Efektywność i nieefektywność trening kompetencji społecznych w profilaktyce zachowań agresywnych dzieci i młodzieży – w kierunku profilaktyki evidence-based practice
DOI:
https://doi.org/10.16926/eat.2021.10.11Słowa kluczowe:
profilaktyka społeczna, zachowania agresywne, trening umiejętności społecznychAbstrakt
Artykuł zawiera ocenę efektywności treningu umiejętności społecznej w profilaktyce społecznej zachowań agresywnych dzieci i młodzieży. Punktem wyjścia do analizy jest koncepcja evidence-based practice w profilaktyce społecznej. W ramach tego modelu działań, podjęto próbę wskazania ograniczeń stosowania i przyczyny nieskuteczności treningów umiejętności społecznych w profilaktyce zachowań agresywnych.
Downloads
Bibliografia
Alavi, S., Savoji, A., Amin, F. (2013). The Effect of Social Skills Training on Aggression of Mild Mentally Retarded Children. Procedia - Social and Behavioral Sciences. 84. 1166-1170. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2013.06.720
Aronson E., Wilson T., Akert R. (2012). Psychologia społeczna. Serce i umysł. Poznań: Wydawnictwo: zysk i S-ka.
Arygle, M. (1998). Zdolności społeczne. W: S. Moscovici (red.). Psychologia społeczna w relacjach Ja – Inni, (s 77-105). Warszawa Wyd. SiP.
Babakhani, N. (2011). The effects of social skills training on self- esteem and aggression male adolescents. Procedia - Social and Behavioral Sciences. 30. 1565-1570. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2011.10.304
Barczykowska, A., Dzierzyńska-Breś S. (2013). Profilaktyka oparta na wynikach badań naukowych (evidence based practice), Resocjalizacja Polska, 4,131-152.
Borkowski, J. (2003). Podstawy psychologii społecznej. Warszawa: Dom Wyd. ELIPSA, 2003.
Czarnecka-Dziulak B., Drapała K., Ostaszewski P., Więcek-Durańska A., Wócjik D. (2015). W poszukiwaniu skutecznych reakcji na przestępczość: Programy korekcyjno-edukacyjne. Warszawa: Scholar.
Deptuła, M. (2013). Odrzucenie rówieśnicze. Profilaktyka i terapia. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN.
Dudzikowa M. (1993). Kompetencje autokreacyjne. Możliwości ich nabywania w toku studiów pedagogicznych, Edukacja. Studia. Badania. Innowacje, 4 (44), 27.
Espelage, D. L., Low, S., Polanin, J. R., Brown, E. C. (2013). The impact of a middle school program to reduce aggression, victimization, and sexual violence. Journal of Adolescent Health, 53(2), 180–186.https://doi.org/10.1016/j.jadohealth.2013.02.021
Fergus, S., Zimmerman M. A. (2005). Adolescent resilience: A framework for understanding healthy development in the face of risk, Annual Review of Public Health, 26, 399-419. https://doi.org/10.1146/annurev.publhealth.26.021304.144357
Frey, K.S. Bobbitt Nolen, S. Van Schoiack, Edstromb L., K. Hirschstein M. (2005). Effects of a school-based social-emotional competence program: Linking children's goals, attributions, and behaviour, Applied Developmental Psychology, 26, 171-200. https://doi.org/10.1016/j.appdev.2004.12.002
Gaś Z. B. (2006). Profilaktyka w szkole. Warszawa: Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne. Ostaszewski, K. (2003). Skuteczność profilaktyki używania substancji psychoaktywnych. Warszawa: Wyd. Naukowe „Scholar”
Goldstein, A. P., Glick, B. (1994). Aggression replacement training: Curriculum and evaluation. Simulation & Gaming, 25(1), 9–26. https://doi.org/10.1177/1046878194251003
Grzelak, Sz. (2015). (Red.). Vademecum skutecznej profilaktyki problemów młodzieży. Przewodnik dla samorządowców i praktyków oparty na wynikach badań naukowych. Warszawa: ORE.
