Interinstitutional support and deinstitutionalization of social services for individuals with disabilities as a context for inclusive education

• Dorota Podgórska-Jachnik

  Uniwersytet Łódzki

  https://orcid.org/0000-0001-9272-8960

Wsparcie międzyinstytucjonalne a deinstytucjonalizacja usług społecznych dla osób z niepełnosprawnościami jako kontekst edukacji włączającej

Artykuł ukazuje dwa pozornie sprzeczne trendy w organizacji usług społecznych dla osób z niepełnosprawnościami: doskonalenie funkcjonowania instytucji udzielających wsparcia poprzez współpracę międzyinstytucjonalną oraz deinstytucjonalizację, uznawaną za priorytet w polityce społecznej. Nie muszą być one jednak traktowane jako wykluczające się. Celem artykułu jest przybliżenie pedagogom pojęcia i założeń procesu deinstytucjonalizacji - słabo rozpoznawalnego w środowisku oświatowym, oraz dopełniających go (i wbrew pozorom niesprzecznych) procesów (neo)instytucjonalizacji i reinstytucjonalizacji. Deinstytucjonalizacja nie dotyczy bezpośrednio tego resortu, ale kształtuje realia wsparcia środowiskowego dla uczniów z niepełnosprawnością w edukacji włączającej. Artykuł przedstawia polskie innowacyjne rozwiązania kooperacji (Kręgi Wsparcia, Kooperacje 3D, Model Wsparcia Międzysektorowego).

1. Dorota Podgórska-Jachnik - Uniwersytet Łódzki

   Ukończyłam studia magisterskie na kierunkach: pedagogika (nauczanie początkowe) i psychologia, a także studia podyplomowe z pedagogiki specjalnej (surdopedagogiki), logopedii oraz coachingu z mentoringiem w edukacji. Mój doktorat poświęcony był komunikacji pantomimicznej z dziećmi głuchymi (1999), habilitacja - procesom emancypacji osób głuchych (2014). Jestem profesorem uczelni w Katedrze Badań Edukacyjnych UŁ oraz w Katedrze Pedagogiki Specjalnej i Logopedii UKW w Bydgoszczy - w moim drugim miejscu zatrudnienia.

   Równocześnie z pracą akademicką zdobywałam także praktyczne doświadczenie: nauczyciela w szkole specjalnej dla dzieci z niepełnosprawnością intelektualną, psychologa-terapeuty we wspomaganiu rozwoju dzieci z uszkodzonym słuchem, psychologa-doradcy w Centrum Aktywizacji Zawodowej Osób Niepełnosprawnych i w poradni Fundacji Wsparcia Psychospołecznego, nauczyciela-konsultanta ds. specjalnych potrzeb edukacyjnych w WODN w Zgierzu. Jestem ekspertką ds. niepełnosprawności RCPS w Łodzi, ORE, PFRON, byłam członkinią Komisji Ekspertów ds. Osób Głuchych przy Rzeczniku Praw Obywatelskich, przewodniczącą Miejskiej Społecznej Rady ds. Osób Niepełnosprawnych w Łodzi. Zajmuję się działalnością na rzecz osób z niepełnosprawnościami i ich inkluzji w aspekcie teoretycznym i praktycznym. Przez wiele lat pełniłam funkcję uczelnianego pełnomocnika rektora ds. osób niepełnosprawnych. Brałam udział we współtworzeniu modelu oraz narzędzi Szkolnej Oceny Funkcjonalnej, w szkoleniach kadr pedagogicznych oraz pilotażu pierwszych polskich Specjalistycznych Centrów Wspierających Edukację Włączającą (SCWEW).

Bodnieks, V. (2020). The new institutionalism: A tool for analysing defence and security institutions. Security and Defence Quarterly, 32(5), 83–94. https://doi.org/10.35467/sdq/130903

Model Kooperacje 3D. (n.d.). Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w Katowicach. https://3d.rops-katowice.pl/model-kooperacje-3d/

Instytucjonalizacja. (n.d.). W Słownik Języka Polskiego (PWN). https://sjp.pwn.pl/slowniki/instytucjonalizacja.html

Foucault, M. (2020). Bezpieczeństwo: Terytorium: Populacja. Wydawnictwo Naukowe PWN.

