pedagogika filozoficzno-normatywna. W: B. Śliwerski. Współczesne teorie i nurty wychowania. Kraków.
Kwieciński, Z., Śliwerski, B. (red.) (2005). Pedagogika: podręcznik akademicki. Warszawa.
Łopatkowa, M. (1998). Pedagogika serca. W: B. Śliwerski. Współczesne teorie i nurty wychowania. Kraków.
Łukaszewicz, R. (2000). Edukacja z wyobraźnią jako kreatywne przekraczanie od końca wizji do wizji końca. Forum Oświatowe, 1(22).
Łukaszewicz, R. (2002). Studia nad alternatywami w edukacji. Wrocław.
Łukaszewicz, R. (2006). Edukacja jako metafora kreowania witraży. W: B. Przyborska (red.). Natura – Edukacja – Kultura. Toruń.
Maritain, J. (1993). Człowiek i państwo. A. Grobler (tłum.). Kraków.
Melosik, Z., Śliwerski, B., Szkudlarek, T. (2000). Pedagogika i edukacja wobec nowych wspólnot i różnic w jednoczącej się Europie. Forum Oświatowe, 2(23).
Michalski, K. (1978). Heidegger i filozofia współczesna. Warszawa.
Milerski, B. (2005). Pedagogika kultury. W: Z. Kwieciński, B. Śliwerski (red.). Pedagogika: podręcznik akademicki. T. I. Warszawa.
Mounier, E. (1964). Wprowadzenie do egzystencjalizmów. Kraków.
Nalaskowski, A. (2006). Dzikość i zdziczenie jako kontekst edukacji. Kraków.
Nalaskowski, A. (2009). Pedagogiczne złudzenia, zmyślenia, fi kcje. Kraków.
Nawroczyński, B. (1947). Życie duchowe: zarys filozofii kultury. Kraków – Warszawa.
Suchodolski, B. (1975). Labirynty współczesności. Warszawa.
Suchodolski, B. (red.) (1980). Model wykształconego Polaka. Warszawa.
Suchodolski, B. (red.) (2000). Alternatywna pedagogika humanistyczna. Komitet Prognozowania Rozwoju Kraju, „Polska 2000”.
Szkudlarek, T. (2005). Pedagogika krytyczna. W: Z. Kwieciński, B. Śliwerski (red.). Pedagogika: podręcznik akademicki. Warszawa.
Szkudlarek, T. (2008). Dyskursywna konstrukcja podmiotu. Forum Oświatowe (Numer specjalny).
Szmidt, K. J. (2007). Pedagogika twórczości. Gdańsk.
Śliwerski, B. (1998). Współczesne teorie i nurty wychowania. Kraków.
Śliwerski, B. (2005). Pedagogika Janusza Korczaka. W: Z. Kwieciński, B. Śliwerski (red.). Pedagogika: podręcznik akademicki. Warszawa.
Śliwerski, B. (2007). Jaki paradygmat? Lublin.
Tarnowski, J. (1990). Janusz Korczak dzisiaj. Warszawa.
Tarnowski, J. (1992). Przygotować Bogu miejsce w nas. Rozmowa dr. Józefa Plachy z prof. dr. hab. Januszem Tarnowskim. W: J. Placha (red.). Dialogi Pedagogiczne. T. II: Wychowanie jako pomoc. Warszawa.
Tarnowski, J. (1993a). Jak wychowywać. T. I. Warszawa.
Tarnowski, J. (1993b). O użyteczności niektórych kategorii personalistycznych dla pedagogiki. Edukacja, 2.
Tarnowski, J. (1995). Nauczyciel, człowiek dialogu. Toruńskie Studia Dydaktyczne, 7.
Tarnowski, J. (2003). Jak wychowywać. T. II: W ogniu pytań. Warszawa.
Tischner, J. (1993). Myślenie według wartości. Kraków.
Witkowski, L. (2001). Dwoistość w pedagogice Bogdana Suchodolskiego (z aneksem o Sergiuszu Hessenie). Kraków.
Witkowski, L., Jaworska, M. (2007). Przeżycie – przebudzenie – przemiana. Inicjacyjne dynamizmy egzystencjalne w prozie Hermanna Hessego. Bydgoszcz – Kraków – Szczecin.
Wojnar, I. (2000). Humanistyczne intencje edukacji. Warszawa.
Wojtyła, K. (2000). Elementarz etyczny. Wrocław.