Słowa kluczowe
edukacja przedszkolna
doradztwo kariery
kompetencje kluczowe
stereotypy zawodowe
edukacja konstruktywistyczna
projekt WARBEKI
Abstrakt
Celem niniejszego artykułu jest analiza skuteczności i długofalowych efektów działań edukacyjnych w zakresie preorientacji zawodowej dzieci w wieku przedszkolnym oraz identyfikacja strategii pedagogicznych sprzyjających rozwijaniu nastawień zawodowych w warunkach codziennej praktyki edukacyjnej, zrealizowanych w ramach pilotażowego projektu unijnego WARBEKi. Badanie przeprowadzono metodą studium przypadku w Miejskim Przedszkolu nr 37 w Częstochowie, z zastosowaniem triangulacji metod jakościowych: obserwacji uczestniczącej, wywiadów narracyjnych oraz analizy dokumentacji dydaktycznej. Wyniki wskazują na pozytywne efekty działań projektowych w rozwoju kompetencji społecznych, emocjonalnych i poznawczych dzieci, a także na redukcję stereotypów zawodowych. Na podstawie uzyskanych danych opracowano model zintegrowanej preorientacji zawodowej, uwzględniający codzienną praktykę dydaktyczną, podejście interdyscyplinarne oraz aktywne zaangażowanie rodziców i lokalnej społeczności. Artykuł stanowi wkład w rozwój teorii i praktyki doradztwa kariery w edukacji wczesnodziecięcej i może być podstawą dla dalszych badań oraz wdrażania systemowych rozwiązań w tym obszarze.
Bibliografia
Bańka, A. (2016). Psychologiczne podstawy wyboru zawodu. Przegląd teorii i badań. Warszawa: Scholar.
Blustein, D. L. (2011). A relational theory of working. Journal of Vocational Behavior, 79(1), 1–17.
Braun, V., & Clarke, V. (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualitative Research in Psychology, 3(2), 77–101.
Bundesministerium für Bildung (2018). Berufsorientierung in der Grundschule. Wien: BMBWF.
CEDEFOP (2020). Career guidance policy and practice in the EU. Luxembourg: Publications Office of the European Union.
Creswell, J. W. (2013). Qualitative inquiry and research design: Choosing among five approaches (3rd ed.). Thousand Oaks, CA: Sage.
Czarnecki, P. (2019). Doradztwo zawodowe w edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej. Kraków: Impuls.
Denzin, N. K. (2012). Interpretive autoethnography (2nd ed.). Thousand Oaks, CA: Sage.
Dewey, J. (2002). Democracy and education. New York: Free Press.
Długosz, P. (2022). Orientacja zawodowa dzieci i młodzieży w perspektywie przemian rynku pracy. Edukacja Dorosłych, 2(87), 45–63.
Eccles, J. S. (2007). Where are all the women? Gender differences in participation in physical science and engineering. American Psychologist, 62(7), 590–598.
European Commission (2018). Key competences for lifelong learning. European reference framework. Luxembourg: Publications Office of the European Union.
Flick, U. (2011). Introducing research methodology. London: Sage.
Gottfredson, L. S. (2002). Gottfredson’s theory of circumscription, compromise, and self-creation. In: D. Brown (Ed.), Career choice and development (pp. 85–148). 4th ed. San Francisco, CA: Jossey-Bass.
Guichard, J. (2009). Self-construction and social construction of career guidance. International Journal for Educational and Vocational Guidance, 9(2), 111–123.
Gutman, L. M., & Schoon, I. (2013). The impact of non-cognitive skills on outcomes for young people. London: Education Endowment Foundation.
Hartung, P. J., Porfeli, E. J., & Vondracek, F. W. (2005). Child vocational development: A review and reconsideration. Journal of Vocational Behavior, 66(3), 385–419.
Holland, J. L. (1997). Making vocational choices: A theory of vocational personalities and work environments. 3rd ed. Odessa, FL: Psychological Assessment Resources.
Jarvis, P. (2007). Globalization, lifelong learning and the learning society. London: Routledge.
Kargulowa, A. (2005). O teorii i praktyce poradnictwa. Podręcznik akademicki. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Kos, E. (2013). Doradztwo zawodowe w przedszkolu i edukacji wczesnoszkolnej. Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce, 8(4), 7–20.
Krumboltz, J. D. (1996). A learning theory of career counseling. In: M. L. Savickas, & W. B. Walsh (Eds.), Handbook of career counseling theory and practice (pp. 55–80). Palo Alto, CA: Davies-Black.
Kvale, S. (2007). Doing interviews. London: Sage.
Lent, R. W., Brown, S. D., & Hackett, G. (1994). Toward a unifying social cognitive theory of career and academic interest, choice, and performance. Journal of Vocational Behavior, 45(1), 79–122.
Majchrzak, M. (2023). Kompetencje przyszłości w edukacji przedszkolnej. Rocznik Pedagogiczny, 46(2), 77–92.
Mason, J. (2010). Qualitative researching. 2nd ed. London: Sage.
Ministerstwo Edukacji i Nauki. (2021). Podstawowe kierunki realizacji polityki oświatowej państwa w roku szkolnym 2021/2022. Warszawa: MEiN.
OECD (2021). Career readiness: Why it’s important and how to support it. Paris: OECD Publishing.
Paszkowska-Rogacz, A. (2011). Psychologiczne podstawy doradztwa zawodowego. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Sahlberg, P. (2011). Finnish lessons: What can the world learn from educational change in Finland? New York: Teachers College Press.
Savickas, M. L. (2005). The theory and practice of career construction. In: S. D. Brown, & R. W. Lent (Eds.), Career development and counseling: Putting theory and research to work (pp. 42–70). Hoboken, NJ: John Wiley & Sons.
Savickas, M. L. (2012). Life design: A paradigm for career intervention in the 21st century. Journal of Counseling & Development, 90(1), 13–19.
Sękowska, Z. (2010). Orientacja i preorientacja zawodowa w edukacji elementarnej. Problemy Wczesnej Edukacji, 12(1), 55–67.
Stake, R. E. (1995). The art of case study research. Thousand Oaks, CA: Sage.
Super, D. E. (1990). A life-span, life-space approach to career development. In D. Brown, & L. Brooks (Eds.), Career choice and development (pp. 197–261). 2nd ed. San Francisco, CA: Jossey-Bass.
UNESCO (2019). Global report on early childhood care and education. Paris: UNESCO.
Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe. Dz.U. 2017 poz. 59 z późn. zm.
United Nations (2015). Sustainable Development Goals (Agenda 2030). New York: United Nations.
Wojtasik, B. (2009). Doradztwo zawodowe. Podręcznik akademicki. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Yin, R. K. (2018). Case study research and applications: Design and methods. 6th ed. Thousand Oaks, CA: Sage.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Prawa autorskie (c) 2025 Agata Herczyk