Abstrakt
Celem podjętych w tym tekście rozważań stanie się ukazanie konstruktu wychowania seksualnego jako innego w dyskursie edukacyjnym. Za interesujące uznałam tu obszary konstruowania i kategoryzowania tej dziedziny wychowania w szkole na tle innych realizowanych w niej zajęć, a także pedagogiczne konsekwencje tego stanu rzeczy. Nadanie znamion inności dotyczy nie tyle samego przedmiotu reprezentującego tę dziedzinę wychowania, ile zabiegów oddziałujących na jego określoną konstytucję w programie szkoły. Można tu wskazać na zaangażowanie w tworzenie dlań programu reprezentantów dwóch resortów, możliwość negocjowania zakresu treści realizowanych na tych zajęciach przez rodziców oraz pełnoletnich uczniów i ewentualnej odmowy w nich udziału. Za specyficzne można dalej uznać skonstruowanie nazwy dla przedmiotu, w której nie pojawia się określnik: seksualny. Uniknięciu niekorzystnych reakcji społecznych wydaje się służyć również praktyczne wyłączenie tego przedmiotu z grupy tych, które podlegają ewaluacji.
Bibliografia
Ciesek, B. (2015). Dyskursy dyskryminacji i tolerancji we współczesnej polskiej przestrzeni publicznej (wartości, postawy, strategie). Niepublikowana rozprawa doktorska napisana pod kierunkiem prof. zw. dr hab. B. Witosz.
Czyżewski, M., Dunin, K., Piotrowski, A. (2010). Cudze problemy – dwadzieścia lat później. W: M. Czyżewski, K. Dunin, A. Piotrowski (red.), Cudze problemy. O ważności tego, co nieważne. Analiza dyskursu publicznego w Polsce, Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
Dora, M. (2013). Lepiej nie mówić. O edukacji seksualnej w Polsce. Przegląd Pedagogiczny, 2 (12), 101–107.
Dunaj, B. (1996). Słownik współczesnego języka polskiego, Warszawa: Wydawnictwo Wilga.
Foucault, M. (1998). Nadzorować i karać. Narodziny więzienia. Warszawa: Aletheia.
Foucault, M. (2002). Porządek dyskursu. Gdańsk: słowo/obraz/terytoria.
Frankowicz-Gasiul, B., Michalik, A., Czerwińska, A., Zydorek, M., Olszewska, J., Olszewski, J. (2008). Ciąża młodocianych – problem medyczny i społeczny. Studia Medyczne, 11, 57–63.
Gdula, M. (2009). Trzy dyskursy miłosne. Warszawa: Oficyna Naukowa.
Karwat, M. (2010). Polityczność i upolitycznienie. Metodologiczne ramy analizy. Studia Politologiczne, 17, 63–88.
Kempińska, U. (2017). Nieletnie macierzyństwo – problem ogólnoświatowy, Poznań: Instytut Naukowo-Wydawniczy Maiuscula sp. z o.o.
Klus-Stańska, D. (2000). Konstruowanie wiedzy w szkole. Olsztyn: Uniwersytet Warmińsko-Mazurski.
Klus-Stańska, D. (2010). Dydaktyka wobec chaosu pojęć i zdarzeń. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak.
Klus-Stańska, D., Nowicka, M. (2005). Sensy i bezsensy wczesnej edukacji. Warszawa: Wydawnictwo Harmonia. Kopciewicz, L. (2003). Polityka kobiecości jako pedagogika różnic. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Kozakiewicz, M. (1981). Zaproszenie do rozmowy – o seksie, o konfliktach, o dojrzewaniu, o kompleksach, o takcie, o partnerstwie, o katastrofach wychowawczych. Warszawa: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych.
Kwieciński, Z. (2013). Edukacja wobec opóźnienia kulturowego. Nauka, 1, 19–30.
Luke, A. (1997). Critical Discourse Analysis. W: L.J. Saha (red.), International Encyclopedia of the Sociology of Education. Canberra, New York: Elsevier.
