Wykonania muzyki Władysława Żeleńskiego w Wiedniu

Michał JACZYŃSKI

doi:10.16926/em.2015.10.09

Autor

Michał JACZYŃSKI Uniwersytet Jagielloński w Krakowie

DOI:

https://doi.org/10.16926/em.2015.10.09

Słowa kluczowe:

muzyka polska przełomu XIX/XX wieku, twórczość kompozytorów polskich, muzyka w Wiedniu, muzyka w Austro-Węgrzech, muzyka słowiańska

Abstrakt

Ciekawym, całkowicie dziś nieznanym wątkiem w biografii Władysława Żeleńskiego (1837– 1921) były liczne próby zdobycia przez tego kompozytora uznania na arenie międzynarodowej. Jednym z głównych ośrodków muzycznych, w którym działania te były realizowane, okazał się, obok czeskiej Pragi, Wiedeń – miasto w powszechnej świadomości pozostające „muzyczną stoli-cą” Europy Środkowej, politycznie zaś będące stolicą Przedlitawii (austriackiej części Austro- -Węgier). Artykuł poświęcony został wiedeńskim wykonaniom utworów muzycznych Władysława Żeleńskiego, a za początek opowieści przyjął autor premierę Sechs Charakterstücke op. 17 nafortepian, która miała miejsce 21 grudnia 1871 roku. W artykule wyjaśnione zostały przyczyny ewidentnej klęski, jaką poniosła polska muzyka – a wraz z nią Władysław Żeleński – na słynnej Wystawie Muzyczno-Teatralnej, która odbyła się latem i wczesną jesienią roku 1892. Zrelacjono-wane zostały też – będące bezpośrednią reakcją na owo niepowodzenie – tzw. „koncerty rehabili-tacyjne” kompozytora z roku 1893, omówiona została również obecność utworów tegoż twórcy naestradach wiedeńskich w czasie I wojny światowej oraz w okresie międzywojennym. Niejako na marginesie przedstawione zostały oczekiwania zachodniej krytyki wobec muzyki polskiej (a sze-rzej: słowiańskiej). Niniejszy tekst pozwala zrozumieć trudną sytuację kompozytorów słowiań- skich pragnących osiągnąć artystyczny i komercyjny sukces w Wiedniu w okresie istnienia imperium austro-węgierskiego.

Bibliografia

Alpha, Konzerte, „Weltbatt”, 5.03.1893.

Aus dem Concertsaal, „Deutsches Volksblatt”, 4.03.1893. Bylicki F[ranciszek], Die Musik in Polen, Wiedeń 1892. Dr h.p., Feuilleton. Musik (II), „Wiener Zeitung”, 12.04.1893.

Dr. h.p., Feuilleton. Musik. Internationale Musik- und Theater-Ausstellung in Wien, „Wiener Zeitung”, 12.09.1892.

Dr Theodor Helm, Tagesgeschichte. Musikbriefe. Wien (Fortsetzung), „Musikalisches Wochenblatt”, 10.08.1893.

Florestan, Conzerte, „Wiener Son-und Montags-Zeitung”, 9.12.1878.

Fünfzig Jahre Hellmesberger-Quartett, „Neues Wiener Journal”, 5.11.1899. Hanslick E[duard]., Feullieton. Conzerte, „Neue Freie Presse” 1893, nr 10251. H[anslick] Eduard., Feuilleton. Musik, „Neue Freie Presse” 1878, nr 5133, z. 10.

J.P., Polsko-český koncert ve Vidni (rubryka: Divadlo a hudba), „Národní Listy”, 17.10.1915.

Kleine Chronik, „Wiener Sonn-und Montagszeitung”, 18.03.1872. Konzerte, „Neues Fremden-Blatt”, 24.04.1875.

Kronika (Muzyka polska za granicą), „Muzyka” 1928, nr 2. Kronika, „Świat” 1893, nr 6.

Kunst und Wissenschaft, „Wiener Zeitung” 12.02.1893.

M.S., Nowiny artystyczne, „Tygodnik Mód i Powieści” 1893, nr 12. Musik, „Das Vaterland” 19.05.1897.

