Literatura i literaci w życiu i twórczości Stanisława Moniuszki

Anna Wypych-Gawrońska

doi:10.16926/em.2019.14.04

Opublikowane: 26.10.2025 08.05.2020

Tom 14 (2019)

Literatura i literaci w życiu i twórczości Stanisława Moniuszki

Anna Wypych-Gawrońska

Abstrakt

Artykuł dotyczy miejsca i znaczenia literatury w życiu i twórczości Stanisława Moniuszki, kompozytora tworzącego różne gatunki literacko-muzyczne – pieśni, opery, kantaty, oraz piszącego muzykę sceniczną do dramatów. Podstawą do analizy kontekstów literackich twórczości Moniuszki jest jego korespondencja, w której pojawiały się tematy literackie. Kompozytor pisał o ulubionych lekturach, poetach i pisarzach, o tekstach pieśni i librettach. Przede wszystkim pozostały w listach dowody na poszukiwanie librett wśród istniejących tekstów literackich oraz liczne ślady prób zaproszenia do współpracy przy dziełach dramatyczno-muzycznych pisarzy, poetów i dramatopisarzy współczesnych Moniuszce. Listy pisane do kilku wybitnych przedstawicieli literatury polskiej połowy XIX wieku świadczą o ambitnych zamiarach Moniuszki. Treść tych listów potwierdza również, jak trudno było kompozytorowi pozyskać do współpracy pisarzy w roli autora tekstu do utworu dramatyczno-muzycznego. W artykule przedstawiona została galeria librecistów Moniuszki, wśród których znaleźli się najlepsi pisarze i dramatopisarze epoki. Najwybitniejsze dzieła Moniuszki są utworami z udaną warstwą literacką, co jest dowodem na skuteczność zabiegów kom- pozytora, a w kontekście popularności jego twórczości – także na znaczenie dorobku Moniuszki nie tylko dla muzyki, ale również dla literatury i kultury literackiej.

Słowa kluczowe:

Moniuszko, libretto,, opera,, kantata, literatura

Podobne artykuły

1-10 z 14 Następny

Możesz również Rozpocznij zaawansowane wyszukiwanie podobieństw dla tego artykułu.

Pobierz pliki

pdf pdf (Angielski)

Zasady cytowania

Literatura i literaci w życiu i twórczości Stanisława Moniuszki. (2020). Edukacja Muzyczna, 14, 77-126. https://doi.org/10.16926/em.2019.14.04

Cited by / Share

Jak cytować

Literatura i literaci w życiu i twórczości Stanisława Moniuszki. (2020). Edukacja Muzyczna, 14, 77-126. https://doi.org/10.16926/em.2019.14.04

Pobierz cytowania

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Moniuszko Stanisław, Listy zebrane, przygotował do druku W. Rudziński przy współpracy M. Stokowskiej, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 1969.
Google Scholar

Sen wieszcza. Opera we trzech aktach do muzyki St. Moniuszki, podług francuskiego, przerobienie Władysława Syrokomli, wydawca: Józef Zawadzki, Wilno 1854.
Google Scholar

Z korespondencji Włodzimierza Wolskiego, oprac. K. Kamiński, „Pamiętnik Literacki” 1972, z. 1, s. 201–226.
Google Scholar

Borkowska-Rychlewska Alina, Jan Chęciński – Moniuszkowski librecista, [w:] Teatr muzyczny Stanisława Moniuszki, pod red. M. Dziadek i E. Nowickiej, Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Poznań 2014, s. 99–112.
Google Scholar

Borkowska-Rychlewska Alina, Między przekładem a twórczością oryginalną (o librettach Jana Chęcińskiego do oper Stanisława Moniuszki), [w:] Teatr operowy Stanisława Moniuszki. Rekonesanse, red. M. Jabłoński i E. Nowicka, Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Poznań 2005, s. 89–99.
Google Scholar

Komorowska Małgorzata, Stanisław Moniuszko w pogoni za operą literacką, [w:] Opera polska w XVIII i XIX wieku, red. M. Jabłoński, J. Stęszewski i J. Tatarska, Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Poznań 2000, s. 129–145.
Google Scholar

Mianowski Jarosław, O trzech kręgach moniuszkowskiej mitologii. Apologeci, krytycy i socrealiści, [w:] Opera polska w XVIII i XIX wieku, red. M. Jabłoński, J. Stęszewski i J. Tatarska, Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Poznań 2000, s. 147–155.
Google Scholar

