Emisariusze dziadowskiej tradycji – z problematyki lirniczej – przeszłość i teraźniejszość

Tomasz Rokosz

doi:10.16926/em.2020.15.02

Opublikowane: 2021-05-271

Tom 15 (2020)

Emisariusze dziadowskiej tradycji – z problematyki lirniczej – przeszłość i teraźniejszość

Tomasz Rokosz

Edukacja Muzyczna

Dział: Artykuły

https://doi.org/10.16926/em.2020.15.02

Abstrakt

Temat pieśni dziadowskich i ich funkcjonowania w kulturze był już wielokrotnie podejmowany w polskiej folklorystyce i w etnomuzykologii. W sensie praktycznym wydawałoby się, że pieśń dziadowska to temat historyczny – dawno zamknięty, podobnie jak lirnictwo – jeden z jej najciekawszych przejawów. A jednak pieśni lirników powracają dzisiaj z wielką siłą w wykonaniu amatorskich i profesjonalnych muzyków. Obserwujemy też zjawisko konsolidacji muzyków, nie tylko w określone zespoły, ale i szersze projekty (festiwale, akademie, spotkania, zloty lirników). Autor przedstawia syntetyczny opis tradycji lirnickich, instrumentu (litr korbowej), repertuaru pieśniowego oraz współczesnych rekonstrukcji tych tradycji, podejmowanych przez wybrane środowiska.

Słowa kluczowe:

pieśni dziadowskie, lirnik, lira korbowa, Akademia Muzyków Wędrownych

Pobierz pliki

pdf pdf (English)

Zasady cytowania

Rokosz, T. (2021). Emisariusze dziadowskiej tradycji – z problematyki lirniczej – przeszłość i teraźniejszość . Edukacja Muzyczna, 15, 17–63. https://doi.org/10.16926/em.2020.15.02

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Adamowski Jan, Tam na Podlasiu. Pieśni ludowe z gminy Borki i ich wykonawcy, Gminny Ośrodek Kultury Borki, Lublin 1994.
Google Scholar

Bilica Krzysztof, Lira korbowa czy lira?, „Ruch Muzyczny” 1989, nr 14, s. 20. Burszta Józef, 1969, Kultura ludowa – folkloryzm – kultura narodowa, „Kultura i Społeczeństwo” 1969, nr 4, s. 69–90.
Google Scholar

Dahlig Piotr, Lirnik jako postać mediacyjna między ziemią a niebem, [w:] P. Dahlig, Traditional musical cultures in central-eastern Europe. Ecclesia- stical and folk transmission, Instytut Muzykologii Uniwersytetu Warszaw- skiego, Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, Towarzystwo Naukowe Warszawskie, Warsaw 2009, s. 415–428.
Google Scholar

Grochowski Piotr, Dziady. Rzecz o wędrownych żebrakach i ich pieśniach, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń 2009.
Google Scholar

Grochowski Piotr, Jarmark tradycji. Studia i szkice folklorystyczne, Wydawnic- two Naukowe UMK Toruń 2016.
Google Scholar

Grochowski Piotr, Straszna zbrodnia rodzonej matki. Polskie pieśni nowiniarskie na przełomie XIX i XX w., Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń 2010.
Google Scholar

Hernas Czesław, Z epiki dziadowskiej, „Pamiętnik Literacki” 1958, t. 49, z. 4. Hobsbawm Eric, Inventing traditions, [w:] The invention of tradition, red.
Google Scholar

E. Hobsbawm, T. Ranger, Cambridge University Press, Cambridge 1983. Iwaszkiewicz Jarosław, Podróże do Polski, Wydawnictwo „ALFA”, Warszawa 1987.
Google Scholar

Kamiński Włodzimierz, Instrumenty muzyczne na ziemiach polskich, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 1971.
Google Scholar

Kolberg Oskar, Dzieła wszystkie, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza; Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Wrocław – Poznań 1961–1995.
Google Scholar

Kononenko Natalie, Ukrainian Minstrels. And the blind shall sing, M.E. Sharpe, Armonk – New York – London 1998. [Kopeć]-Bednarska Anna, Z przeszłości liry korbowej w Polsce, [w:] Polskie instrumenty ludowe. Studia folklorystyczne, red. A. Dygacz, A. Kopoczek, Uniwersytet Śląski, Katowice 1981, s. 29–57.
Google Scholar

Mazur-Hanaj Remigiusz, Lirnik-dziad i jego pieśni, [w:] Traditional musical cul-
Google Scholar

tures in central-eastern Europe. Ecclesiastical and folk transmission, red. P. Dahlig, Instytut Muzykologii Uniwersytetu Warszawskiego, Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, Towarzystwo Naukowe Warszawskie, Warsaw 2009, s. 397–414.
Google Scholar