Musikalische Chronik, „Oesterreichsche Kunst-Kronik”, 1.03.1893. Musikbrief. Wien (Fortsetzung), „Musikalisches Wochenblatt”, 14.02.1879. Nasi artyści za granicą, „Echo Muzyczne, Teatralne i Artystyczne” 1892, nr 477. Nasi artyści za granicą, „Echo Muzyczne, Teatralne i Artystyczne” 1893, nr 487. Nasi artyści za granicą, „Echo Muzyczne, Teatralne i Artystyczne” 1893, nr 492.

Österreichische Bibliographie. Musikalien, „Österreichsches BuchhändlerCorrespondenz”, 7.10.1893, nr 40.

Roguski G[ustaw], Ze świata muzycznego, „Tygodnik Ilustrowany” 1875, nr 412. Ruch artystyczny i literacki (Z muzyki), „Czas” 1904, nr 105.

Schelle E., Feuilleton. Concerte und Oper, „Die Presse”, 11.12.1878. Schelle E., Feuilleton, Musikalische Neuigkeiten, „Die Presse”, 23.04.1872.

[Świętochowski Aleksander], Echa warszawskie, „Przegląd Tygodniowy” 1878, nr 51.

Theater und Kunst, „Das Vaterland”, 2.12.1886. Theater und Kunst, „Das Vaterland”, 25.04.1897. Theater und Kunst, „Das Vaterland”, 8.03.1885. Theater und Kunst, „Fremden-Blatt”, 12.10.1915. Theater und Kunst, „Fremden-Blatt”, 24.12.1871. Theater und Kunstnachrichten, „Die Presse”, 18.03.1894. Theater und Kunstnachrichten, „Die Presse”, 24.04.1884.

Theater und Kunstnachrichten, „Neue Freie Presse”, 26.02.1893. Theater und Kunstnachrichten, „Neue Freie Presse”, 5.06.1916. Theater und Kunstnachrichten, „Neue Freie Presse”, 8.10.1915. Theater und Musi, „Sport und Salon”, 1.04.1911.

Theater, Kunst und Literatur (Compositions-Concert Ladislaus Zelenskis), „Extrapost” 1883, nr 580.

Theater, Kunst und Literatur (Compositions-Concert Ladislaus Zelenskis), „Extrapost” 1893, nr 580.

Theater, Kunst und Literatur, „Morgen-Post”, 24.04.1875. Theater, Kunst und Literatur, „Deutsches Volksblatt”, 22.02.1896. Theater, Kunst und Literatur, „Deutsches Volksblatt”, 6.03.1892. Theater, Kunst und Literatur, „Morgen-Post”, 20.03.1882. Theater, Kunst und Literatur, „Montags-Zeitung”, 6.03.1893.

Theater, Kunst und Literatur, Conzerte, „Montags-Zeitung”, 30.01.1893. Vereinschronik, „Das Vaterland”, 15.03.1893.

Vereinschronik, „Das Vaterland”, 5.05.1893.

Von der polnischen Abteilung auf der Ausstellung, „Die Presse”, 29.06.1892. Wohltätigkeitskonzert, „Neues Wiener Journal”, 24.11.1908.

Wystawa muzyczno-teatralna w Wiedniu, „Echo Muzyczne, Teatralne i Artystyczne” 1892, nr 450.

Dziadek Magdalena, Dyskusja wokół wiedeńskiej wystawy teatralno-muzycznej z 1892 roku jako antecedens porównawczej metody rozważania problemu narodowości w muzyce, [w:] Topos narodowy w muzyce polskiej okresu postromantyzmu i Młodej Polski, red. Wojciech Nowik, Uniwersytet Muzyczny F. Chopina, Warszawa 2008.

Dziadek Magdalena, Echa prasowe występów opery lwowskiej na Wystawie Muzyczno-Teatralnej w Wiedniu w 1892 roku, „Musica Galiciana” 2008, t. 11.

Dziadek Magdalena, (Nie)gościnny Wiedeń, „Opcje. Kwartalnik Kulturalny” 2015, nr 3 (100).

Kasza Karol, Sytuacja polityczna i narodowościowa w Austro-Węgrzech w latach 1848–1918, http://historia.org.pl/2009/09/03/sytuacja-polityczna-i-narodowo sciowa-w-austro-wegrzech-w-latach-1848-1918 [dostęp: 9.11.2015].

Zieziula Grzegorz, Życie i twórczość Władysława Żeleńskiego w świetle źródeł epistolarnych, „Muzyka” 2008, nr 4.