Inclusive education from a sociological and pedagogical perspective: report from Polish research
DOI:
https://doi.org/10.16926/eat.2024.13.17Keywords:
inclusive education, systematic review, critical discourse analysis, social theoriesAbstract
The objectives of the paper were to identify the areas of research on inclusive education, systematize them through the developed categories, identify the dominant research directions, and conduct a sociological reflection on them. The article is divided into two parts. The first part is a systematic review of Polish research on inclusive education. 72 scientific sources were analyzed and systematized into four categories: creating an inclusive culture, developing inclusive policies, developing inclusive practices (Booth & Ainscow, 2011), and critical reflection. In the second part of the article, there are considerations about inclusive education in the context of social theories. Each theory provides a different perspective on the issue and emphasizes different elements of it. By analyzing the issue through the lenses of reproduction theory, social constructivism, autopoietic systems theory, and critical theory, it is possible to identify the reasons behind the difficulties in implementing this model.
Downloads
References
Al-Khamisy, D., Skrypnk, T., & Martynchuk, O. (2020). Od kultury edukacji do kultury szkoły dla wszystkich i kultury klasy zróżnicowanej. In Szada-Borzyszkowska Jolanta & Styczyńska Marianna (Eds.), Wyzwania XXI wieku dla edukacji szkolnej (pp. 89–106). [i]WN IKRiBL.
Bąbka, J., & Korzeniowska, R. (2020). Jedność w różnorodności w perspektywie edukacji inkluzyjnej oraz uczenia się we współpracy. CZŁOWIEK – NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ – SPOŁECZEŃSTWO, 2(48) 2020, 47–58. https://doi.org/10.5604/01.3001.0014.1671
Baran, J. (2021). Between Pedagogical Therapy and Educational Support for Pupils: Discussion on Terminology and Professional Interventions in the Concept and Implementation of Inclusive Education. Interdyscyplinarne Konteksty Pedagogiki Specjalnej, 32, 113–135. https://doi.org/10.14746/ikps.2021.32.07
Baranowska, W., & Leszka, J. (2019). The Normative Definitions of Inclusive Education Developed by Teachers from Numerous Schools and of Varied Professional Experience. Przegląd Badań Edukacyjnych, 2(29), 75. https://doi.org/10.12775/pbe.2019.017
Baranowska, W., & Leszka, J. (2021). Agresywne zachowania uczniów ze SPE jako źródła lęków nauczycieli. Korelacja osłabiająca sukces edukacji włączającej. Studia Edukacyjne, 51, 403–425. https://doi.org/10.14746/se.2018.51.24
Barłóg, K. (2019). The context of special pedagogy: practical inclusive education or simulated inclusive education? Interdyscyplinarne Konteksty Pedagogiki Specjalnej, 26. https://doi.org/10.14746/ikps.2019.26.06
Bartuś, E. (2023). Pedagog specjalny jako współorganizator edukacji włączającej w narracjach nauczycieli. Colloquium, 4(52)/2023, 209–229. https://doi.org/10.34813/48coll2023
Berger, L. P., & Luckmann, T. (2011). The Social Construction of Reality: A Treatise in the Sociology of Knowledge. Open Road Media.
Bombińska-Domżał, A., Cierpiałowska, T., Lubińska-Kościółek, E., Niemiec, S., & Kossewska, J. (2020). Szkoła inkluzyjna jako przestrzeń (nie)przyjazna sensorycznie dla uczniów z zburzeniami ze spektrum autyzmu w opinii nauczycieli szkół inkluzyjnych. Edukacja, 2020(2(153)), 10–28. https://doi.org/10.24131/3724.200201
Booth, T., & Ainscow, M. (2011). Index for inclusion developing learning and participation in schools (third). Centre for Studies on Inclusive Education (CSIE).
Bottomore, T. (2003). The Frankfurt School. https://doi.org/10.4324/9780203407110
Bourdieu, P. (1990). The logic of practice. Stanford University Press.
