Abstract
The political culture of a particular society primarily manifests in the common participation of citizens in democratic processes. The concept of so called counter-democracy redefines participation closer to the categories of a critical reviewing of the authorities’ actions than to the categories of a direct political commitment. Transformations of understanding of the citizenship essence have various causes, among others the irremovability of a conflict in the public domain and the ubiquity of manipulation. Conflicts are due to economic reasons but also – because of the increasing multiculturalism – ethnic and religious reasons. The manipulation effect is a presence of stereotypes and mythical thinking in the public space. Civic competences should contain, among others: reflexivity, criticism, tolerance, communication skills, resistance to manipulation and cooperation abilities. New trends of the citizenship understanding require re-raising questions on the importance of education in shaping the requested civic competences.
References
Boski, P. (2009). Kulturowe ramy zachowań społecznych. Podręcznik psychologii międzykulturowej. Warszawa.
Chudy, W. (2003). Indoktrynacja. W: T. Pilch (red.). Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku. T. 2. Warszawa.
Chudy, W. (2007). Społeczeństwo zakłamane. Esej o społeczeństwie i kłamstwie. 1. Warszawa.
Cialdini, R. (2009). Wywieranie wpływu na ludzi. Teoria i praktyka. B. Wojciszke (tłum.). Gdańsk – Sopot.
Czarnawska, M.M. (1997). Jak się bronić przed indoktrynacją. Warszawa.
Doliński, D. (2008). Techniki wpływu społecznego. Warszawa.
Dziubka, K. (2001). Teoria demokratycznej obywatelskości – zarys problemu. W: W. Bokajło, K. Dziubka (red.). Społeczeństwo obywatelskie. Wrocław.
Golka, M. (2008). Bariery w komunikowaniu i społeczeństwo (dez)informacyjne. Warszawa.
Golka, M. (2010). Imiona wielokulturowości. Warszawa.
Grabowska, B. (2011). Samotny egoista czy odpowiedzialny obywatel? Rozważania na temat liberalnego ideału człowieka i obywatela. Toruń.
Green, G.H., Cotter, C. (1997). Nie pozwól sobą manipulować. E. Wykrota (tłum.). Warszawa.
Jastrzębski, J. (2011). Ideologia i komunikacja. O edukacji, pedagogice i mediach. Wrocław.
Juchacz, P.W. (2006). Demokracja, deliberacja, partycypacja. Szkice z teorii demokracji ateńskiej i współczesnej. Poznań.
Koczanowicz, L. (2005). Wspólnota i emancypacje. Spór o społeczeństwo postkonwencjonalne. Wrocław.
Kosyrz, Z. (2004). Manipulacja. W: T. Pilch (red.). Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku. T. 3. Warszawa.
Król, M. (1999). Słownik demokracji. Warszawa. Król, M. (2008). Filozofi a polityczna. Kraków.
Łukaszewski, W., Doliński, D., Maruszewski, T., Ohme, R. (2009). Manipulacja. Sopot.
Macedo, S. (1995). Cnoty liberalne. G. Łuczkiewicz (tłum.). Kraków.
Mouffe, Ch. (2005). Paradoks demokracji. W. Jach, M. Kamińska, A. Orzechowski (tłum.). Wrocław.
Mouffe, Ch. (2008). Polityczność. M. Gdula (tłum.). Warszawa.
Mouffe, Ch., Laclau, E. (2005). Ludzie potrzebują alternatywy (rozmowa z M. Gdulą, J. Kutyłą, A. Ostolskim). M. Gdula (tłum.). Krytyka Polityczna, 7–8.
Napiontek, O. (2008). Społeczeństwo obywateli – o kształceniu obywatelskim w Polsce. W: A. Kościański, W. Misztal (red.). Społeczeństwo obywatelskie. Między ideą a praktyką. Warszawa.
Nikitorowicz, J. (2009). Edukacja regionalna i międzykulturowa. Warszawa.
Opara, S. (2009). Tyrania złudzeń. Studia z filozofi i polityki. Warszawa.
Ossowska, M. (1992). Wzór demokraty. Cnoty i wartości. Lublin.
Pachociński, R. (2004). Model oświaty społeczeństwa informacyjnego. W: T. Pilch (red.). Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku. T. 3. Warszawa.
Pietrzak, E., Szczepanik, R., Zaorski-Sikora, Ł. (2011). Aksjologia życia publicznego. Łódź.
Pietrzyk-Reeves, D. (2012). Idea społeczeństwa obywatelskiego. Współczesna debata i jej źródła. Toruń.
Piotrowski, E. (2010). Samodzielność poznawcza jako niezbędny warunek funkcjonowania jednostki we współczesnym społeczeństwie. W: A. Karpińska (red.). Edukacja w okresie przemian. Białystok.
Popowicz, E. (2009). Manipulacja. W: S. Jedynak, J. Kojkoł (red.). Encyklopedia filozofii wychowania. Bydgoszcz.
Przyszczypkowski, K. (2012). Polityczność (w) edukacji. Poznań.
Rajca, L. (2007). Demokracja. Studium polityczne. Toruń.
Reykowski, J. (2007). Rozwiązywanie sprzeczności ideologicznych i sprzeczności interesów w grupach społecznych – teoria i badania. W: J. Reykowski (red.). Konflikt i porozumienie. Psychologiczne podstawy demokracji deliberatywnej. Warszawa.
Rosanvallon, P. (2011). Kontrdemokracja. Polityka w dobie nieufności. A. Czarnacka (tłum.). Wrocław.
Śliwerski, B. (2013). Diagnoza uspołecznienia publicznego szkolnictwa III RP w gorsecie centralizmu. Kraków.
Wiłkomirska, A. (2013). Wiedzieć i rozumieć, aby być obywatelem. Studium empiryczne. Warszawa.
Winn, D. (2004). Manipulowanie umysłem. Pranie mózgu, warunkowanie, indoktrynacja. A. Sosenko (tłum.). Wrocław.
Wnuk-Lipiński, E. (2008). Socjologia życia publicznego. Warszawa.
Wonicki, R. (2007). Spór o demokratyczne państwo prawa. Teoria Jürgena Habermasa wobec liberalnej, republikańskiej i socjalnej wizji państwa. Warszawa.
Woronowicz, W. (1996). Edukacja refleksyjna. Słupsk.
Woronowicz, W. (2000). Problemy edukacji refleksyjnej. Koszalin.
Woronowicz, W. (2003). Edukacja refl eksyjna. W: T. Pilch (red.). Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku. T. 1. Warszawa.
Woronowicz, W. (2006). Refl eksja, sumienie, edukacja. Słupsk.
Wysocka, E. (2006). Stereotyp społeczny. W: T. Pilch (red.). Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku. T. 5. Warszawa.