Twórczość skrzypcowa Grzegorza Fitelberga

Maryla Renat

doi:10.16926/em.2017.12.02

Opublikowane: 2017-05-161

Tom 12 (2017)

Twórczość skrzypcowa Grzegorza Fitelberga

Maryla Renat, dr hab. prof. UJD

Edukacja Muzyczna

Dział: Artykuły

https://doi.org/10.16926/em.2017.12.02

Abstrakt

Artykuł przedstawia nieznany i niebadany wcześniej dział twórczości wybitnego polskiego dyrygenta
Grzegorza Fitelberga (1879–1953), który w latach młodzieńczych intensywnie zajmował
się kompozycją, zdobywając uznanie nie tylko na konkursach kompozytorskich. Omówienie dotyczy
siedmiu utworów skrzypcowych z okresu młodzieńczego, do których należą:
— Romance sans paroles D-dur;
— Romance sans paroles A-dur op. 11;
— I Sonata a-moll na skrzypce i fortepian op. 2;
— Berceuse cis-moll na skrzypce i fortepian (bez numeru opusowego);
— Mazurka na skrzypce i fortepian (G-dur, bez numeru opusowego);
— II Sonata F-dur na skrzypce i fortepian op. 12;
— niedokończony Koncert skrzypcowy d-moll op. 13.
Piśmiennictwo muzykologiczne w języku polskim dotyczące Grzegorza Fitelberga koncentruje się
przede wszystkim na prezentacji dorobku dyrygenckiego, który przyćmił twórczość kompozytorską,
zakończoną w 1918 roku. Zapewne intensywna działalność Fitelberga-dyrygenta odsunęła go od komponowania,
a zasługujące niewątpliwie na uwagę młodzieńcze utwory uległy zapomnieniu.
Przeprowadzona analiza dzieł skrzypcowych Fitelberga wykazała, że utwory te ze względu na
swoje walory artystyczne są godne przypomnienia. Obserwujemy w nich ewolucję języka muzycznego.
Rozwój melodyki w kolejnych utworach polegał na stopniowym poszerzaniu ruchliwości
interwałowej. W partii fortepianowej w harmonice obserwujemy rozbudowę struktur akordowych,
ich poszerzanie, wzbogacanie o głosy kontrapunktujące, dźwięki obce i alteracje. Równolegle
z ewolucją w harmonice podąża tendencja do poszerzania rejestrów skrzypcowych. Profil
stylistyczny tych utworów ewoluował od wzorców romantycznych do bardziej rozbudowanego
języka neoromantycznego i pierwszych symptomów estetyki impresjonistycznej. W sonatach
zaakcentowany został przede wszystkim rozwój faktury, natomiast w miniaturach lirycznych
nastąpiła ewolucja melodyki i harmoniki. W Koncercie skrzypcowym d-moll język dźwiękowy jest
bardziej złożony, służy dramaturgii; przeciwstawia diatonikę – chromatyce, masyw brzmieniowy
zespołu – solistycznej akcji.
Utwory skrzypcowe Fitelberga jawią się jako artystycznie wartościowe i jednocześnie te,
w których Fitelberg wypracował podstawy swego warsztatu twórczego. Wraz z utworami skrzypcowymi innych kompozytorów epoki przełomu XIX/XX wieku (Stojowski, Melcer, Maliszewski,
Andrzejowski, Zarzycki) współtworzą one ważny dział dorobku kameralnego muzyki polskiej
tego okresu. Twórczość ta, pomimo fonograficznego utrwalenia w roku 2010, wciąż czeka na
większe zainteresowanie wykonawców i melomanów.

Słowa kluczowe:

polska muzyka skrzypcowa, Grzegorz Fitelberg

Inne teksty tego samego autora

1 2 > >>

Pobierz pliki

pdf

Zasady cytowania

Renat, M. (2017). Twórczość skrzypcowa Grzegorza Fitelberga. Edukacja Muzyczna, 12, 53–82. https://doi.org/10.16926/em.2017.12.02

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Fitelberg Grzegorz, I Sonata a-moll na skrzypce i fortepian op. 2, Biblioteka Uniwersytetu Warszawskiego, Archiwum Kompozytorów Polskich, sygn. Mus. CXII rps 1.
Google Scholar

Fitelberg Grzegorz, Koncert skrzypcowy d-moll op. 13, Biblioteka Uniwersytetu Warszawskiego, Archiwum Kompozytorów Polskich, sygn. Mus. CXII rps 3.
Google Scholar

Bias Iwona, Grzegorz Fitelberg. Katalog tematyczny dzieł, Prace Biblioteki Głównej Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej w Katowicach, nr 14, Katowice 1979.
Google Scholar

Chylińska Teresa (red.), Karol Szymanowski. Korespondencja. Pełna edycja zachowanych listów od i do kompozytora 1903–1919, t. 1, PWM, Kraków 1982.
Google Scholar