Bourdieu, P., & Passeron, J.-C. (1990). Reprodukcja : elementy teorii systemu nauczania. Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Chilman, A. (2021). Wyzwania planowania edukacji włączającej. Społeczne i poznawcze aspekty pełnego uczestnictwa w procesie kształcenia osób z niepełnosprawnościami. In Ramik-Mażewska Irena (Ed.), Pedagogika specjalna – poszukiwania (Wydanie I, pp. 33–41). Wydawnictwo Rys. https://doi.org/10.48226/978-83-66666-78-8
Chrzanowska, I. (2018a). Edukacja włączająca - wyzwanie dla kompetencji pedagogów specjalnych. STUDIA EDUKACYJNE , 48/2018, 23–32. https://doi.org/10.14746/se.2018.48.2
Chrzanowska, I. (2018b). Opinie nauczycieli przedszkoli integracyjnych na temat szans powodzenia działań włączających wobec poszczególnych grup uczniów, a staż pracy w zawodzie. Interdyscyplinarne Konteksty Pedagogiki Specjalnej, 20, 77–100. https://doi.org/10.14746/ikps.2018.20.04
Chrzanowska, I. (2019). Inclusive education in the opinion of the teachers from special pre-schools, regarding the chances of success of the inclusive actions towards particular groups of students, education participants, and teachers’ seniority. Interdyscyplinarne Konteksty Pedagogiki Specjalnej, 25, 127–149. https://doi.org/10.14746/ikps.2019.25.06
Chrzanowska, I. (2022). Edukacja włączająca przez pryzmat doświadczeń nauczycieli w edukacji zdalnej uczniów z indywidualnymi potrzebami edukacyjnymi wynikającymi z zaburzeń, zakłóceń rozwoju w integracyjnych i ogólnodostępnych formach kształcenia. Studia z Teorii Wychowania , TOM XIII: 2022 NR 3(40), 45–63. https://doi.org/10.5604/01.3001.0016.1124
Chrzanowska, I., & Jachimczak, B. (2019). Uczeń z doświadczeniem migracji w edukacji. Diagnoza potrzeb i obszary wsparcia w ramach edukacji włączającej – uczeń cudzoziemski. Interdyscyplinarne Konteksty Pedagogiki Specjalnej, 21, 89–104. https://doi.org/10.14746/ikps.2018.21.05
Chrzanowska, I., & Szumski, G. (2019). Edukacja włączająca w przedszkolu i szkole (Chrzanowska Iwona & Szumski Grzegorz, Eds.; Seria Naukowa, t.7). Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji.
Cieciuch, J., & Strus, W. (2021). Model i diagnoza osobowości w edukacji dla wszystkich. EDUKACJA, 2021(1(156)), 57–67. https://doi.org/10.24131/3724.210105
Dobrowolska, B. (2022). Szkoła a działania inkluzyjne – stanowiska teoretyczne, uwarunkowania prawne a edukacyjna rzeczywistość. Student Niepełnosprawny. Szkice i Rozprawy, 22(15), 26–42. https://doi.org/10.34739/sn.2022.22.03
Domagała-Zyśk, E. (2018). Uczniowie z niepełnosprawnościami w szkołach ogólnodostępnych i integracyjnych w polskich badaniach naukowych Część I – artykuły z polskich czasopism naukowych 2013-2017.