Guglielmo, H. M., Tryon, G. S.(2001). Social skill training in an integrated preschool program. School Psychology Quarterly, 16(2), 158-175. https://doi.org/10.1521/scpq.16.2.158.18701
Hawley, P. H. (2002). Social dominance and prosocial and coercive strategies of resource control in preschoolers. International Journal of Behavioral Development, 26(2), 167-176
Hawley, P. H. (2007). Social dominance in childhood and adolescence: Why social competence and aggression may go hand in hand. W: P. H. Hawley, T. D. Little, & P. C. Rodkin (red.). Aggression and adaptation: The bright side to bad behavior (s. 1-29). Mahwah, New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates, Inc.
Hawley, P.H. (2015). Social Dominance in Childhood and Its Evolutionary Underpinnings: Why It Matters and What We Can Do. Pediatrics. 135 Suppl 2, 31–38. https://doi.org/10.1542/peds.2014-3549D
Heller, W. (2016). Kompetencja interpersonalna młodzieży szkolnej/akademickiej. Czy media cyfrowe są zagrożeniem dla umiejętności interpersonalnych młodego pokolenia?. W: W. Heller, A Janik. (red.). Kompetencje interpersonalne w przestrzeni szkoły (s.17-28). Poznań-Kalisz: Wyd. UAM.
Hildebrandt-Wypych, D.(2011). Społeczne konstrukcje sukcesu życiowego wśród młodzieży niemieckiej. Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja. 1(53),75-90.
Inglés, C. J., Hidalgo, M. D., Méndez, F. X., Inderbitzen, H. M. (2003). The Teenage Inventory of Social Skills: reliability and validity of the Spanish translation. Journal of Adolescence, 26(4), 505–510. https://doi.org/10.1016/S0140-1971(03)00032-0
Jessor, R. (1987). Problem behaviour theory, psychosocial development, and adolescent problem drinking, British Journal of Addiction, 82, 331–342. https://doi.org/10.1111/j.1360-0443.1987.tb01490.x
Kamiński A. (1974). Funkcje pedagogiki społecznej. Warszawa: PWN.
Kania, S. (2017). Profilaktyka pozytywna jako tendencja w zapobieganiu zachowań ryzykownych. Ogrody Nauk i Sztuk. 6, 6 (mar. 2017), 255-262. https://doi.org/10.15503/onis2016.255.262
Kania, S. (2018). Ewolucja poziomów profilaktyki zachowań ryzykownych – stan i kierunki rozwoju w perspektywie profilaktyki pozytywnej. Ogrody Nauk i Sztuk. 8, (lip. 2018), 468-475. https://doi.org/10.15503/onis2018.468.475
Karakurt, G., Silver, K. E. (2013). Emotional abuse in intimate relationships: the role of gender and age. Violence and victims, 28(5), 804–821. https://doi.org/10.1891/0886-6708.VV-D-12-00041
Kaya, F., Buzlu, S. (2016). Effects of Aggression Replacement Training on problem solving, anger and aggressive behaviour among adolescents with criminal attempts in Turkey: A quasi-experimental study. Archives of Psychiatric Nursing, 30(6), 729–735. :https://doi.org/10.1016/j.apnu.2016.07.001
Lynch, S.A., Simpson, C.G. (2010). Social Skills: Laying the Foundation for Success. Dimensions of Early Childhood, 38, 3-12.
Malti, T. (2006). Aggression, self-understanding, and social competence in Swiss elementary-school children. Swiss Journal of Psychology / Schweizerische Zeitschrift für Psychologie / Revue Suisse de Psychologie, 65(2), 81–91. https://doi.org/10.1024/1421-0185.65.2.81
Martowska, K .(2012). Psychologiczne uwarunkowania kompetencji społecznych. Liberilibri.