Fitelberg Grzegorz, Compositions pour violon et piano (Romance sans paroles D-dur op. 11 nr 1, Romance sans paroles A-dur op. 11 nr 2, Berceuse, Mazurka), Gebethner & Wolff, Warszawa 1914–1918.
Google Scholar

Fitelberg Grzegorz, Zwei Sonaten für Pianoforte und Violine, Spółka Nakładowa. Im Vereinsverlag junger Polnischer Komponisten. Berlin – Warszawa 1905.
Google Scholar

Chomiński Józef Michał, Chomińska-Wilkowska Krystyna, Historia muzyki, cz. 2, PWM, Kraków 1990.
Google Scholar

Chomiński Józef Michał, Chomińska-Wilkowska Krystyna, Historia muzyki polskiej, cz. 2, PWM, Kraków 1996.
Google Scholar

Jarociński Stefan (red.), Antologia polskiej krytyki muzycznej XIX i XX wieku (do roku 1939), PWM, Kraków 1955.
Google Scholar

Chylińska Teresa, Karol Szymanowski i jego epoka, t. 1, Musica Iagellonica, Kraków 2008.
Google Scholar

Einstein Alfred, Muzyka w epoce romantyzmu, tłum. M. Jarocińska, S. Jarociń- ski, PWM, Kraków 1983.
Google Scholar

Łobaczewska Stefania, Twórczość kompozytorów Młodej Polski, [w:] Z dziejów polskiej kultury muzycznej. Od Oświecenia do Młodej Polski, t. 2, PWM, Kraków 1966, s. 553–642.
Google Scholar

Markiewicz Leon, Grzegorz Fitelberg (1879–1953). Życie i dzieło, PWM, Katowice 1995.
Google Scholar

Paja-Stach, Muzyka polska od Paderewskiego do Pendereckiego, Musica Iagellonica, Kraków 2009.
Google Scholar

Poniatowska Irena, Twórczość muzyczna w drugiej połowie XIX wieku, [w:] Historia muzyki polskiej. Romantyzm, cz. 2, A: 1850–1900, t. 5, red. S. Sutkowski, Sutkowski Edition, Warszawa 2010.
Google Scholar

Renat Maryla, Sonata skrzypcowa w muzyce polskiej XX wieku, Wydawnictwo im. S. Podobińskiego Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie, Częstochowa 2012.
Google Scholar

Renat Maryla, Romans skrzypcowy w muzyce polskiej przełomu XIX i XX wieku. Przykład gatunku liryki instrumentalnej (problem formy ekspresji), [w:] Forum Muzykologiczne 2006–2007. Gatunek muzyczny, teorie, zastosowania, przemiany, Sekcja Muzykologów ZKP, Warszawa 2007, s. 84–96.
Google Scholar

Renat Maryla, Muzyka skrzypcowa Grzegorza Fitelberga, komentarz do płyty CD, Grzegorz Fitelberg. Complete Works for violi & piano, Acte Préalable, Andrzej Gębski, violin, Soyeon Lim, piano AP0207, 2010.
Google Scholar

Rubinstein Artur, Moje młode lata, PWM, Kraków 1986.
Google Scholar

Tomaszewski Mieczysław, Interpretacja integralna dzieła muzycznego. Rekonesans, Akademia Muzyczna w Krakowie, Kraków 2000.
Google Scholar

Zganiacz-Mazur Liliana, Tańce, Wydawnictwo Muzyczne „Contra”, Warszawa 2004.
Google Scholar

Fitelberg Gary, Mamczarski Jarosław, Fitelberg Grzegorz, [w:] Kompozytorzy polscy 1918–2000, t. 2: Biogramy, red. M. Podhajski, Akademia Muzyczna im. Fryderyka Chopina w Warszawie, Akademia Muzyczna im. Stanisława Moniuszki w Gdańsku, Gdańsk – Warszawa 2005, s. 210–212.
Google Scholar

Iwanicka-Nijakowska Anna, Andrzejowski Adam, [w:] Kompozytorzy polscy 1918–2000, t. 2: Biogramy, red. M. Podhajski, Akademia Muzyczna im. Fryderyka Chopina w Warszawie, Akademia Muzyczna im. Stanisława Moniuszki w Gdańsku, Gdańsk – Warszawa 2005, s. 53.
Google Scholar

[b.n.a.], Koncert muzyki polskiej, „Przegląd Muzyczny” 1910, nr 1, s. 11–12. Chybiński Adolf, Grzegorz Fitelberg, „Młoda Muzyka” 1909, nr 19, s. 1–2. Zabłocki A., W sali Hermana i Grosmana, „Przegląd Muzyczny” 1914, nr 5, s. 8.
Google Scholar