Domagała-Zyśk, E. (2021). Mentoring w kształceniu pedagogów dla edukacji włączającej. EDUKACJA, 1(156), 31–41. https://doi.org/10.24131/3724.210103
Dryżałowska, G. (2018). Wyobcowani w integracji a edukacja włączająca. Niepełnosprawność. Dyskursy Pedagogiki Specjalnej, 29/2018, 28–42. https://doi.org/10.4467/25439561.NP.18.002.9840
Dyduch, E., & Trojańska, M. (2018). Relacje rówieśnicze uczniów pełnosprawnych i ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi w edukacji włączającej. Niepełnosprawność. Dyskursy Pedagogiki Specjalnej, 29/2018, 87–99. https://doi.org/https://doi.org/10.4467/25439561.NP.18.005.9843
Gajdzica, Z. (2019). Zasady organizacji kształcenia w edukacjach inkluzyjnych uczniów z niepełnosprawnością. Niepełnosprawność. Dyskursy Pedagogiki Specjalnej, 33/2019, 26–39. https://doi.org/https://doi.org/10.4467/25439561.NP.19.002.10477
Gajdzica, Z. (2022). Nieobecne lub zaniedbane w polskiej szkole formy wspierania nauczycieli w edukacji włączającej. Studia z Teorii Wychowania, TOM XIII: 2022 NR 3(40), 13–27. https://doi.org/http://dx.doi.org/10.5604/01.3001.0016.1122
Gajdzica, Z., Skotnicka, B., Pawlik, S., Bełza-Gajdzica, M., Trojanowska, M., Prysak, D., & Mrózek, S. (2021). Analiza praktyki szkolnej i charakterystyka szkoły efektywnie realizującej edukację włączającą w praktyce-raport z badań.
Głodkowska, J. (2022a). Nauczyciele i uczniowie edukacji włączającej w sytuacji trudnej czasu pandemicznego – wstępna konceptualizacja. Część 2. Special School, LXXXIII(5), 336–344. https://doi.org/10.5604/01.3001.0016.2081
Głodkowska, J. (2022b). Teachers and students in inclusive education in a difficult pandemic situation ‒ initial conceptualization. Part 1. Special School, LXXXIII(4), 256–268. https://doi.org/10.5604/01.3001.0016.1026
Godawa, J. (2020). Wokół integracji społecznej. Edukacja inkluzyjna i integracyjna w opiniach studentów pedagogiki specjalnej i pedagogiki rewalidacyjnej. Niepełnosprawność – Zagadnienia, Problemy, Rozwiązania., I/2020(34), 24–37.
Gołębniak, B. D., & Pachowicz, M. (2018). Ku inkluzji społeczno-kulturowej w szkole. Od pedagogiki klasy do pedagogiki włączającej (Gołębniak Bogusława Dorota & Pachowicz Matylda, Eds.). Collegium Da Vinci,. https://open.icm.edu.pl/handle/123456789/16376
Gorczyca, M. (2023). Akceptacja dzieci z niepełnosprawnościami w warunkach edukacji włączającej na podstawie badań przeprowadzonych w szkole podstawowej im. Kawalerów Orderu Uśmiechu w Rudzienku. Student Niepełnosprawny. Szkice i Rozprawy, 23(16), 85–109. https://doi.org/10.34739/sn.2023.23.06
Jachimczak, B. (2018). Kształcenie nauczycieli dla edukacji włączającej. Studia Edukacyjne, 48, 33–43. https://doi.org/10.14746/se.2018.48.3
Jachimczak, B. (2019). Education for Peace in Diversified Groups: Opportunities and Threats. Interdyscyplinarne Konteksty Pedagogiki Specjalnej, 27. https://doi.org/10.14746/ikps.2019.27.01
Jachimczak, B. (2021). Grupy zróżnicowane w edukacji z perspektywy pedagogiki i pedagogiki specjalnej (Jachimczak Beata, Ed.). Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. https://doi.org/10.14746/amup.9788323239512
Jachimczak, B., & Małachowska, G. (2019). Włączająca edukacja przedszkolna – założenia teoretyczne a perspektywa praktyczna Przedszkola Miejskiego nr 152 w Łodzi. EDUKACJA, 2019(2(149)), 101–111. https://doi.org/10.24131/3724.190209
