Abstract
Contrary to popular opinions, teaching philosophical subjects is not ideologically neutral. Currently, philosophy is characterized by theoretical pluralism (the base of contemporary civilizational trends) which assumes that basic philosophical orientations, trends and positions are of the same value. Neither in the whole history of philosophy nor nowadays any criteria on the basis of which the superiority/inferiority of one philosophical formation over another could be clearly determined have been formed (apart from direct rejection of extreme cases of ideological orientations leading to such ideologies as the totalitarian one). It also applies to religious formations where the truth is believed to be in the act of faith, not in arguments based on knowledge. Meanwhile, in Polish school education Catholic worldview is being given preference (the lack of general philosophical education, clearly evident institutional obstacles to organize ethics classes). Almost compulsory school classes where religion (no matter which one) is taught is not in conformity with the modern worldview and cultural paradigm (compare e.g. the contemporary phenomenon of multi- and transreligiousness). The theoretical dispute about educational ideas, in the situation where the adoption of socially acceptable solutions is a must, has become an ideological dispute. Dominance of the Catholic worldview in school education is legitimate only on the grounds of tradition and socio-cultural interests of a given religious formation (the category of interest having priority over the category of socio-philosophical truth). The inadequacy of educational solutions in relation to the cultural truth of the current historical period is one of the causes of the present crisis of education in Poland. The analysis of possible solutions to the dispute about the ideology in education is becoming of great importance. One of the solutions is to introduce compulsory and universal philosophical education in Polish schools (an example of the nation’s cultural interest having priority over the interests of one religious formation).
References
Barbaszyński, D. (2011). Inspiracje światopoglądowe w myśli Jana Łukasiewicza. W: S. Janeczek, R. Charzyński, M. Maciołek (red.). Światopoglądowe odniesienia filozofii polskiej. Lublin.
Bocheński, J.M. (1992). Sto zabobonów. Krótki filozoficzny słownik zabobonów. Kraków.
Czerepaniak-Walczak, M. (1996). Uwagi wstępne. W: M. Czerepaniak-Walczak (red.). Edukacja wobec wyzwań pluralizmu ideologiczno-politycznego. Szczecin.
Dziedzic, A. (2011). Filozofia Jamesa i Schillera w polskich poszukiwaniach światopoglądowych przełomu XIX i XX wieku. W: S. Janeczek, R. Charzyński, M. Maciołek (red.). Światopoglądowe odniesienia filozofi i polskiej. Lublin.
Dziewula, D. (1995). Polityka oświatowa Wspólnoty Europejskiej. Warszawa.
Europejski Trybunał Praw Człowieka. (2010). Sekcja Czwarta. Sprawa Grzelak przeciwko Polsce (skarga nr 7710/02). Wyrok, Strasbourg, 15 czerwca 2010 r.; http://bip.ms.gov.pl/pl/prawa-czlowieka/europejski-trybunał-praw-czlowieka/orzecznictwo-europejskiego-trybunalu-praw-czlowieka/listByYear,3.html/ComplainantYear=2010; https:// www.google.com/search/q=Skarga+nr+7710%2F02&ie=utf-8&oe=utf-8&aq=t&rls=org.mozilla:pl:offi cial&client=fi refox=a&channel=ffl b (15.02.2014).
Garniewicz, J. (2007). Teoria wychowania. Wybrane problemy. Olsztyn.
Gorloff, E., Grzybowski, R., Kołakowski, A. (red.) (2010). Edukacja w warunkach zniewolenia i autonomii (1945–2009). Kraków.
Gutek, G.L. (2003). Filozoficzne i ideologiczne podstawy edukacji. A. Kacmajor, A. Sulak (tłum.). Gdańsk.
Gutek, G.L. (2007). Filozofia dla pedagogów. A. Kacmajor, A. Sulak (tłum.). Gdańsk.
Janeczek, S., Charzyński, R., Maciołek M. (red.) (2011). Światopoglądowe odniesienia filozofi i polskiej. Lublin.
Kalinowska, K. (2003). Katolicyzm a idea społeczeństwa otwartego w XX w. W: G. Radomski, K. Kalinowska. Wychowanie a polityka. Cele polityczne jako czynniki determinujący oddziaływania wychowawcze. Toruń.
Kozłowski, M. (2012). Kres nauk społecznych? W: P. Żuk, Wiedza. Ideologia. Władza. O społecznej funkcji uniwersytetu w społeczeństwie rynkowym. Warszawa.
Kołatek, R. (2011). Nauczanie religii w publicznym systemie oświaty w latach 1989–1992. W: W. Wojdyło i in. (red.). W kręgu idei. Państwo – Edukacja – Religia. Toruń.
