Elementy rodzimego folkloru w polskich sonatach skrzypcowych XX wieku

Abstrakt

Artykuł ukazuje inspiracje folklorystyczne zawarte w polskich sonatach skrzypcowych powsta-łych w XX wieku: Rozważania analityczne dotyczą 8 dzieł z I połowy i 3 z II połowy XX wieku. Większość tych kompozycji należy do nurtu tzw. „zapomnianej muzyki polskiej”. Oto ich wykazz datowaniem:

• —  Michał Józefowicz, Sonata d-moll na skrzypce i fortepian op. 12 (1902),

• —  Henryk Melcer, Sonata G-dur na skrzypce i fortepian (1907),

• —  Józef Szulc, Sonata a-moll na skrzypce i fortepian op. 61 (przed 1908),

• —  Franciszek Brzeziński, Sonata D-dur na skrzypce i fortepian op. 6 (1910),

• —  Witold Friemann, Sonata e-moll „Polska” na skrzypce i fortepian op. 15 (1913),

• —  Stefan Bolesław Poradowski, 3 Sonatiny na dwoje skrzypiec op. 11a (1923),

• —  Alfred Gradstein, Sonatina C-dur na skrzypce i fortepiano (1937),

• —  Stanisław Wisłocki, Sonata F-dur na skrzypce i fortepian (1942),

• —  Jerzy Kolasiński, Sonatina na skrzypce i fortepian „alla rustica” (1971),

• —  Jerzy Młodziejowski, Sonata na dwoje skrzypiec (1972),

• —  Joanna Bruzdowicz, I Sonata „Il Ritorno” na skrzypce solo (1990).

  Omówienie tych utworów następuje w porządku chronologicznym. Celem przeprowadzonychanaliz jest uzyskanie odpowiedzi na następujące pytania:

1. Które elementy polskiego folkloru zaistniały w sonacie polskiej XX wieku?

2. W jaki sposób zostały zastosowane, a więc jakie techniki kompozytorskie wykorzystano w ich

   opracowaniu?

3. Jaką funkcję nadali tym utworom poszczególni twórcy?

   Każdy z utworów poddany jest analizie rozpatrującej wymienione wcześniej problemy badawcze

i zilustrowany przykładami nutowymi. Z badań wynika, że w tym gatunku zaistniały cztery elementypolskiego folkloru, zastosowane w odmienny sposób przez różnych twórców. Należą do nich: 

• —  cechy melorytmiczne tańców mazurowych (w strukturach tematów oraz jako stylizacja w funkcji części sonaty – w 6 utworach),

• —  stylizacje krakowiaka w funkcji finału sonaty – w 2 utworach,

• —  nawiązanie do charakteru poloneza (cechy melorytmiczne tematów w 2 utworach),

• —  stylizacja śpiewów góralskich, tzw. „Wierchowej nuty” w funkcji części wolnej – w 1 utworze.