Knopik, T., Papuda-Dolińska, B., Wiejak, K., & Krasowicz-Kupis, G. (2021). Projektowanie uniwersalne jako perspektywa metodyczna edukacji włączającej. Niepełnosprawność. Dyskursy Pedagogiki Specjalnej, 42/2021, 53–69. https://czasopisma.bg.ug.edu.pl/index.php/niepelnosprawnosc/article/view/6357
Kołodziejczyk, R. (2020). Gotowość nauczycieli do pracy w systemie edukacji włączającej. Roczniki Pedagogiczne, 12(3), 125–142. https://doi.org/10.18290/rped20123-7
Konieczna, I., & Smolińska, K. (2022). Dokąd zmierza edukacja? Kontekst zmian systemu kształcenia uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w Polsce. Special School, LXXXIII(5), 345–358. https://doi.org/10.5604/01.3001.0016.2082
Koralewicz-Lew, A. (2018). Integracja dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu w opiniach ich nauczycieli. Student Niepełnosprawny. Szkice i Rozprawy, 18(11), 221–237. https://czasopisma.uph.edu.pl/studentniepelnosprawny/article/view/1206
Koziej, S. (2023). Możliwości wykorzystania sztucznej inteligencji do wspierania edukacji inkluzyjnej. Student Niepełnosprawny. Szkice i Rozprawy, 23(16), 11–20. https://doi.org/10.34739/sn.2023.23.01
Krause, A. (2023a). Edukacja włączająca w cieniu ideologii zachwytu i opresji. Niepełnosprawność. Dyskursy Pedagogiki Specjalnej, 50/2023, 11–21. https://doi.org/https://doi.org/10.26881/ndps.2023.50.01
Krause, A. (2023b). Edukacja włączająca w dyskursie hipokryzji. Studia z Teorii Wychowania, TOM XIV: 2023 NR 1(42), 85–101. https://doi.org/10.5604/01.3001.0016.3426
Luhmann, N. (1989). Ecological communication. UK: Polity Press.
Mikrut, A. (2019). Edukacja integracyjna czy włączająca? O prawie do edukacji w kontekście interpretacji terminologii Konwencji o Prawach Osób Niepełnosprawnych. Niepełnosprawność – Zagadnienia, Problemy, Rozwiązania., IV/2019(33), 77–94. https://www.google.com/url?sa=t&source=web&rct=j&opi=89978449&url=https://kn.pfron.org.pl/download/5/1119/PFRONkwartalniknr33v43WCAGart7Edukacja.pdf&ved=2ahUKEwih89HtioOHAxX3BNsEHT7JDugQFnoECB4QAQ&usg=AOvVaw2T9Z6snTjlyzQbupVoHwDe
Mórawska, W. (2023). Korzyści i zagrożenia dla uczniów wynikające z realizacji edukacji włączającej w opinii nauczycieli szkół podstawowych w Mińsku Mazowieckim. Student Niepełnosprawny. Szkice i Rozprawy, 23(16), 63–84. https://doi.org/10.34739/sn.2023.23.05
Narkun, Z. (2019). The teachers’ self-efficacy and its importance for inclusive education. Interdyscyplinarne Konteksty Pedagogiki Specjalnej, 25/2019, 151–176. https://doi.org/10.14746/ikps.2019.25.07
Niemiec, M. (2019). Work of teachers co-organising the process of education of pupils with special educational needs in the opinions of public school teachers. Interdisciplinary Contexts of Special Pedagogy, 26/2019, 81–102. https://doi.org/10.14746/ikps
Nowak-Łojewska, A. (2020). Z doświadczeń uczestników projektu THRIECE – perspektywa dziecka i dorosłego. Problemy Wczesnej Edukacji, 49(2), 103–114. https://doi.org/10.26881/pwe.2020.49.09
Nowakowska, I., & Pisula, E. (2018). Wiedza na temat zaburzeń ze spectrum i opinie dotyczące edukacji włączającej dzieci z tymi zaburzeniami u nauczycieli szkół podstawowych oraz studentów kierunków nauczycielskich. Men Disability Society, 40(2), 29–47. https://doi.org/10.5604/01.3001.0012.7546
Papuda-Dolińska, B. (2018). Edukacja włączająca w perspektywie teorii waloryzacji ról społecznych. Niepełnosprawność. Dyskursy Pedagogiki Specjalnej, 29/2018, 9–27. https://czasopisma.bg.ug.edu.pl/index.php/niepelnosprawnosc/article/view/9050