Matczak, A. (2001). Kwestionariusz Kompetencji Społecznych (KKS). Podręcznik, Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych PTP.
Michel, M. (2013). Profilaktyka zachowań ryzykownych w działalności edukacyjnej szkoły. Aspekty teoretyczne i praktyczne – know how profilaktyki szkolnej. W: . A. Szecówka, B. Ogonowski. (red.). Profilaktyka zachowań dewiacyjnych dzieci i młodzieży(s 61-83). Wrocław: Wydawnictw Atla 2.
Michel, M. (2014). Wzmacnianie czynników chroniących w tworzeniu bezpiecznej przestrzeni szkoły w programach liderów rówieśniczych w kontekście koncepcji «resilience» Resocjalizacja Polska (Polish Journal of Social Rehabilitation), 6, 101-120.
Morawski, J. (2005). Ewaluacja Treningu Zastępowania Agresji (ART). Problemy Alkoholizmu. 2-3, 21-25.
Mudrecka, I. (2013). Wykorzystanie koncepcji resilience w profilaktyce niedostosowania społecznego i resocjalizacji. Resocjalizacja Polska, 5, s. 41–61.
Oleksyn T. (2006). Zarządzanie kompetencjami, Teoria i praktyka. Kraków: Wyd. Wolters Kluwer.
Ostaszewski, K. (2006) Profilaktyka pozytywna, Świat problemów, 3, 6-10.
Ostaszewski, K. (2016). Pozytywna profilaktyka po 10 latach. Świat Problemów, 1, 5–10.
Ostaszewski, K. (2005). Nowe definicje poziomów profilaktyki, Remedium 2005, nr 7/8, 40–41.
Pawliczuk, W., Łobodda, K., Nowińska, A. (2015). Aggression Replacement Training: methods, efficiency and practical use in department of child and adolescent psychiatry. Psychiatria i Psychologia Kliniczna. 15. 33-37. DOI: 10.15557/PiPK.2015.0005
Peeters, M., Cillessen, A., Scholte, R. (2010). Clueless or Powerful? Identifying Subtypes of Bullies in Adolescence. Journal of youth and adolescence. 39. 1041-1052. https://doi.org/10.1007/s10964-009-9478-9
Potempska E., Sobieska-Szostakiweicz G. (2008). Rozwój empatii i kompetencji społecznych, Warszawa CMPP-P.
Ross, J.M., & Babcock, J.C. (2009). Proactive and Reactive Violence among Intimate Partner Violent Men Diagnosed with Antisocial and Borderline Personality Disorder. J Fam Viol 24, 607–617. https://doi.org/10.1007/s10896-009-9259-y
Rubin, K. H., Begle, A. S., McDonald, K. L. (2012). Peer relations and social competence in childhood. W: V. Anderson & M. H. Beauchamp (red.), Developmental social neuroscience and childhood brain insult: Theory and practice (ss. 23–44). The Guilford Press
Samson, J.E., Ojanen, T., Hollo, A. (2012). Social Goals and Youth Aggression: Meta-Analysis of Prosocial and Antisocial Goals. Social Development, 21, 645-666. https://doi.org/10.1111/j.1467-9507.2012.00658.x
Schaffer, H. R. (2006). Rozwój społeczny, Kraków Wyd. UJ.
Smokowski, P., Fraser, M., Day, S., Galinsky, M., Bacallao, M. (2004). School-Based Skills Training to Prevent Aggressive Behavior and Peer Rejection in Childhood: Evaluating the Making Choices Program. The Journal of Primary Prevention. 25. 233-251. https://doi.org/10.1023/B:JOPP.0000042392.57611.05
Smółka P. (2008). Kompetencje społeczne metody pomiaru i doskonalenia umiejętności interpersonalnych. Kraków: Oficyna „a Wolters Kluwer business.
