Abstrakt
Efektywne przetwarzanie sensoryczne jest niezbędne do regulacji fizjologicznej, generowania odpowiednich reakcji behawioralnych i rozwoju umiejętności akademickich. Środowisko fizyczne w klasie i szkole może mieć wpływ na zdolność dziecka do zaangażowania się w edukację. Tworząc odpowiednią dietę sensoryczną i przyjazną sensorycznie klasę, nauczyciele mogą pomóc dzieciom osiągnąć optymalny poziom pobudzenia, a co za tym idzie – odnieść sukces w nauce. Dlatego tak ważne jest zwrócenie uwagi na możliwości tworzenia środowiska przyjaznego sensorycznie i zapewnienie odpowiedniej ilości bodźców zmysłowych, dostosowanych do indywidualnych potrzeb i możliwości uczniów. Aby uzasadnić rolę diety sensorycznej i przyjaznej zmysłom sali lekcyjnej, przeprowadzono dogłębny przegląd literatury. Analiza kontekstu teoretyczno-naukowego pozwoli uzasadnić tworzenie programów sensorycznych w edukacji włączającej, ukazać możliwości i sposoby zarówno ich stosowania, jak i właściwego dostosowywania do potrzeb uczniów.
Bibliografia
Bishop, J.J. (2010). Implementation of a sensory integration diet on a preschool child with autism across home and school settings, A thesis submitted in partial fulfilment of the requirements for the degree of Master of Arts in Special Education, Early Childhood Special Education. Northridge: California State University. https://scholarworks.calstate.edu/concern/theses/4q77fw53x [Retrieved September 2, 2023].
Barrett, P., Zhang, Y., Moffat, J., Kobbacy, K. (2013). A holistic, multi-level analysis, identifying the impact of classroom design on pupils’ learning. Building and Environment, 59, 678–679. https://doi.org/10.1016/j.buildenv.2012.09.016.
Bodison, S.C., L. Parham, D. (2018). Specific Sensory Techniques and Sensory Environmental Modifications for Children and Youth With Sensory Integration Difficulties: A Systematic Review. The American Journal of Occupational Therapy, 72(1), 7201190040p1–7201190040p11. https://doi.org/10.5014/ajot.2018.029413.
Dunn, W., Bennett, D. (2002). Patterns of sensory processing in children with attention deficit hyperactivity disorder. Occupational Therapy Journal of Research, 22(1), 4–15. https://doi.org/10.1177/153944920202200102.
Godwyn-Emmons P., McKendry-Anderson L. (2006). Understanding Sensory Dysfunction. Learning, Development and Sensory Dysfunction in Autism Spectrum Disorders, ADHD, Learning Disabilities and Bipolar Disorder. London: Jessica Kingsley Publishers.
Karga, M. (2006). Podstawowe zasady obserwacji i terapii zaburzeń integracji sensorycznej u małego dziecka. In: B. Cytowska, B. Winczura (eds.), Wczesna interwencja i wspomaganie rozwoju małego dziecka (pp. 221–238). Kraków: Impuls.
Kranowitz C. (2012). Nie-zgrane dziecko. Zaburzenia przetwarzania sensorycznego – diagnoza i postępowanie [Out of sync child. Sensory processing disorders – diagnosis and management], Gdańsk: Harmonia.
Kucharczyk, I., Olempska-Wysocka, M. (2017). Trudności sensoryczne a pełnienie roli ucznia na przykładzie dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi [Sensory difficulties and fulfilling the role of a student on the example of children with special educational needs]. Forum Pedagogiczne, 2, 75–88. https://doi.org/10.21697/fp.2017.2.06.
Lawlor, L. (2019). Sensory Friendly Classroom Design And Instruction, Partial Fulfillment of the Requirements for the Master of Arts Degree in Special Education, San Marcos: California State University. https://scholarworks.calstate.edu/downloads/qb98mf91p [Retrieved September 2, 2023].
Nackley, V.L. (2009). Zwycięskie połączenie: właściwa dieta sensoryczna i zmiany w otoczeniu [A winning combination: the right sensory diet and changes in the environment]. Niepublikowane materiały szkoleniowe, Szkolenie II stopnia. Terapia integracji sensorycznej. Warszawa: PTIS
Matyja, M., Osińska, A., Rejdak, K., Zawisza, E. (2006). Ocena rozwoju integracji sensomotorycznej u niemowląt w przebiegu usprawniania neurorozwojowego. Neurologia dziecięca, 15(29), 27–34.
McAllister, K. (2010). The ASD Friendly Classroom – Design Complexity, Challenge and Characteristics. In: D. Durling, R. Bousbaci, L. Chen, P. Gauthier, T. Poldma, S. Roworth-Stokes, and E. Stolterman (eds.), Design and Complexity – DRS International Conference 2010, 7–9 July. Canada. https://dl.designresearchsociety.org/drs-conference-papers/drs2010/researchpapers/84 [Retrieved September 12, 2023].