Goffman, E. (2011). Instytucje totalne. O pacjentach szpitali psychiatrycznych i mieszkańcach innych instytucji totalnych. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Instytucja. (n.d.). W Wielki Słownik Języka Polskiego WSJP. https://wsjp.pl/haslo/podglad/11925/instytucja/3050576/organizacja

Grewiński, M., Lizut, J., & Rabiej, P. (Eds.). (2024). Ogólnopolska diagnoza deinstytucjonalizacji usług społecznych na terenie 16 województw Polski. ROPS Toruń / Uczelnia Korczaka, Elipsa. https://uodi.uw.edu.pl

Hall, P., & Taylor, C. R. (1996). Political science and the three new institutionalisms. Political Studies, 44(5), 936–957. https://la.utexas.edu/users/chenry/core/Course%20Materials/Hall&TaylorPolStuds/9705162186.pdf

Immergut, E. M. (1998). The theoretical core of the new institutionalism. Politics and Society, 26(1), 5–34. https://www.miguelangelmartinez.net/IMG/pdf/1998_Immergut_New_institutionalism_PS.pdf

Model Wsparcia Międzysektorowego (MWM) (n.d.). Uniwersytet Śląski w Katowicach. https://mwm.us.edu.pl/

Jachimczak, B., & Podgórska-Jachnik, D. (2023). Edukacja włączająca w perspektywie i zadaniach samorządu terytorialnego. Ośrodek Rozwoju Edukacji, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.

Jordan, P., Świeczkowska, K., & Żyta, A. (2024). Środowiskowy model kręgów wsparcia realizowany przez placówki i/lub organizacje. Propozycja na rzecz deinstytucjonalizacji. Stowarzyszenie Biuro Obsługi Ruchu Inicjatyw Społecznych BORIS Polskie Stowarzyszenie na rzecz Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną, Koło Gdańsk.

Krajewski, M. (2020). Po co nam instytucje kultury? Małopolski Instytut Kultury. https://mik.krakow.pl/publikacje/marek-krajewski-po-co-nam-instytucje-kultury/

Krakowiak-Drzewiecka, M. (2017). Badanie instytucji: dylematy, metody, doświadczenia. Annales. Etyka W Życiu Gospodarczym, 20(2), 31–43. https://doi.org/10.18778/1899-2226.20.2.03

Krause, A. (2010). Współczesne paradygmaty pedagogiki specjalnej. Oficyna Wydawnicza Impuls.

Kwiek, M. (2015). Podzielony uniwersytet. Od deinstytucjonalizacji do reinstytucjonalizacji misji badawczej polskich uczelni. Nauka i Szkolnictwo Wyższe, 2(46), 41–74. https://doi.org/10.14746/nsw.2015.2.2

Modele kooperacji. Księga Rekomendacyjna. (2021). Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w Rzeszowie. https://liderzykooperacji.pl/wp-content/uploads/2021/10/Księga_rekomendacyjna_do_umieszkania-w-sieci.pdf

National Council for Special Education (NCSE). (2024). An inclusive education for an inclusive society: Policy advice paper on special schools and classes.

Olsen, J. P. (2010). Governing through institution building. Institutional theory and recent European experiments in democratic organization. Oxford University Press.

Pieliński, B. (2013). Instytucjonalizmy a polityka społeczna. Problemy Polityki Społecznej. Studia i Dyskusje, 12, 25–43. https://www.problemypolitykispolecznej.pl/pdf-123084-51242?filename=Institutionalism%20and.pdf

Powell, W. W., & Bromley, P. (2015). New institutionalism in the analysis of complex organizations. In D. Wright (Ed.), International encyclopedia of the social & behavioral sciences (2nd ed., Vol. 16, pp. 764–769). Elsevier. https://doi.org/10.1016/B978-0-08-097086-8.32181-X

Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w Łodzi. (2023). Regionalny plan rozwoju usług społecznych i deinstytucjonalizacji dla województwa łódzkiego na lata 2023-2025. https://rcpslodz.pl/rcps-lodz-t20/aktualnosci-a26/regionalny-plan-rozwoju-uslug-spolecznych-i-deinstytucjonalizacji-dla-wojewodztwa-lodzkiego-na-lata-2023-2025-r474

Szkoła w kręgach wsparcia. (n.d.). Projekt „Bezpieczna przyszłość Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną – testowanie modelu”. PSONI Koło w Gdańsku / Stowarzyszenie BORIS. https://kregiwsparcia.pl/szkola-w-kregach-2/

Sekułowicz, M., & Podgórska-Jachnik, D. (2020). Słowo wstępne. Wybrane problemy autyzmu oraz inne aktualne wyzwania inkluzji społecznej i edukacyjnej. Edukacja, 2(153), 5–9.

Strategia na rzecz Osób z Niepełnosprawnościami 2021-2030 (2021). https://dziennikustaw.gov.pl/MP/rok/2021/pozycja/218

Strategia rozwoju usług społecznych. Polityka publiczna do roku 2030 (z perspektywą do 2035 r.) (2022). MP, 767.

Šiška, J., & Beadle-Brown, J. (2020). Report on the transition from institutional care to community-based services in 27 EU member states. https://doi.org/10.13140/RG.2.2.33643.77607

• PDF (Angielski)

Prawa autorskie (c) 2024 Dorota Podgórska-Jachnik

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.