Abstrakt
Artykuł dotyczy relacji między uczniami Żydami i nie-Żydami w szkolnictwie elementarnym w Galicji na przełomie XIX i XX wieku. Galicja była s miejscem styku różnych narodów, religii i kultur. Dominującą rolę odgrywali Polacy i Ukraińcy, byli tam obecni Ormianie, Cyganie, Niemcy, ważny element w mozaice narodowościowej tego kraju stanowili także Żydzi. Pod koniec XIX w. uzyskali dostęp do szkół elementarnych, w których zasiadali w jednej ławce z chrześcijańskimi rówieśnikami. Szkoła publiczna była płaszczyzną wymiany i konfrontacji różnych kultur i religii. Dla dzieci żydowskich uczęszczanie do niej prowadziło do akulturacji a także do asymilacji. Niniejszy tekst został oparty na wspomnieniach i relacjach Żydów, a także Polaków, uczęszczających do szkół elementarnych lub średnich w owym okresie
Bibliografia
Anstadt, M. (2000). Dziecko ze Lwowa. Przeł. M. Zdziennicka. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie.
Bechtel, D. (2009). Żydzi w miastach pogranicza: stereotypy określające ich złożoną tożsamość w latach 1897–1939. W: R. Traba (red.), Akulturacja/asymilacja na pograniczach kulturowych Europy Środkowo-Wschodniej w XIX i XX wieku. T. 1: Stereotypy i pamięć, Warszawa: Wydawnictwo ISP PAN.
B.S. (1897). Obrazki ze szkół galicyjskich. Hamaor, nr 12.
Bussgang, J. (2016). Julian Bussgang opowiada o swojej młodości we Lwowie, pobycie w Palestynie i walce w szeregach Armii Andersa, www.sztel.org.pl, lwow, relacje-wspomnienia [dostęp 21.09.2016].
Chłędowski, K. (1957). Pamiętniki. T. 1: Galicja (1843–1880), wyd. drugie i poszerzone, do druku przygotował, wstępem i przypisami opatrzył A. Knot. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Chłopecki, J. (1995). Galicja – skrzyżowanie dróg. Galicja i Jej Dziedzictwo. T. 2. J. Chłopecki, H. Madurowicz-Urbańska (red.), Społeczeństwo i gospodarka. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.
Fedorowicz, H. (2012). Doznać cudu? Opowieść Trudy Rosenberg. Sopot: Wydawnictwo Smak Słowa.
Hoff, J. (2005). Mieszkańcy małych miast Galicji Wschodniej w okresie autonomicznym. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.
Kapralska, Ł. (2000). Pluralizm kulturowy i etniczny a odrębność regionalna Kresów południowo-wschodnich w latach 1918–1939. Kraków: Zakład Wydawniczy „Nomos”.
Klaski, N. (2016). Neomi Klaski (Sonia Hebensztrit, ur. 1929) – o życiu we Lwowie przed i w czasie drugiej wojny światowej, o drodze do Izraela i mężu Abrahamie, www.sztetl.org.pl, lwow, relacje-wspomnienia [dostęp: 21.09.2016].
Landau-Czajka, A. (2006). „Syn będzie Lech…”. Asymilacja Żydów w Polsce międzywojennej. Warszawa: Wydawnictwo Neriton.
Lewin, K.I. (2006). Przeżyłem, saga Świętego Jura spisana w 1946 roku przez syna rabina Lwowa. Warszawa: Fundacja Zeszytów Literackich.
Łapot, M. (2014). Chedery lwowskie w okresie autonomii galicyjskiej (1867– 1914), Kwartalnik Historii Żydów, 3, 496–513.
Łapot, M. (2016). Szkolnictwo żydowskie we Lwowie (1772–1939). Częstochowa: Wydawnictwo AJD w Częstochowie.
Łempicki, S. (1957). Złote paski. Wspomnienia ze szkoły galicyjskiej. Warszawa: Wydawnictwo „Wspólna Sprawa”.
Morecki-Sharvas, M. (2016). Mrs. Marta Morecki-Sharvas about yourself and Her family, war and Her mater family during WW2, www.sztetl.org.pl, lwow, relacje i wspomnienia [dostęp: 21.09.2016].
Pacholkiw, S. (2014). Ukrajinska intelihencija u Habsburskij Halyczyni: oswiczena werstwa j emancypacija nacji. Lwiw: Wydawca Wasyl Gutkowskyj.
Pucek, Z. (1995). Galicyjskie doświadczenie wielokulturowości a problem więzi społecznej. Galicja i Jej Dziedzictwo. T. 2. J. Chłopecki, H. Madurowicz- -Urbańska (red.). Społeczeństwo i gospodarka. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.
Rędziński, K. (2000). Żydowskie szkolnictwo świeckie w Galicji w latach 1813– 1918. Częstochowa: Wydawnictwo WSP w Częstochowie.
Sarel, A. (2016). Alexander Sarel (born 24.03.1928) about himself and his family, Polish-Jewish relationship in Lvov before war, his fate during war and way to Palestina, www.sztetl.org.pl, lwow, relacje-wspomnienia [dostęp: 21.09.2016].
Sawicki, L. (2008–2009). Moje lwowskie szkoły. Rocznik Lwowski, Warszawa: Instytut Lwowski, 219–230.
Schulz, B. (2007). Sanatorium pod klepsydrą. Kraków: Wydawnictwo Zielona Sowa.
Staram się nie żyć przeszłością. Z Kurtem I. Lewinem rozmawiają Ewa Koźmińska-Frejlak i Piotr Paziński (2006). Midrasz, 7–8, 51–52.
Vincenz, S. (1993). Tematy żydowskie. Gdańsk: Wydawnictwo Atext.
W drodze do Wiednia. O swojej lwowskiej rodzinie w rozmowie z Ewą Koźmińską-Frejlak opowiada Jehuda Nir (2006). Midrasz, 7–8, 15–16.
Wittlin, J. (1995). Sól ziemi. Warszawa: PIW.
Wódz, J., Wódz, K. Galicyjska tożsamość mozaikowa czy mozaika tożsamości galicyjskich?, Galicja i Jej Dziedzictwo. T. 2. J. Chłopecki, H. MadurowiczUrbańska (red.). Społeczeństwo i gospodarka. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.
Ziv, A. (2016). Aviva Mathilda Amalia „Madzia” ZIV (ZIFERMAN) nee POSAMENT, about her and family before and during WW2 in Lwów and Przemyśl, www.sztel.org.pl, lwow, relacje-wspomnienia [dostęp: 21.09.2016].
Zmierzaliśmy ku asymilacji. Z Jerzym Holzerem rozmawia Ewa KoźmińskaFrejlak (2006). Midrasz, 7–8, 9–12.