Miłość jako wartość: aktualność klasycznej teorii cnót

Abstrakt

Współczesną kulturę nazywa się kulturą o wzmożonej konsumpcji czy wręcz kulturą konsumpcji. W tym określeniu zazwyczaj zawarta jest jakaś doza krytyczności i troski o to, by uruchomić w człowieku właściwe mu siły obronne przed zgubną dlań sytuacją nadmiernego używania dóbr w sferze tak ich wytwarzania, jak i nabywania. W kulturze konsumpcji zagrożona jest więc wartość pracy i wartość posiadania. Godność tych dwóch wymiarów ludzkiego życia swoją kwalifi kację uzyskuje w przyporządkowaniu do podmiotu ludzkiego, do jego osobowego sposobu istnienia. Autorka wskazuje, że niepokojąca zmiana, którą dostrzega się w kulturze mierzonej konsumowaniem, w głębi polega na zagubieniu sensu pracy i posiadania. Ten zaś proces dzieje się ze względu na utratę godności samego człowieka, który nie umie siebie posiadać i nie umie nad sobą pracować. Dlatego artykuł podkreśla wagę powrotu w pedagogice do takich celów wychowawczych, jakie wyznacza usprawnienie władz duchowych przez cnoty roztropności, sprawiedliwości, męstwa, a szczególnie umiarkowania. Teoria cnót jest tu widziana nie tylko jako historyczne przypomnienie, ale propozycja ważna wychowawczo. Model kultury miłości, który autorka rysuje jako przeciwny do modelu konsumpcyjnego, odznacza się następującymi cechami: wstrzemięźliwością, trzeźwością, czystością, łagodnością, wyrozumiałością, pokorą, pilnością, skromnością, a nawet umiejętnością wypoczywania. Rozważania są tu prowadzone na podstawie dorobku realistycznej filozofi i klasycznej. Punktem kluczowym dla całej pracy jest zestawienie wartości człowieka, które proponuje kultura konsumpcyjna, z modelem człowieka, który stał u źródeł europejskiej kultury. W związku z tym w artykule wskazuje się na wzajemne relacje duchowej i cielesnej natury człowieka. Dusza przenika każdy element ciała, które dzięki niej istnieje. Ciało jest tym, w którym i przez które dusza się wyraża. Stąd też duchowość ludzka ma nieodłącznie wymiar cielesny, a cielesność – duchowy. Rozwijając te myśli, autorka pokazuje kulturę przez pryzmat ludzkich aktów osobowych (komunikacji znakowej, poznania, miłości, wyboru, śmierci, twórczości, wychowania) i ludzkiego niezdeterminowanego działania: ludzkiej decyzji oraz wartości moralnych.

Pdf

Bibliografia

Adamska, I.J. (1998). Mądrość miłości. Rzecz o duchowości Edyty Stein. Tczew – Pelplin.

Adamski, F. (2005), Wychowanie ukierunkowane na wartości wyzwaniem aksjonormatywnego ładu społeczno-moralnego. W: F. Adamski (red.). Wychowanie personalistyczne. Kraków.

Armstrong, K. (2005). Krótka historia mitu. I. Kania (tłum). Kraków.

Arystoteles. (1956). Etyka Nikomachejska. D. Gromska (tłum.). Warszawa.

Balthasar, H.U. von. (1997). Wiarygodna jest tylko miłość. E. Piotrowski (tłum.). Kraków.

Bauman, Z. (2006). Praca, konsumpcjonizm i nowi ubodzy. S. Obirek (tłum.). Kraków.

Boużyk, M. (2005). Mit – historia święta? Odczytywanie Arystotelesa. Studia z Filozofi i Boga, Religii i Człowieka, 3.

Brezinka, W. (2005). Wychowanie i pedagogika w dobie przemian kulturowych. J. Kochanowicz (tłum.). Kraków.

Bronk, A. (2003). Czy pedagogika jest nauką autonomiczną? W: M. Nowak, T. Ożóg, A. Rynio (red.). W trosce o integralne wychowanie. Lublin.

Chudy, W. (2009). Pedagogia godności. Elementy etyki pedagogicznej. Lublin.

Delsol, Ch. (2003). Esej o człowieku późnej nowoczesności. M. Kowalska (tłum.). Kraków.

Hadot, P. (2000). Filozofia jako ćwiczenie duchowe. P. Domański (tłum.). Warszawa.

Kamiński, S. (1989). Jak filozofować? Lublin.

Kołakowski, L. (1990). Horror metaphysicus. Warszawa.

Kołakowski, L. (1994). Obecność mitu. Wrocław.

Krąpiec, MA. (1991). U podstaw rozumienia kultury. Lublin.

Krąpiec, M.A. (2008). Ludzka wolność i jej granice. Lublin.

MacIntyre, A. (1996). Dziedzictwo cnoty. Studium z teorii moralności. A. Chmielewski (tłum.). Warszawa.

Maryniarczyk, A. (1999). Czym jest ludzka wolność? Paedagogia Christiana, 3.

Misiarczyk, L. (2007). Osiem logismoi w pismach Ewagriusza z Pontu. Kraków.

Moskal, P. (1993). Problem filozofii dziejów. Lublin.

Nowak, M. (1993). Wychowanie w personalizmie. Chrześcijanin w Świecie, 23.

Olbrycht, K. (2008). Rola edukacji religijnej i wychowania religijnego. W: F. Adamski (red.). Wychowanie personalistyczne, Kraków.

Scruton, R. (1993). Oikofobia i ksenofobia. A. Nowak (tłum.). Arka, 4.

Sochoń, J. (2012). Religia w projekcie postmodernistycznym. Lublin.

Stępień, A. (1997). Człowiek w aspekcie ontycznym. W: J. Herbut (red.). Leksykon filozofii klasycznej. Lublin.

Swieżawski, S. (1993). Istnienie i tajemnica. Lublin.

Terruwe, A.A., Baars, C.W. (2002). Integracja psychiczna: o nerwicach i ich leczeniu. W. Unolt (przeł.). Poznań.

Terruwe, A.A., Baars, C.W. (2004). Integracja emocjonalna: jak uwierzyć, że jesteś kochany i potrafisz kochać? M. Ciszewska (przeł.). Poznań.

Tolkien, J.R.R. (1994). Drzewo i liść oraz Mythopoeia. J. Kokot (tłum.). Poznań.

Tomasz z Akwinu (1962–1986). Suma teologiczna. I–III. T. 1–34. P. Bełch, R. Kostecki, S. Pietrowicz, F. Bednarski (tłum.). Londyn.

Wierzbicki, A.M. (2009). Pedagogiczna moc filozofii. W: A. Szudra, K. Uzar (red.). Personalistyczny wymiar filozofii wychowania. Lublin.

Wojtyła, K. (1986). Miłość i odpowiedzialność. Lublin.

Wojtyła, K. (1994). Osoba i czyn oraz inne studia antropologiczne. Lublin.

Zdybicka, Z.J. (1995). Kulturowe zawirowania wokół człowieka XX wieku. Człowiek w Kulturze, 4–5.