Niemahaj Sviatlena, „Biuraliści” Stanisława Moniuszki: wokół komedioopery Fryderyka Skarbka oraz partytur warszawskiej i krakowskiej, [w:] Teatr muzyczny Stanisława Moniuszki, pod red. M. Dziadek i E. Nowickiej, Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Poznań 2014, s. 57–74.
Google Scholar

Nowicka Elżbieta, Stanisław Moniuszko i świat literatury w połowie XIX wieku, [w:] Teatr muzyczny Stanisława Moniuszki, pod red. M. Dziadek i E. Nowickiej, Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Poznań 2014, s. 113–138.
Google Scholar

Okulicz-Kozaryn Radosław, Stanisław Moniuszko i kanon litewskiej literatury krajowej. Na przedpolu szczegółowych badań, [w:] Teatr operowy Stanisława Moniuszki. Rekonesanse, red. M. Jabłoński i E. Nowicka, Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Poznań 2005, s. 101–108.
Google Scholar

Paczkowski Szymon, Kilka uwag w sprawie historii i libretta „Loterii” Stanisława Moniuszki, [w:] Teatr operowy Stanisława Moniuszki. Rekonesanse, red. M. Jabłoński i E. Nowicka, Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Poznań 2005, s. 65–72.
Google Scholar

Rudziński Witold, Stanisław Moniuszko. Studia i materiały, cz. 1, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 1955; cz. 2, Kraków 1960.
Google Scholar

Ratajczakowa Dobrochna, O wodewilach i operach Stanisława Moniuszki, [w:] Teatr operowy Stanisława Moniuszki. Rekonesanse, red. M. Jabłoński i E. Nowicka, Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Poznań 2005, s. 13–22.
Google Scholar

Sułek Małgorzata, „Widma” Moniuszki wobec „Dziadów” Mickiewicza, [w:] Teatr muzyczny Stanisława Moniuszki, red. M. Dziadek, E. Nowicka, Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Poznań 2014, s. 75–98.
Google Scholar

Sułek Małgorzata, Stanisław Moniuszko i inni kompozytorzy wobec poezji Adama Mickiewicza. Studium komparatystyczne, Wydawnictwo Musica Iagellonica, Kraków 2016.
Google Scholar

Topolska Agnieszka, Mit wieszcza. Stanisław Moniuszko w piśmiennictwie lat 1858–1989, Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Poznań 2014.
Google Scholar

Waszkiel Halina, Stanisław Bogusławski, Wydawnictwo Akademii Teatralnej im. A. Zelwerowicza, Warszawa 2010.
Google Scholar

Wypych-Gawrońska Anna, Muzyka w polskim teatrze dramatycznym do 1918 roku, cz. 1, Wydawnictwo im. Stanisława Podobińskiego Akademii im. Jana Długosza, Częstochowa 2015, s. 194–197.
Google Scholar

Zieziula Grzegorz, „Paria” Stanisława Moniuszki: wokół „poważnej” opery, muzyki do tragedii Delavigne’a i muzycznego orientalizmu, [w:] Teatr operowy Stanisława Moniuszki. Rekonesanse, red. M. Jabłoński, E. Nowicka, Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Poznań 2005, s. 37–56.
Google Scholar

Żórawska-Witkowska Alina, Od „Cyganów” Franciszka Dionizego Kniaźnina (1786) do „Jawnuty” Stanisława Moniuszki (1860), [w:] Teatr muzyczny Stanisława Moniuszki, red. M. Dziadek, E. Nowicka, Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Poznań 2014, s. 23–56.
Google Scholar

Kamiński Konstanty, Materiały do życia i twórczości Włodzimierza Wolskiego, „Pamiętnik Literacki” 1974, z. 1, s. 144–169.
Google Scholar

Kleczyński Jan, Stanisław Moniuszko, „Bluszcz” 1872, nr 25, s. 194.
Google Scholar

Poźniak Włodzimierz, Niezrealizowane projekty operowe Moniuszki, „Kwartalnik Muzyczny” 1948, nr 21–22, s. 243–251.
Google Scholar

Seweryn Agata, Cyganie sentymentalni i romantyczni (Kniaźnin – Moniuszko), „Napis” 2016, seria XXII, s. 70–86.
Google Scholar

Simon Ludwik, Syrokomla i Moniuszko, „Kurier Warszawski” 1937, nr 181, s. 8–11.
Google Scholar

Zieziula Grzegorz, Od „francuskiej” Bettly do „niemieckiej” Die Schweizerhütte – obcojęzyczne opery Stanisława Moniuszki, „Muzyka” 2015, nr 239, s. 69–96.
Google Scholar