Obraz nauczycieli i technologii w krajowych dokumentach poświęconych technologiom informacyjno-komunikacyjnym w edukacji
PDF (Angielski)

Słowa kluczowe

edukacja cyfrowa, nauczyciel, technologia, kompetencje cyfrowe, analiza dyskursu

Abstrakt

Artykuł podejmuje analizę sposobu, w jaki nauczyciele i technologia są przedstawiani w polskich dokumentach strategicznych dotyczących edukacji. Autorzy, stosując krytyczną analizę dyskursu oraz analizę korpusową, zidentyfikowali trzy główne wątki: braki infrastrukturalne, niedostateczne kompetencje cyfrowe nauczycieli oraz zagrożenia związane z bezpieczeństwem w sieci. Nauczyciele ukazywani są jako osoby nieprzygotowane do wyzwań technologicznych, wymagające stałego dokształcania, ale zarazem pozostające niezbędnym elementem systemu edukacji. W dokumentach pojawia się postulat redefinicji ich roli – z eksperta na mentora czy przewodnika w procesie uczenia się. Technologia przedstawiana jest jako niezależna siła napędzająca rozwój społeczny i edukacyjny, zdolna do rozwiązywania kluczowych problemów szkolnictwa. Autorzy wskazują jednak, że ten dominujący dyskurs nie uwzględnia społecznego ani instytucjonalnego kontekstu zachodzących zmian, co prowadzi do uproszczonego obrazu relacji między edukacją a technologią. Tekst zwraca uwagę na brak krytycznej refleksji nad technologią jako zjawiskiem społecznie uwarunkowanym – zamiast tego przyjmowana jest ona jako niezależna, samoistna siła, oderwana od interesów i działań konkretnych podmiotów.

PDF (Angielski)

Bibliografia

Baker, P. (2010). Sociolinguistics and corpus linguistics. Edinburgh University Press.

Brezina, V., Weill-Tessier, P., & McEnery, A. (2021). #LancsBox (Version 6.0) [Software]. Lancaster University. http://corpora.lancs.ac.uk/lancsbox/ [access: 12.11.2025].

Cicha, K., Rutecka, P., Rizun, M., & Strzelecki, A. (2021). Digital and media literacies in the Polish education system—Pre- and post-COVID-19 perspective. Education Sciences, 11(9), 532; https://doi.org/10.3390/educsci11090532.

Clark, D. (2023). The construction of legitimacy: A critical discourse analysis of the rhetoric of educational technology in post-pandemic higher education. Learning, Media and Technology, 49(1), 414–427; https://doi.org/10.1080/17439884.2022.2163500.

Dijk, J. van, Poell, T., & de Waal, M. (2018). The platform society: Public values in a connective world. Oxford University Press.

European Commission. (2019). Recommendation CM/Rec(2019)10 of the Committee of Ministers to member States on developing and promoting digital citizenship education. https://search.coe.int/cm?i=090000168098de08 [access: 12.11.2025].

Fazlagić, J. (Ed.) (2022). Sztuczna inteligencja (AI) jako megatrend kształtujący edukację. Jak przygotowywać się na szanse i wyzwania społeczno-gospodarcze związane ze sztuczną inteligencją? Instytut Badań Edukacyjnych.

Foucault, M. (1971). Orders of discourse. Social Science Information (R. Swyer, Trans), 10(2), 7–30; https://doi.org/10.1177/053901847101000201.

Foucault, M. (1977). Discipline and Punish: The Birth of the Prison. Transl. A. Sheridan. Random House Vintage Books.

Ideland, M. (2020). Google and the end of the teacher? How a figuration of the teacher is produced through an ed-tech discourse. Learning, Media and Technology, 46(1), 1–14; https://doi.org/10.1080/17439884.2020.1809452.

Karwowska, J., & Piekut, M. (2024). Private spending on education in European households. Humanities and Social Sciences, 31(3), 17–36; https://doi.org/10.7862/rz.2024.hss.28.

Lundahl, L., Arreman, I. E., Holm, A.-S., & Lundström, U. (2013). Educational marketization the Swedish way. Education Inquiry, 4(3), 497–517; https://doi.org/10.3402/edui.v4i3.22620.

Mazurkiewicz, A. (2020). Cyfryzacja szkoły w społeczeństwie informacyjnym (na przykładzie polskich rządowych dokumentów i projektów). Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica, 1, 101–126; https://doi.org/10.18778/1505-9057.56.07.