Papuda-Dolińska, B. (2019). Edukacja włączająca – scenariusze zysków i strat w perspektywie teorii waloryzacji roli społecznej. Niepełnosprawność – Zagadnienia, Problemy, Rozwiązania., IV/2019(33), 95–111. https://www.google.com/url?sa=t&source=web&rct=j&opi=89978449&url=https://kn.pfron.org.pl/download/5/1107/PFRONkwartalniknr3309art8.pdf&ved=2ahUKEwjy9pmdi4OHAxUcAtsEHXT6AOAQFnoECBAQAQ&usg=AOvVaw3H9saWmWEXCVqyYP6mdhZc
Piwowarski, R. (2023). Socio-economic context of education in the light of selected indicators. Studia z Teorii Wychowania, TOM XIV: 2023 NR 3(44), 271–285. https://doi.org/https://doi.org/10.5604/01.3001.0053.9208
Podgórska-Jachnik, D. (2022). Polski system oświaty a edukacja włączająca - bilans otwarcia 2020 w świetle raportu badawczego Ośrodka Rozwoju Edukacji. Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze, 5, 5–16. https://doi.org/10.5604/01.3001.0015.8625
Podgórska-Jachnik, D., & Szmalec, J. (2019). Test Oceny Ręki Asystującej (AHA) jako narzędzie diagnostyczno-terapeutyczne w edukacji włączającej dzieci z jednostronnymi niedowładami ręki. EDUKACJA, 1(148), 111–130. https://doi.org/10.24131/3724.190108
Pomirska, Z. (2021). Inclusive Approach in Teaching Students with Special Educational Needs – a Chance to Change the Polish School. Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, Sectio N – Educatio Nova, 6, 43–57. https://doi.org/10.17951/en.2021.6.43-57
Przybyszewska, D. (2019). Functioning of inclusion classrooms in the opinion of parents – organization, teacher training, individualized instruction and social relations. Interdyscyplinarne Konteksty Pedagogiki Specjalnej, 24/2019, 83–108. https://doi.org/10.14746/ikps.2019.24.05
Rola, B. (2021). Edukacja dla wszystkich – kompetencje absolwentów szkół i metody pracy nauczycieli. EDUKACJA, 2021(1(156)), 21–30. https://doi.org/10.24131/3724.210102
Rutkowski, M., & Bidziński, K. (2018). Szkoła ogólnodostępna przestrzenią spotkania nauczycieli i pedagogów specjalnych – realizatorów idei edukacji włączającej. Niepełnosprawność. Dyskursy Pedagogiki Specjalnej, 29/2019, 43–65. https://doi.org/https://doi.org/10.4467/25439561.NP.18.003.9841
Rzeźnicka-Krupa, J. (2020). Konstruktywizm i pedagogika różnorodności w kontekście edukacji włączającej. Problemy Wczesnej Edukacji, 4(51)/2020, 153–166. https://doi.org/10.26881/pwe.2020.51.12
Sadowska, S. (2018). Projekt „szkoły dla wszystkich” – w poszukiwaniu wzorca działania i możliwości jego urzeczywistniania w polskich szkołach. Niepełnosprawność. Dyskursy Pedagogiki Specjalnej, 32/2018, 38–56. https://doi.org/https://doi.org/10.4467/25439561.NP.18.058.10458
Sadowska, S. (2021). Wychowanie do zmiany społecznej. Refleksje w kontekście urzeczywistniania projektu edukacji włączającej. Niepełnosprawność. Dyskursy Pedagogiki Specjalnej, 41/2021, 46–61. https://czasopisma.bg.ug.edu.pl/index.php/niepelnosprawnosc/article/view/6314
Skałbania, B., & Babiarz, M. Z. (2018). Edukacja włączająca jako przestrzeń dla rozwoju czy ryzyko wykluczenia i marginalizacji ucznia? Student Niepełnosprawny. Szkice i Rozprawy, 18(11), 17–27. https://czasopisma.uph.edu.pl/studentniepelnosprawny/article/view/1184
