Tonalność ludowych śpiewów pogrzebowych na Rzeszowszczyźnie

Sebastian LESICZKA

doi:10.16926/em.2022.17.12

Opublikowane: 2023-04-011

Tom 17 (2022)

Tonalność ludowych śpiewów pogrzebowych na Rzeszowszczyźnie

Sebastian LESICZKA

Edukacja Muzyczna

Dział: Artykuły

https://doi.org/10.16926/em.2022.17.12

Abstrakt

Ludowe śpiewy religijne już co najmniej od kilku dziesięcioleci stanowią przedmiot naukowych analiz. Problematyka cech morfologicznych repertuaru religijnego funkcjonującego w żywej tradycji obejmuje kilka podstawowych współczynników, takich jak: struktura tekstu poetyckiego (wersyfikacja, strofika), właściwości stylistyczno-formalne, metrorytmika muzyczna, melodyka oraz uwarunkowania tonalne (por. B. Bartkowski, Niektóre cechy muzycznej metrorytmiki polskich pieśni religijnych żyjących w tradycji ustnej, „Summarium. Sprawozdania Towarzystwa Naukowego KUL” 1978, nr 3 (23), s. 250). Niniejszy artykuł ma na celu przedstawienie i analizę zjawisk tonalnych zachodzących w repertuarze ludowych śpiewów religijnych wykonywanych w różnych momentach obrzędu pogrzebowego na Rzeszowszczyźnie (Rzeszowszczyzna – region południowo-wschodniej Polski zamieszkiwany przez grupy etnograficzne Rzeszowiaków i Lasowiaków, „obejmujący administracyjnie w przybliżeniu obszar dziesięciu obecnych powiatów (tarnobrzeskiego, stalowowolskiego, niżańskiego, kolbuszowskiego, leżajskiego, mieleckiego, ropczycko-sędziszowskiego, rzeszowskiego, przeworskiego i łańcuckiego)” – zob. Kolędowanie na Rzeszowszczyźnie, red. K. Smyk, J. Dragan, Kolbuszowa – Kraków 2019, s. 8, oraz mapy zasięgów, s. 382–383.) – zwłaszcza podczas domowej modlitwy za zmarłego, procesji do kościoła, procesji na cmentarz oraz przy inhumacji zwłok na cmentarzu. Skale muzyczne, na których opierają się melodie poszczególnych śpiewów, mają szczególne znaczenie dla ich muzycznego kształtu. Tonalność, będąca rodzajem systemu dźwiękowego, wpływa bowiem na ustrukturowanie interwałów, wzajemne relacje poszczególnych dźwięków i melodykę, a także, pośrednio, na regionalne uwarunkowania wykonawcze śpiewów (Por. B. Bartkowski, Niektóre cechy…, s. 250). Kryterium prezentacji omawianego materiału będzie zakres skali, a poszczególne zjawiska tonalne zostaną przedstawione na wybranych, reprezentatywnych przykładach.

Słowa kluczowe:

ludowe śpiewy pogrzebowe, tonalność, skale muzyczne, Rzeszowszczyzna

Pobierz pliki

PDF PDF (English)

Zasady cytowania

LESICZKA, S. (2023). Tonalność ludowych śpiewów pogrzebowych na Rzeszowszczyźnie. Edukacja Muzyczna, 17, 229–275. https://doi.org/10.16926/em.2022.17.12

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Bartkowski Bolesław, Polskie śpiewy religijne w żywej tradycji. Style i formy, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 1987.
Google Scholar

Czekanowska Anna, Etnografia muzyczna. Metodologia i metodyka, Wydawnictwo „Pomorze”, Bydgoszcz 1988.
Google Scholar

Fedyczkowska Ewa, Pieśni Lasowiaków. Folklor wokalny terenów dawnej Puszczy Sandomierskiej na podstawie archiwalnych nagrań Franciszka Kotuli, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2008.
Google Scholar