Sørlie, Mari-A. & Hagen, K. & Ogden, T. (2008). Social Competence and Antisocial Behavior: Continuity and Distinctiveness Across Early Adolescence. Journal of Research on Adolescence. 18. 121 - 144. https://doi.org/10.1111/j.1532-7795.2008.00553.x
Stump, K. N., Ratliff, J. M., Wu, Y. P., & Hawley, P. H. (2009). Theories of social competence from the top-down to the bottom-up: A case for considering foundational human needs. W: J. L. Matson (red.), Social behavior and skills in children (pp. 23–37). Springer Science + Business Media.
Sukhodolsky DG, Smith SD, McCauley SA, Ibrahim K, Piasecka JB. (2016). Behavioral Interventions for Anger, Irritability, and Aggression in Children and Adolescents. J Child Adolesc Psychopharmacol. Feb;26(1):58-64. https://doi.org/10.1089/cap.2015.0120
Sutton, J., Smith, P. K., Swettenham, J. (1999). Socially undesirable need not be incompetent: A response to Crick and Dodge. Social Development, 8(1), 132–134. https://doi.org/10.1111/1467-9507.00085
Szymańska, J. (2012). Programy profilaktyczne. Podstawy profesjonalnej profilaktyki. Warszawa: ORE.
Tremblay, R. E. (2000). The development of aggressive behaviour during childhood: What have we learned in the past century? International Journal of Behavioral Development, 24(2), 129–141. https://doi.org/10.1080/016502500383232
Turek D., Wojtczuk-Turek A. (2008), Kompetencje człowieka – tradycja i współczesność. W: S. Konarski (red.). Kompetencje społeczno-psychologiczne ekonomistów i menedżerów (s. 33-54).Warszawa: Oficyna Wydawnicza SGH w Warszawie.
Urban, B. (2012). Agresja młodzieży i odrzucenie rówieśnicze. Warszawa: PWN.
Vahedi S, Fathiazar E., Hosseini-Nasab D, Moghaddam M., Kiani A., (2007). The Effect of Social Skills Training on Decreasing the Aggression of Pre-school Children, Iranian J Psychiatr, 2:3,108-114.
Volling, B., Mackinnon-Lewis, C., Rabiner, D., Baradaran, L. (1993). Children's social competence and sociometric status: Further exploration of aggression, social withdrawal, and peer rejection. Development and Psychopathology, 5(3), 459-483. https://doi.org/10.1017/S0954579400004521
von Hamond, B., Haccou, R. (2007). Zdobywanie i ewaluacja kompetencji społecznych. Warszawa: PSOUU.
Weissbrot-Koziarska, A.(2005). Szkoła jako środowisko opiekuńczo-wychowawcze. W: J. Brągiel, S. Badora (red.). Formy opieki, wychowania i wsparcia w zreformowanym systemie pomocy społecznej (s. 65-73). Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
Wilson, S., Lipsey, M. (2005). The Effects of School-based Social Information Processing Interventions on Aggressive Behavior. 5. Vanderbilt University.
Woydyłło E. (2003). Profilaktyka pozytywna. W: L. Telka (red.). Programy profilaktyki uzależnień Z doświadczeń autorów (s. 27-32).Katowice: Wydawnictwo Śląsk.
Yoon J., Hughes J., Gaur A., Thompson B. (1999). Social cognition in aggressive children: A metaanalytic review. Cognitive and Behavioral Practice,Volume 6, Issue 4. 320-331. https://doi.org/10.1016/S1077-7229(99)80051-0
Zawisza-Masłyk, E. (2011). Kompetencje gimnazjalistów i ich wychowawcze implikacje. Kraków: Wyd. Naukowe UP.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Sławomir Kania
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Mam świadomość, że czasopismo jest wydawane na licencji Creative Commons - Uznanie autorstwa (https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/legalcode).
Przesyłając artykuł wyrażam zgodę na jego udostępnienie na tej licencji