Skibska, J. (2021). Postawy (przekonania) nauczycieli edukacji wczesnoszkolnej wobec edukacji inkluzyjnej – struktura badanego zjawiska. Niepełnosprawność. Dyskursy Pedagogiki Specjalnej, 41/2021, 132–147. https://czasopisma.bg.ug.edu.pl/index.php/niepelnosprawnosc/article/view/6326
Skotnicka, B. (2019). Diversity in education and the phenomenon of subtle marginalisation and infrahumanisation. Interdyscyplinarne Konteksty Pedagogiki Specjalnej, 27/2019, 53–82. https://doi.org/10.14746/ikps.2019.27.03
Skotnicka, B., & Mrózek, S. (2023). The Activities of Local Government Municipal Units in Shaping Inclusive Education in Poland. Przegląd Badań Edukacyjnych, 2(40). https://doi.org/10.12775/pbe.2022.030
Skura, M. (2018). Relacje nauczyciela wspomagającego i nauczyciela wiodącego – temat wciąż otwarty. Niepełnosprawność. Dyskursy Pedagogiki Specjalnej, 29/2018, 66–86. https://doi.org/http://dx.doi.org/10.4467/25439561.NP.18.004.9842
Soszyńska, K. (2022). Realizacja edukacji włączającej w opinii pedagoga szkolnego na przykładzie szkoły podstawowej nr 12 w Siedlcach. Student Niepełnosprawny. Szkice i Rozprawy, 22(15). https://doi.org/10.34739/sn.2022.22.14
Staszewicz, M., & Walczak, D. (2021). Edukacja włączająca w świetle zapisów Zintegrowanej Strategii Umiejętności 2030. EDUKACJA, 2021(1(156)), 7–20. https://doi.org/10.24131/3724.210101
Szafrańska, A. (2019). Support Teachers in the Education of Students with Autism and Asperger Syndrome in Integrated and Mainstream Schools. Interdyscyplinarne Konteksty Pedagogiki Specjalnej, 26. https://doi.org/10.14746/ikps.2019.26.03
Tersa, K. (2023). Rola dyrektora w budowaniu inkluzyjnej kultury szkoły w opiniach nauczycieli. „CZŁOWIEK – NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ – SPOŁECZEŃSTWO”, 1(59) 2023, 83–106. https://doi.org/10.5604/01.3001.0053.8535
Vik, S., & Somby, H. M. (2018). Defectology and inclusion. Problemy Wczesnej Edukacji, 3(42)/2018, 94–102. https://doi.org/10.26881/pwe.2018.42.10
Waszczuk, J., Konowaluk-Nikitin, H., & Pawłowicz-Sosnowska, E. (2020). University education of students with disabilities with the example of Pope John Paul II State School of Higher Education in Biała Podlaska. Special School, LXXXI(2), 108–119. https://doi.org/10.5604/01.3001.0014.1336
Woźniak, M. (2018). Uczniowie ze spektrum autyzmu w szkole ogólnodostępnej. Analiza trudnych zachowań. Roczniki Pedagogiczne, 10(46)(4), 107–120. https://doi.org/10.18290/rped.2018.10.4-9
Zamkowska, A. (2019). Model nauczyciela wczesnoszkolnej edukacji włączającej. Roczniki Pedagogiczne, 11(47)(2), 93–103. https://doi.org/10.18290/rped.2019.11.2-8
Zamkowska, A. (2021). Przygotowanie przyszłych nauczycieli do edukacji włączającej – wytyczne międzynarodowe i kierunki zmian. Roczniki Pedagogiczne, 13(3), 53–66. https://doi.org/10.18290/rped.21133.3
Żółkowska, T., & Parafiniuk, T. (2023). Wsparcie uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w edukacji włączającej – wybrane obszary analizy z perspektywy koncepcji Roberta Schalocka. Roczniki Pedagogiczne, 15(3), 33–49. https://doi.org/10.18290/rped23153.3
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2024 Dagmara Kubiak, Magdalena Popowska-Bracka
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
I am aware that the Educational Transactional Analysis journal is published under a Creative Commons license - Attribution (https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/legalcode).
By submitting the article, I agree to make it available under this license