Abstrakt
W niniejszym artykule podjęto teoretyczną analizę prowadzącą do rozpoznania, w jaki sposób koncepcja sytuacji granicznych K. Jaspersa tłumaczy złożoność funkcjonowania społecznego nauczyciela. Celem artykułu jest wyjaśnienie znaczenia walki obecnej w doświadczeniu nauczycieli oraz uzasadnienie faktu, że jest ona elementem nieodzownym w pracy pedagogicznej, ponieważ (posługując się językiem K. Jaspersa) umożliwia urzeczywistnienie egzystencji. W wyniku analiz rozróżniono dwa aspekty walki: „walkę z”, dążącą do wyeliminowania przeciwnika, oraz „walkę o”, zabiegającą o udoskonalenie dotychczasowego stanu. Stwierdzono, że pełnienie roli zawodowej nauczyciela wymaga często konfrontacji z tym, co „inne”, „trudne”, a nawet „niemożliwe”, i doświadczania sytuacji, które przekraczają posiadane aktualnie możliwości i kompetencje. Sytuacje te mogą stanowić punkt wyjścia do rozwoju, ponieważ można rozumieć je jako sytuacje „walki o”, która może być odczytywana jako jaspersowskie dążenie egzystencji ku transcendencji.
Bibliografia
Babiuch, M. (2002). Jak współpracować z rodzicami „trudnych” uczniów? Warszawa: WSiP.
Ball, S.J. (1994). Foucault i edukacja. Dyscypliny i wiedza. Kraków: Wydawnictwo Impuls.
Barciński, Z. (2013) (red.). Zachowania przeciw nauczycielowi. Lublin: Wydawnictwo NATAN.
Brzezińska, A. (2004). Miejsce ewaluacji w procesie kształcenia. W: A. Brzezińska, J. Brzeziński (red.), Ewaluacja procesu kształcenia w szkole wyższej. Poznań: Wydawnictwo Fundacji Humaniora.
Chętkowski, B. (2010). Nauczycielskie perypetie. O wojnie wszystkich ze wszystkimi. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Dąbrowska-Bąk, M., Pawełek, K. (2014). Opresja w szkole. Warszawa: Wydawnictwo Żak.
Dudzikowa, M. (1996). Nauczyciel – uczeń. Między przemocą a dialogiem: obszary napięć i typy interakcji. Kraków: Wydawnictwo Impuls.
Dudzikowa, M., Jaskulska, S. (2016). Twierdza. Szkoła w metaforze militarnej. Co w zamian? Warszawa: Wolters Kluwer.
Ferenz, K. (2009). Role nauczyciela we wprowadzaniu młodego pokolenia w życie społeczne i kulturalne. W: K. Ferenz, S. Walasek, Role współczesnego nauczyciela w zmieniającej się rzeczywistości społecznej. Wrocław: Oficyna Wydawnicza ATUT.
Jaspers, K. (1955). Philosophie. T. 1. Berlin – Heidelberg: Springer Verlag.
Jaspers, K. (1990). Filozofia egzystencji. Wybór pism. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Jaspers, K. (1995). Szyfry transcendencji. Toruń: Wydawnictwo Comer.
Kolasa, D. (2010). Sytuacje możliwe a sytuacje graniczne w filozofii Jaspersa. Studia z historii filozofii, 1, 135–145.
Komar, W. (1996). „Wojna” w edukacji: stosunku nauczyciel–uczeń. Pejzaże „walki” i nadziei (w kręgu pytań ważniejszych niż odpowiedzi). W: M. Dudzikowa (red.), Nauczyciel–uczeń. Między przemocą a dialogiem: obszary napięć i typy interakcji, Kraków: Impuls.
Kwiatkowska, H. (2005). Tożsamość nauczycieli. Między anomią a autonomią. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Kwiatkowska, H. (2008). Pedeutologia. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
Maksymowska, E., Werwicka, M. (2009). Konflikty w szkole. Niezbędnik aktywnego rodzica. Warszawa: Wolters Kluwer.
Marek, Z. Walulik, A. (2012). Sytuacje graniczne i wychowanie. Paedagogia Christiana, 2/30, 179–191.
Mieszalski, S. (1997). O przymusie i dyscyplinie w klasie szkolnej. Warszawa: WSiP.
Mikołajczyk–Woźniak, M. (2015). W opresji swoich uczniów: nauczyciel w sytuacji granicznej. W: J. Wiśniewska, Sytuacje graniczne w biegu ludzkiego życia. Łódź: Wydawnictwo Naukowe Instytutu Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy.
Motyl, K. (2014). O szkole jako fabryce nudy i śmiechu, Podstawy Edukacji, 7, 141–165.
Noelle V., (1995). Schuler sehen Schule Anders: eineempirische Untersuchunguber Schulauffassungen von Schulern Und Ihren Konsens. Frankfurt am Main – Berlin – Bern – New York – Paris – Wien: Peter Lang Verlag.
Piecuch, C. (2011). Metafizyka egzystencjalna Karla Jaspersa. Kraków: Wydawnictwo Universitas.
Poćwiardowska, B. (2010). Przejawy oporu w relacji wychowawca-rodzice. W: D. Zając (red.), O kompetencjach współczesnych wychowawców: perspektywa praktyki edukacyjnej. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego.
Potulicka, E. (2003). Ewaluacja jakości pracy nauczyciela – ewolucja celów, funkcji i form. W: R. Cierzniewska (red.), Ewaluacja jakości pracy nauczyciela. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego.
Suchecka, J. (2017). Strajk nauczycieli 31 marca. Pójdą do szkół, ale nie będą pracować, http://wyborcza.pl/7,75398,21465007,strajk-nauczycieli-31marca-pojda-do-szkol-ale-nie-beda.html [dostęp: 10.07.2017].
Sztobryn-Bochomulska, J. (2016). Koncepcja egzystencji Karla Jaspersa jako przyczynek do refleksji nad codziennością wychowania. Nauki o wychowaniu. Studia interdyscyplinarne, 1(2), 147–155.
Szymczak, M. (red.) (1995). Słownik języka polskiego. T. 3. (Hasło: walka). Warszawa: Wydawnictwo PWN.
Śliwerski, B. (n.d.). Nauczyciel jako zawód, http://osk-ko.edu.pl/kongres1/ materialy/BSliwerski-Kongres.pdf [dostęp: 18.07.17].
Trydeński, M. (2015). Doświadczenie graniczne w perspektywie filozofii Karla Jaspersa. W: C. Piecuch (red.), Karl Jaspers: w kręgu wielkich myślicieli współczesnych. Kraków: Wydawnictwo Universitas.
Walczak, A. (2012). Refleksja jako wyjątkowa przestrzeń aktywności myślowej w perspektywie doświadczeń granicznych, Kultura i Wychowanie, 4, 19–34.
Walczak, B. (2011). „Między nami dobrze jest”. O partnerstwie pomiędzy rodzicami a szkołą. W: G. Mazurkiewicz (red.), Ewaluacja w nadzorze pedagogicznym – refleksje. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Wlazło, S. (2012). Działanie zespołowe nauczycieli i kształtowanie kompetencji uczniów w działaniu zespołowym. W: G. Mazurkiewicz (red.), Jakość edukacji: różnorodne perspektywy. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Woods P. (1983). Sociology and the school. An Interactionist Viewpoint. London, Boston, Melbourne: Routledge and Kegan Paul.