Kolędowanie na Rzeszowszczyźnie, red. K. Smyk, J. Dragan, Muzeum Kultury Ludowej w Kolbuszowej, Towarzystwo Wydawnicze „Historia Iagellonica”, Kolbuszowa 2019.
Google Scholar

Linette Bogusław, Obrzędowe pieśni weselne w Rzeszowskiem, Grupa Wydawnicza KAW, Rzeszów 1981.
Google Scholar

Zoła Antoni, Melodyka ludowych śpiewów religijnych w Polsce, Wydawnictwo Muzyczne Polihymnia, Lublin 2003.
Google Scholar

Dahlig Piotr, Cechy regionalne śpiewów pogrzebowych w Polsce, [w:] Folklorystyka na przełomie wieków, red. K.D. Kadłubiec, Stowarzyszenie Pro Filia, Cieszyn 1999, s. 288–314.
Google Scholar

Lesiczka Sebastian, Melodyka wąsko- i średniozakresowych śpiewów pogrzebowych Rzeszowiaków i Lasowiaków. Wybrane aspekty, [w:] Tradycje ludowe w kulturze muzycznej, red. T. Rokosz, K. Strycharz-Bogacz, B. Bodzioch, Lublin 2019, s. 99–117.
Google Scholar

Sobieska Jadwiga, Transkrypcja muzyczna nagrań dokumentalnych, [w:] J. i M. Sobiescy, Polska muzyka ludowa i jej problemy. Wybór prac, red. L. Bielawski, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 1973, s. 477–497.
Google Scholar

Stęszewski Jan, Uwagi o badaniu żywej tradycji polskich śpiewów religijnych, [w:] Stan badań nad muzyka religijną w kulturze polskiej, red. J. Pikulik, Wydawnictwo Akademii Teologii Katolickiej, Warszawa 1973, s. 110–131.
Google Scholar

Bartkowski Bolesław, Muzyczna kultura religijna jako przedmiot badań muzykologicznych, „Seminare. Poszukiwania naukowe” 1981, nr 5, s. 181–189.
Google Scholar

Bartkowski Bolesław, Niektóre cechy muzycznej metrorytmiki polskich pieśni religijnych żyjących w tradycji ustnej, „Summarium. Sprawozdania Towarzystwa Naukowego KUL” za rok 1974, 1978, nr 3 (23), s. 250–258.
Google Scholar

Kolbuszewski Jacek, Polska pieśń pogrzebowa. Prolegomena, „Polska Sztuka Ludowa” 1986, nr 1–2, s. 49–56.
Google Scholar

Przerembski Zbigniew Jerzy, Problematyka transkrypcji muzyki ludowej w polskich badaniach etnomuzykologicznych, „Etnomuzyka” 2010, nr 6, s. 32–68.
Google Scholar

Wiora Walter, Tonalny logos, tłum. J. Stęszewski, „Res Facta” 1972, nr 6, s. 221–258.
Google Scholar

Zoła Antoni, Koncepcja badań nad żywą tradycją polskich śpiewów religijnych w ujęciu Bolesława Bartkowskiego, „Additamenta Musicologica Lublinensia” 2008, nr 4, z. 1, s. 11–18.
Google Scholar

Strycharz-Bogacz Kinga, Ludowe śpiewy pasyjne i wielkanocne w muzycznej tradycji Małopolski i Podkarpacia (maszynopis rozprawy doktorskiej pisanej pod kierunkiem dr. hab. A. Zoły), Katolicki Uniwersytet Lubelski, Lublin 2012.
Google Scholar

Zoła Antoni, Problem tonalności w polskich śpiewach religijnych z żywej tradycji (maszynopis rozprawy doktorskiej pisanej pod kierunkiem ks. prof. dr. hab. B. Bartkowskiego), Katolicki Uniwersytet Lubelski, Lublin 1992.
Google Scholar

Bartmiński Jerzy, Folklor, [w:] Encyklopedia katolicka, t. 5, Lublin 1989, s. 368–374.
Google Scholar