Łobocki, M. (2010). Teoria wychowania w zarysie. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Łotman, J., Uspieński, B. (1977). O semiotycznym mechanizmie kultury. W: E. Janus, M.R. Mayenowa (wybór i opracowanie), Semiotyka kultury. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Męczkowska-Christiansen, A. (2015). Zarządzanie dzieciństwem. Dziecko i dzieciństwo w perspektywie neoliberalnej. Studia Pedagogiczne, 68, 63–72.
Milerski, B., Śliwerski, B. (2000). Pedagogika. Leksykon. Warszawa: PWN.
Nowak, P. (2002). SWOI i OBCY w językowym obrazie świata. Język publicystyki polskiej z pierwszej połowy lat pięćdziesiątych. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Nowicka, E. (1991). Wprowadzenie. Inny jako obcy. W: E. Nowicka (red.), Religia a obcość. Kraków: Nomos.
Nowicka, E. (1998). Opozycja „swój” i „obcy” w badaniu współczesnego społeczeństwa polskiego. W: A. Sułek, M.S. Szczepański (red.), Śląsk – Polska – Europa. Zmieniające się społeczeństwo w perspektywie lokalnej i globalnej (Xięga X Ogólnopolskiego Zjazdu Socjologicznego). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Rudnicki, P. (2010). Edukacja i neoliberalizm dwadzieścia lat później. Refleksje o odtwarzaniu kultury, propagowaniu ideologii i nakazie konsumpcji wiedzy. W: M. Syska (red.), Komercjalizacja edukacji. Konsekwencje i nowe zagrożenia. Wrocław – Warszawa: Ośrodek Myśli Społecznej im. Ferdynanda Lassalle’a.
Rzeźnicka-Krupa, J. (2013). Inny i pedagogika: doświadczenie inności i relacja z Innym jako istotne kategorie nauk o wychowaniu. Studia Edukacyjne, 28, 31–45.
Smoter, B. (2016). Modele wychowania seksualnego w szkole gimnazjalnej i ponadgimnazjalnej. Niepublikowana rozprawa doktorska napisana pod kierunkiem dr hab. Z.J. Danilewskiej.
Szwed, R. (2003). Tożsamość a obcość kulturowa: studium empiryczne na temat związków pomiędzy tożsamością społeczno-kulturalną a stosunkiem do obcych. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Świeca, M. (2015). Umiejętności kluczowe dla budowy demokracji. Acta Scientifica Academiae Ostroviensis. Sectio A. Nauki Humanistyczne, Społeczne i Techniczne, 6 (2), 77–84.
Thomson, R. (1994). Moral Rhetoric and Public Health Pragmatism: The Recent Politics of Sex Education. Feminist Review, 48.
Tuszyńska, L. (2011). Biologia. W: B. Woynarowska (red.), Organizacja i realizacja edukacji zdrowotnej w szkole. Poradnik dla dyrektorów szkół i nauczycieli. Warszawa: Ośrodek Rozwoju Edukacji. Waszyńska, K., Groth, J.,
Kowalczyk, R. (2013). Kontrowersje wokół współczesnej edukacji seksualnej. Teoria i (nie)rzeczywistość. Studia Edukacyjne, 24, 165–179.
Wejbert-Wąsiewicz, E., Pęczkowska, E. (2009). Problemy edukacji seksualnej w Polsce. Przegląd Socjologiczny 58, 3, 173–192.
Wejbert-Wąsiewicz, E., Stanisz, J. (2009). Sto lat oświaty seksualnej w Polsce. Ideologia i polityka a potrzeby społeczne. Kultura i Edukacja, 2 (71), 27–52.
Welskop, W. (2014). Socjologiczne ujęcie „innego” w szkole. Edukacja Humanistyczna 1 (30), 209–216.
Witosz, B. (2010). O dyskursie wykluczenia i dyskursach wykluczonych z perspektywy lingwistycznej. Tekst i Dyskurs = Text und Diskurs, 3 (16), 9–25.
Zając, M. (1996). Niektóre psychologiczne aspekty badań nad dyskursem edukacyjnym. W: T. Rittel (red.), Dyskurs edukacyjny. Kraków: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej.