Mazur-Hanaj Remigiusz, Za dziada w super wróbla przemienionego. Antologia
Google Scholar

nowej pieśni dziadowskiej, red. R. Mazur-Hanaj, J. Jarco, In Crudo, Milanó-
Google Scholar

wek – Szczebrzeszyn – Narol 2013.
Google Scholar

Michajłowa Katia, Dziad wędrowny jako postać mediacyjna w kulturze ludowej
Google Scholar

Słowian, [w:] Fascynacje folklorystyczne. Księga poświęcona pamięci He- leny Kapełuś, red. A. Engelking, M. Kapełuś, Wydawnictwo AGADE, War- szawa 2002, s. 101–108.
Google Scholar

Michajłowa Katia, Dziad wędrowny w kulturze ludowej Słowian, tłum. Hanna Karpińska, Oficyna Naukowa, Warszawa 2010.
Google Scholar

Moszyński Kazimierz, Kultura ludowa Słowian, t. 2, cz. 2, Kultura duchowa, Książka i Wiedza, Warszawa 1968.
Google Scholar

Niebrzegowska Stanisława, Pieśni dziadowskie, [w:] Polska pieśń i muzyka lu- dowa. Źródła i materiały, t. 4, Lubelskie, cz. 3, Pieśni i obrzędy doroczne, red. J. Bartmiński, red. serii L. Bielawski, Instytut Sztuki PAN, Lublin 2011.
Google Scholar

Nyrkowski Stanisław, Karnawał dziadowski. Pieśni wędrownych śpiewaków (XIX–XX w.), wybór i opr. S. Nyrkowski, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1977.
Google Scholar

Polskie śpiewy religijne społeczności katolickich. Studia i materiały, t. 1, red. B. Bartkowski, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 1990.
Google Scholar

Przerembski Zbigniew Jerzy, Innowacje w budowie liry korbowej w Polsce, „Mu- zyka” 1993, nr 3–4.
Google Scholar

Przerembski Zbigniew Jerzy, Z dziejów praktyki lirniczej na ziemiach Rzeczypo- spolitej, „Muzyka” 1996, nr 3, s. 95–107.
Google Scholar

Sachs Curt, Historia instrumentów muzycznych, tłumaczenie Stanisław Olędzki, konsultant naukowy Włodzimierz Kamiński, konsultacja sinologiczna Mie- czysław Künstler, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1975.
Google Scholar

Stieber Zdzisław, O archaizmach i innowacjach peryferycznych, [w:] Jerzy Ku- ryłowicz (red.), „Studia Indoeuropejskie. Prace Komisji Językoznawstwa”, 1974, nr 37, s. 239–241.
Google Scholar

Trębaczewska Marta, Między folklorem a folkiem. Muzyczna konstrukcja nowych tradycji we współczesnej Polsce, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszaw- skiego, Warszawa 2011.
Google Scholar

Waliński Michał, Pieśń jarmarczna? Nowiniarska? Ballada? Czy – pieśń dzia- dowska? Prolegomena do badań pieśni dziadowskiej, [w:] Wszystek krąg ziemski, red. P. Kowalski, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1998.
Google Scholar

Wyżykowski Stanisław, Lirnik z Haczowa, Nonparel, Krosno 2000.
Google Scholar

Hałas Jacek b.r.w. Zegar bije. Starodawne pieśni o marnościach tego świata, o śmierci i wędrowaniu dusz, ku przestrodze, zadumie i pokrzepieniu wyśpie- wane, CD, Nomadzi Kultury.
Google Scholar

Hałas Jacek, Pieśni dziadowskie (materiał studyjny, niewydany w ogólnodostęp- nym obiegu), CD. Hey (MTV Unplugged, 2007).
Google Scholar

Kapela Brodów, Pieśni i melodie na rozmaite święta, 2001, CD.
Google Scholar

Muzykanci, Muzykanci, Wydawnictwo Jana Słowińskiego, Zakopane – Kraków 1999/2000, numer katalogowy JSCD-001, CD.
Google Scholar

Się Gra, Się Gra, Wydawnictwo MTJ 1999, nr katalogowy 10100, CD. Syrbacy, Kolędy i pieśni dziadowskie (archiwalne nagrania zespołu).
Google Scholar

http://www.domtanca.art.pl/ [stan z 12.10.2019]. https://www.youtube.com/watch?v=QHmML7bu-iM&index=12&list=RD9_EFBHtEiio [stan z 11.05.2019]. https://folk24.pl/wiesci/lirnicy-przybywajcie/ [stan z 17.11.2019]. https://www.youtube.com/watch?v=nTQH44QJtbU [stan z 17.11.2019]. https://www.polskieradio.pl/8/2771/Artykul/794487,Polskoukrainskie-spotka-nie-lirnikow-i-kobziarzy-zobacz-wideo [stan z 1.05.2020].
Google Scholar