Mills, C., Chapparo, C., Hinitt, J. (2016). The impact of an in-class sensory activity schedule on task performance of children with autism and intellectual disability: A pilot study. British Journal Of Occupational Therapy, 79(9), 530–539. https://doi.org/10.1177/0308022616639989.
Mora, L., Chapparo, C. (2011). Using a sensory diet to mediate behaviours of concern and to increase children’s participation in daily activities. In: D. Dossetor, D. White, L. Whatson (eds.), Mental health of children and adolescents with intellectual and 283 developmental disabilities: a framework for professional practice (pp. 135–151). Melbourne: IP Communications Pty Ltd.
Norris, R. (2007). The Effects of a Sensory Diet on the Behavior of Two Students with Severe Cerebral Palsy. Partial fulfilment of the Master of Arts in Education, College of Education. San Marcos: California State University. https://scholarworks.calstate.edu/concern/theses/ms35t911q [Retrieved September 10, 2023].
Pingale, V, Denton, M.S. (2018). The effects of sensory diets on children with sensory processing disorder. A dissertation submitted for the degree of doctor of philosophy, Texas Woman’s University School of Occupational Therapy. Denton: College of Health Sciences. https://twu-ir.tdl.org/server/api/core/bitstreams/a44f8c67-a859-46f6-a490-dc3f6505f859/content [Retrieved Sep-tember 12, 2023].
Pingale, V., Fletcher, T., Candler, C. (2019). The Effects of Sensory Diets on Children’s Classroom Behaviors, Journal of Occupational Therapy, Schools & Early Intervention, 12(2), 225–238.
Pingale, V., Fletcher, T.S., Candler, C., Pickens, N., Dunlap, K. (2021). Effects of Sensory Diets: A Single Subject Study. Journal of Occupational Therapy, Schools, & Early Intervention, 15(2), 165–180. https://doi.org/10.1080/19411243.2021.1941492.
Przyrowski, Z. (2012). Integracja sensoryczna. Wprowadzenie do teorii, diagnozy i terapii [Sensory integration. Introduction to theory, diagnosis and therapy]. Warszawa: Empis.
Sadowska, L. (2001). Neurokinezjologiczna diagnostyka i terapia dzieci z zaburzeniami rozwoju psychoruchowego [Neurokinesiological diagnosis and therapy of children with psychomotor development disorders]. Wrocław: AWF.
Stańczyk, M. (2014). Zaburzenia integracji sensorycznej a trudności w nauce [Sensory integration disorders and learning difficulties]. Życie Szkoły, 3, 10.
Sahoo, S.K., Senapati, A. (2014). Effect of sensory diet through outdoor play on functional behaviour in children with ADHD. The Indian Journal of Occupational Therapy, 46(2), 49–54.
Shields, A. M., Cicchetti, D., Ryan, R. M. (1994). The development of emotional and behavioural self-regulation and social competence among maltreated school-age children. Development and Psychopathology, 6, 57–75.
Stearns, K. (2022). Creating a Sensory Friendly Classroom. Occupational Therapy Capstones, 531, 26–53. https://commons.und.edu/ot-grad/531. [Retrieved September 12, 2023].
Thompson, C.J. (2011). Multi-sensory intervention observational research. International Journal of Special Education, 26(1), 202–214. Retrieved from ERIC.
Wilbarger, P., Wilbarger, J.L. (1991). Sensory defensiveness in children aged 2–12. An intervention guide for parents and other caretakers. Santa Barbara: Avanti Educational Programs.
Wiśniewska, M. (2016). Profil sensoryczny dziecka. Gdańsk: PTPiP.
Wiśniewska, M. (2018). Zachowania trudne u dzieci i osób dorosłych z zaburzeniami w rozwoju i ich związek z reaktywnością sensoryczną [Difficult behaviors in children and adults with developmental disorders and their relationship with sensory reactivity]. Integracja sensoryczna, 3, 20–26.
Wójcik, M. (2014), Rola terapeuty integracji sensorycznej w procesie autorehabilitacji dziecka z zaburzeniami przetwarzania sensorycznego [The role of sensory integration therapist in the self-rehabilitation of a child with sensory processing disorders], Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska Lublin – Polonia. SECTIO J, 27(2), 41–49.
Wójcik, M. (2015). Rola ruchu i doświadczeń sensorycznych w rozwoju dziecka [The role of movement and sensory experiences in child development]. In: A. Bujnowska, B. Sidor-Piekarska (eds.), Wczesne wspomaganie rozwoju dziecka w teorii i w praktyce (pp. 147–159). Lublin: KUL.
Wójcik, M. (2017). Kinezjologia edukacyjna w pracy z dzieckiem z niepełnosprawnością intelektualną [Educational kinesiology in working with a child with intellectual disabilities]. Lublin: UMCS.