Lewowicki, T. (1997). Przemiany oświaty. Warszawa.
Meighan, R. (1993). Socjologia edukacji. E. Kiszkurno-Koziej i in. (tłum.). Toruń.
Mikulska, A. (2002). Wolność sumienia i wyznania. Raport z monitoringu. Warszawa.
Frycz Modrzewski, A. (1857). O poprawie Rzeczypospolitej. Przemyśl, http:// wolnelektury.pl/katalog/lektura/o-poprawie-rzeczypospolitej.html#s8 (14.02.2014).
Potulicka, E., Rutkowiak, J. (2010). Neoliberalne uwikłania edukacji. Kraków.
Przyszczypkowski, K. (2012). Polityczność (w) edukacji. Poznań.
Radziewicz-Winnicki, A., Walancik, M. (2010). Pomiędzy kulturowym uniwersalizmem a narodową rodzimością we wzajemnym postrzeganiu. W: R. Bera (red.). Wielka emigracja zarobkowa młodzieży. Wyzwania dla edukacji. Lublin.
Ryba, M. (2006). Szkoła w okowach ideologii. Szkolna propaganda komunistyczna w latach 1944–1956. Lublin.
Rypel, A. (2012). Ideologiczny wymiar dyskursu edukacyjnego na przykładzie podręczników języka polskiego z lat 1918–2010. Bydgoszcz.
Sarnowski, S. (2001). Filozofi a a polityka. Bydgoszcz.
Skibiński, P. (red.) (1999). Polityczny wymiar kultury i edukacji. Warszawa – Kraków.
Strzelecki, M. (2008). Wizje wychowania społecznego w polskiej myśli politycznej lat 1918–1939. Bydgoszcz.
Suchodolski, B. (1973). Komisja Edukacji Narodowej. Warszawa.
Szumański, M. (2011). Polityka i badania oświatowe w Niemczech i w Polsce. Warszawa.
Szymański, M.J. (2000). Studia i szkice z socjologii edukacji. Warszawa.
Śliwerski, B. (2009). Problemy współczesnej edukacji. Dekonstrukcja polityki oświatowej III RP. Warszawa.
Śliwerski, B. (2010). Oświatowa zdrada ideałów. W: E. Gorloff, R. Grzybowski, A. Kołakowski (red.). Edukacja w warunkach zniewolenia i autonomii (1945–2009). Kraków.
Śliwerski, B. (2012). Polska szkoła na wirażu zmian politycznych. Kraków.
Śliwerski, B. (2013a). Diagnoza uspołecznienia publicznego szkolnictwa. III RP w gorsecie centralizmu. Kraków.
Śliwerski, B. (2013b). Pozory sprawstwa reform oświatowych w III RP. W: M. Dudzikowa, K. Knasiecka-Falbierska (red.). Sprawcy i/lub ofiary działań pozornych w edukacji szkolnej. Kraków.
Wesołowski, L. (2011). Filozofia podmiotowości – światopoglądowe poszukiwania Stanisława Brzozowskiego. W: S. Janeczek, R. Charzyński, M. Maciołek (red.). Światopoglądowe odniesienia filozofii polskiej. Lublin.
Wojdyło, G. i in. (red.) (2011). W kręgu idei. Państwo – Edukacja – Religia. Toruń.
Woleński, J. (2013). Nauka i światopogląd, www.racjonalista.pl/kk.php/s,4961 (1.10.2013).
Woźniczka, M. (2013a). Czy pluralizm prowadzi do relatywizmu moralnego? Aksjologia w edukacji filozoficznej. Prace Naukowe. Filozofia (Częstochowa), 10.
Woźniczka, M. (2013b). Czy w nauczaniu filozofi i obowiązują paradygmaty ideologiczne? Referat na konferencji „Jak uczyć, by nauczyć? O zawodowych kompetencjach nauczyciela filozofii i nauczyciela etyki”, 26–27.09.2013, Warszawa (w druku).
Woźniczka, M. (2014). Dlaczego zakres edukacji filozoficznej jest kwestią opresji społecznej? W: S. Sztobryn, K. Kamiński (red.). Wolność a wychowanie. Problemy, dylematy, kontrowersje. „Rzeczywistość Edukacyjna”. T. 2. Łódź.
Żuk, P. (2012). Między reprodukcją a emancypacją. O wiedzy akademickiej w społeczeństwie półperyferyjnego kapitalizmu. W: P. Żuk, Wiedza. Ideologia. Władza. O społecznej funkcji uniwersytetu w społeczeństwie rynkowym. Warszawa.