Zamojska, E. (2010). Równość w kontekstach edukacyjnych. Wybrane aspekty równości w polskich i czeskich podręcznikach szkolnych. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Akty prawne
MEN (1999). Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 sierpnia 1999 r. w sprawie sposobu nauczania szkolnego oraz zakresu treści dotyczących wiedzy o życiu seksualnym człowieka, o zasadach świadomego i odpowiedzialnego rodzicielstwa, o wartości rodziny, życia w fazie prenatalnej oraz metodach i środkach świadomej prokreacji zawartych w podstawie programowej kształcenia ogólnego. Pobrane z: http://prawo.sejm.gov.pl/ isap.nsf/DocDetails.xsp?id=wdu19990670756 [dostęp: 19.12. 2018].
MEN (2011). Podstawa programowa przedmiotu wychowanie do życia w rodzinie. Pobrane z: https://men.gov.pl/wp-content/uploads/2011/02/4i.pdf [dostęp: 19.12. 2018].
MEN (2012). Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 lutego 2012 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie sposobu nauczania szkolnego oraz zakresu treści dotyczących wiedzy o życiu seksualnym człowieka, o zasadach świadomego i odpowiedzialnego rodzicielstwa, o wartości rodziny, życia w fazie prenatalnej oraz metodach i środkach świadomej prokreacji zawartych w podstawie programowej kształcenia ogólnego. Pobrane z: http:// www.wdz.edu.pl/index.php?s=prawo_oswiatowe&id=7 [dostęp: 16.12.2018].
MEN (2014). Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 sierpnia 1999 r. w sprawie sposobu nauczania szkolnego oraz zakresu treści dotyczących wiedzy o życiu seksualnym człowieka, o zasadach świadomego i odpowiedzialnego rodzicielstwa, o wartości rodziny, życia w fazie prenatalnej oraz metodach i środkach świadomej prokreacji zawartych w podstawie programowej kształcenia ogólnego, tekst jedn.: Dz.U. 2014, poz. 395.
Ustawa z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży. Pobrane z: isap.sejm.gov.pl/ Download?id=WDU19930170078&type=3 (1993) [dostęp: 19.12.2018].
Źródła internetowe
Federacja na rzecz Kobiet i Planowania Rodziny, (2013). Edukacja seksualna czy Wychowanie do życia w rodzinie? Przepisy prawne i podstawa programowa. Pobrane z: http://www.federa.org.pl/publikacje/edukacja_seksualna_ factsheet_2013.pdf [dostęp: 21.12. 2018].
Haber, M. (2009). Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Zdrowia – z upoważnienia ministra – na zapytanie nr 4359 w sprawie zmian dotyczących przedmiotu: wychowanie do życia w rodzinie. Pobrane z: http://orka2. sejm.gov.pl/IZ6.nsf/main/04FE5E61 [dostęp: 16.12. 2018].
Konarska, I. (2004), Szkoła boi się seksu. Pobrane z: https://www.tygodnikprzeglad.pl/szkola-boi-sie-seksu/ [dostęp: 20.12.2012].
Olearczyk, T., Kosińska, E. (2009). Opinia programu: Teresa Król: „Wędrując ku dorosłości”. Wychowanie do życia w rodzinie. Program nauczania dla klas I–III gimnazjum. Pobrane z: http://www.ksiegarniarubikon.pl/dokumenty/1378361921_23199348_program_Gim_opinia_Olearczyk_Kosinska.pdf [dostęp: 19.12. 2018].
Pakulniewicz, W. (2011) „Wychowanie do życia w rodzinie” – wpisy na świadectwie szkolnym. Pobrane z: https://www.portaloswiatowy.pl/dokumentacja-nauczania/wychowanie-do-zycia-w-rodzinie-wpisy-na-swiadectwieszkolnym-4311.html [dostęp: 19.12.2018].
Smereczyńska, M. (2000). Sprawozdanie z obrad sejmu 3 kadencji, 75 posiedzenie, 3 dzień. Pobrane z: http://orka2.sejm.gov.pl/Debata3.nsf/main/ 26AFC1D1 [dostęp: 16.12. 2018]