Abstrakt
Celem artykułu jest refleksja nad problematyką kształcenia językowego dzieci w młodszym wieku szkolnym. Proponuję tu zestawienie cech horyzontu oczekiwań językowych dzieci przed edukacją szkolną z propozycjami edukacji szkolnej kształcenia językowego. Zaczynam od opisu mechanizmów poznawczych kształtowania się umiejętności językowych dziecka. Sięgam tu do różnych teorii uczenia się języka, by opisać cechy przebiegu tego złożonego procesu. Następnie dokonuję ogólnej (z konieczności też uproszczonej) rekonstrukcji cech różnych przekazów językowych, z jakimi spotykają się współczesne dzieci przed pójściem do szkoły. Tak zarysowany obraz horyzontu oczekiwań językowych dziecka konfrontuję z propozycją edukacji szkolnej kształcenia językowego. Po czym odpowiadam na pytanie: jaka jest odpowiedź edukacji na horyzont oczekiwań językowych ucznia? Ujmowanie problemu dotyczącego edukacji językowej dzieci w klasach młodszych, z uwzględnieniem dyspozycji językowych ucznia pozwala na krytyczną ocenę oferty szkolnej, co ma znaczenie dla konstruowania programów i strategii kształcenia.
Bibliografia
Balcerzan, E. (1982). Kręgi wtajemniczenia. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Baluch, A. (1985). Poezja współczesna w szkole podstawowej. Warszawa: Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne.
Bernstein, B. (1980). Socjolingwistyczne ujęcie procesu socjalizacji: uwagi dotyczące podatności na oddziaływania szkoły (tłum. Z. Babska). W: G.W. Shugar, M. Smoczyńska (red.), Badania nad rozwojem języka dziecka (s. 557– 596). Warszawa: PWN.
Bruner, J. (2006). Kultura edukacji (tłum. T. Brzoskowska-Tereszkiewicz). Horyzonty Nowoczesności. T. 44. Kraków: Universitas.
Chomsky, N. (1957). Syntactic Structures. Mouton: The Hague.
Chomsky, N. (1982). Zagadnienia teorii składni (tłum. I. Jakubczak). K. Polański (red.). Warszawa: Ossolineum.
Cieszyńska, J. (2013). Metoda krakowska wobec zaburzeń rozwoju dzieci. Kraków: Wydawnictwo Szkolne Omega.
Cieślikowski, J. (1975). Literatura i podkultura dziecięca. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo.
Cieślikowski, J. (1977). Słowo – obraz – gest. W: M. Tyszkowa (red.), Sztuka dla najmłodszych: teoria – recepcja – oddziaływanie (s. 76–89). Warszawa – Poznań: PWN.
Czelakowska, D. (1996). Twórczość a kształcenie języka dzieci w wieku wczesnoszkolnym. Kraków: Impuls. Halliday, M.A.K. (1980). Uczenie się znaczeń. W: G.W. Shugar, M. Smoczyńska (red.), Badania nad rozwojem dziecka (s. 514–556). Warszawa: PWN.
Jauss, H.R. (1999). Historia literatury jako prowokacja (tłum. M. Łukasiewicz). Warszawa: Instytut Badań Literackich.
Krasoń, K. (2005). Dziecięce odkrywanie tekstu literackiego. Kinestetyczne interpretacje liryki. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Kuźnik, M. (2015). Celestyn Freinet we współczesnej pedagogice. Rzeszów: Sowello. Mazurkiewicz-Sokołowska, J. (2010).
Lingwistyka mentalna w zarysie. O zdolności językowej w ujęciu integrującym. Kraków: Universitas.
Smoczyńska, M. (1987). Metodologiczne problemy analizy błędów językowych dzieci. W: I. Kurcz, G.W. Shugar, B. Bokus (red.), Wiedza a język. T. 2. Język dziecka (s. 95–116). Wrocław – Warszawa: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
Taylor, J.R. (2007). Gramatyka kognitywna (tłum. E. Tabakowska). Kraków: Universitas.
Ungeheuer-Gołąb, A. (2007). Tekst poetycki w edukacji estetycznej dziecka. Rzeszów: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej.
Wasilewska, A. (2006). Zrozumiałość tekstów szkolnych – uczeń w irracjonalnym świecie słów. W: D. Klus-Stańska, E. Szatan, D. Bronk (red.), Wczesna edukacja. Między schematem a poszukiwaniem nowych ujęć teoretyczno-badawczych (s. 202–210). Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Wasilewska, A. (2008). Horyzont oczekiwań literackich w problematyce wczesnej edukacji. Studia i Badania Naukowe. Pedagogika, 2 (2), 145–157.
Wasilewska, A. (2009). O dydaktykę literatury z perspektywy odbiorcy. W: L. Hurło, D. Klus-Stańska, M. Łojko (red.), Paradygmaty współczesnej dydaktyki (s. 332–338). Kraków: Impuls.
Wasilewska, A. (2011). Cechy przekazów kulturowych w doświadczeniach dziecka sześcioletniego. W: E. Rodziewicz, M. Cackowska (red.), Wychowanie przez świat fikcyjny do świata rzeczywistego (s. 295–304). Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Wienold, G. (1986). Przetwarzanie tekstu (tłum. M. Łukasiewicz). W: Współczesna myśl literaturoznawcza w Republice Federalnej Niemiec. Antologia (s. 77–108). Warszawa: Czytelnik.
Wygotski, L.S. (1989). Myślenie i mowa (tłum. E. Flesznerowa, J. Fleszner). Warszawa: PWN.