Ministerstwo Edukacji Narodowej (2020). Bezpieczna szkoła. Zagrożenia i zalecane działania profilaktyczne w zakresie bezpieczeństwa fizycznego i cyfrowego uczniów. Warszawa.

Osowska, M. (Ed.) (2022). Umiejętności nauczycieli w kontekście potrzeb nowoczesnej edukacji. Instytut Badań Edukacyjnych.

Płusa, A. (2023). Nauka w cyfrowym świecie transformacji technologicznej i globalnych wyzwań. Ośrodek Rozwoju Edukacji.

Plebańska, M., et al. (2020). Edukacja zdalna w czasach COVID-19. Raport z badania. Wydział Pedagogiczny Uniwersytetu Warszawskiego. https://files.librus.pl/articles/00pic/20/07/09/librus/a_nauczanie_zdalne_oczami_nauczycieli_i_uczniow_RAPORT.pdf [access: 12.11.2025].

Prensky, M. (2001). Digital natives, digital immigrants Part 1. On the Horizon, 9(5), 1–6; https://doi.org/10.1108/10748120110424816.

Rada Ministrów (2019a). Uchwała nr 12/2019 z dnia 25 stycznia 2019 r. w sprawie przyjęcia dokumentu strategicznego „Zintegrowana Strategia Umiejętności 2030 (część ogólna)”.

Rada Ministrów (2019b). Uchwała nr 125 z dnia 22 października 2019 r. w sprawie Strategii Cyberbezpieczeństwa Rzeczypospolitej Polskiej na lata 2019–2024 (M.P. 2019 item 1037).

Rada Ministrów (2020). Polityka dla rozwoju sztucznej inteligencji w Polsce od roku 2020. Załącznik do Uchwały nr 196 z dnia 28 grudnia 2020 r. (M.P. 2021 item 23).

Rada Ministrów (2020). Uchwała nr 195/2020 z dnia 28 grudnia 2020 r. w sprawie przyjęcia polityki publicznej „Zintegrowana Strategia Umiejętności 2030 (część szczegółowa)”.

Rada Ministrów (2023). Uchwała nr 24 z dnia 21 lutego 2023 r. w sprawie ustanowienia programu rządowego pod nazwą „Program Rozwoju Kompetencji Cyfrowych” (M.P. 2023 item 318).

Rada Ministrów (2024). Uchwała nr 98 z dnia 12 września 2024 r. w sprawie przyjęcia polityki publicznej pod nazwą „Polityka Cyfrowej Transformacji Edukacji” (M.P. 2024 item 812).

Rapley, T. (2013). Analiza konwersacji, dyskursu i dokumentów. Transl. A. Gąsior-Niemiec. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Rühlemann, C. (2019). Corpus linguistics for pragmatics: A guide for research. Routledge.

Sejm Rzeczypospolitej Polskiej (2023). Ustawa z dnia 7 lipca 2023 r. o wsparciu rozwoju kompetencji cyfrowych uczniów i nauczycieli (Dz.U. 2023 item 1369).

Silverman D. (2008). Prowadzenie badań jakościowych. Transl. J. Ostrowska. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Uniwersytet Warszawski; Instytut Badań Edukacyjnych w Lublanie. Edukacja na pograniczu człowieczeństwa: wyzwanie nowych technologii [projekt badawczy finansowany przez Narodowe Centrum Nauki, OPUS Weave 2021/43/I/HS6/00848 oraz Słoweńską Agencję Badań Naukowych ARRS‑WEAVE‑NCN‑2021 N5‑0272]. 2023. https://educathum.al.uw.edu.pl/education-at-the-frontiers-of-the-human-the-challenge-of-new-technologies/ [access: 12.11.2025].

Verschueren, J. (2012). Ideology in language use: Pragmatic guidelines for empirical research. Cambridge University Press.

Winiarczyk, A., & Warzocha, T. (2021). Edukacja zdalna w czasach pandemii COVID-19. Forum Oświatowe, 33(1), 61–76; https://doi.org/10.34862/fo.2021.1.4.

Žmavc, J., & Bezlaj, L. Z. (2024a). The EU policy discourse on EdTech and constructing the image of an excellent teacher. Learning, Media and Technology; https://doi.org/10.1080/17439884.2024.2405859.

Žmavc, J., & Bezlaj, L. Z. (2024b). „Neizmerni potencial, da zagotovi koristi”: Analiza diskurza slovenskih dokumentov vzgojno-izobraževalnih politik o tehnologiji. Sodobna Pedagogika, 75(141), 28–54.

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Prawa autorskie (c) 2025 Krzysztof Skonieczny, Martyna Popławska