Abstrakt
Twierdzenie, zgodnie z którym współczesna pedagogika jest nauką paradygmatyczną aktualizuje wiele istotnych problemów filozoficznonaukowych. Jednym z nich jest zagadnienie niewspółmierności paradygmatów. Celem artykułu jest charakterystyka relacji niewspółmierności oraz udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy problem ten dotyczy pedagogiki, a jeśli tak, to do jakich konsekwencji prowadzi w perspektywie myślenia o statusie naukowym tej dyscypliny oraz praktyki jej uprawiania.
Bibliografia
Chalmers, A. (1997). Czym jest to, co zwiemy nauką? Rozważania o naturze, statusie i metodach nauki. Wprowadzenie do współczesnej filozofii nauki. Warszawa: Wydawnictwo Siedmioróg.
Chmielewski, A. (2014). Niewspółmierność, nieprzekładalność, konflikt. Relatywizm we współczesnej filozofii analitycznej. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Chojnicki, Z. (1999). Podstawy metodologiczne i teoretyczne geografii. Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe. Folkierska, A. (1990). Pytanie o pedagogikę. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Gizbert-Studnicki, T., Dyrda, A., Grabowski, A. (2016). Metodologiczne dychotomie. Krytyka pozytywistycznych teorii prawa. Warszawa: Wolters Kluwer.
Hajduk, Z. (2012). Ogólna metodologia nauk. Lublin: Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Hałas, E. (2016). Refleksyjny podmiot w świecie społecznym. O paradygmacie i założeniach socjologii interpretacyjnej. Roczniki Nauk Społecznych, 8 (44), 35–50. http://dx.doi.org/10.18290/rns.2016.44.4-2.
Jankowski, K. (2016). Ewolucja pojęcia paradygmatu w „Strukturze rewolucji naukowych” Thomasa S. Kuhna. Σοφια, 16, 211–227. http://dx.doi.org/ 10.15584/sofia.2016.16.13.
Jodkowski, K. (1980). O dwu rodzajach niewspółmierności interteoretycznej w ujęciu Paula K. Feyerabenda. Studia Filozoficzne, 7 (176), 79–91.
Jodkowski, K. (1984a). Interpretacje Kuhnowskiej tezy o niewspółmierności paradygmatów. Roczniki Filozoficzne, 3, 173–198.
Jodkowski, K. (1984b). Teza o niewspółmierności w ujęciu Thomasa S. Kuhna i Paula K. Feyerabenda. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie- -Skłodowskiej.
Jodkowski, K. (1990). Wspólnoty uczonych, paradygmaty i rewolucje naukowe. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Klus-Stańska, D. (2009). Paradygmaty współczesnej dydaktyki – poszukiwanie kwiatu paproci czy szansa na tożsamość teoretyczno-metodologiczną?. W: L. Hurło, D. Klus-Stańska, M. Łojko (red.), Paradygmaty współczesnej dydaktyki (s. 11–23). Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Krause, A. (2011a). Paradygmaty w pedagogice i jej dyscyplinach szczegółowych. Studia z Teorii Wychowania, 2 (2), 71–82.
Krause, A. (2001b). Współczesne paradygmaty pedagogiki specjalnej. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”. Kuhn, T.S. (1985). Raz jeszcze o paradygmatach. W: T.S. Kuhn, Dwa bieguny. Tradycja i nowatorstwo w badaniach naukowych (s. 406–439). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Kuhn, T.S. (2001a). Przedmowa. W: T.S. Kuhn, Struktura rewolucji naukowych (s. 5–17). Warszawa: Fundacja Aletheia.
Kuhn, T.S. (2001b). Struktura rewolucji naukowych, Warszawa: Fundacja Aletheia.
Kuhn, T.S. (2001c). Postscriptum. W: T.S. Kuhn, Struktura rewolucji naukowych (s. 301–360). Warszawa: Fundacja Aletheia.
Kuhn, T.S. (2003a). Współmierność, porównywalność, komunikowalność. W: T.S. Kuhn, oprac. A. Baltas, K. Gavroglu, V. Kindi, Droga po strukturze. Eseje filozoficzne z lat 1970–1993 i wywiad-rzeka z autorem słynnej „Struktury rewolucji naukowych” (s. 35–56). Warszawa: Wydawnictwo Sic!
Kuhn, T.S. (2003b). Nauki przyrodnicze a humanistyka. W: T.S. Kuhn, oprac. A. Baltas, K. Gavroglu, V. Kindi, Droga po strukturze. Eseje filozoficzne z lat 1970–1993 i wywiad-rzeka z autorem słynnej „Struktury rewolucji naukowych” (s. 199–205). Warszawa: Wydawnictwo Sic!
Kuhn, T.S. (2003c). Odpowiedź moim krytykom, W: T.S. Kuhn, oprac. A. Baltas, K. Gavroglu, V. Kindi, Droga po strukturze. Eseje filozoficzne z lat 1970– 1993 i wywiad-rzeka z autorem słynnej „Struktury rewolucji naukowych” (s. 117–162). Warszawa: Wydawnictwo Sic!
Kupisiewicz, Cz. (1985). Paradygmaty i wizje reform oświatowych. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Kwieciński, Z. (2011). Spory o paradygmat w pedagogice. W: Z. Kwieciński, Cztery i pół. Preliminaria – liminaria – varia (s. 370–376). Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej.
Kwieciński, Z. (2019). Edukacja w galaktyce znaczeń. W: Z. Kwieciński, B. Śliwerski (red.), Pedagogika. Podręcznik akademicki (s. 43–53). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Leszczyński, J. (2010). O niezmienności sposobu uprawiania dogmatyki prawa. Studia Prawno-Ekonomiczne, 81, 115–129.
Masterman, M. (1970). The Nature of Paradigm. W: I. Lakatos, A.E. Musgrave (red.), Criticism and the Growth of Knowledge. Proceedings of the International Colloquium in the Philosophy of Science (s. 59–89). London: Cambridge University Press.
Milerski, B. (2011). Hermeneutyka pedagogiczna. Perspektywy pedagogiki religii. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie.
Niżnik, J. (1979). Idea paradygmatu w naukach społecznych. Człowiek i Światopogląd, 1, 143–150.
Pisula, W. (2006). Zachowanie się zwierząt – propozycja standardu edukacyjnego. Medycyna Weterynaryjna, 62 (2), 135–138.
Pyżalski, J. (2019). Cyfrowa pedagogika medialna. W: Z. Kwieciński, B. Śliwerski (red.), Pedagogika. Podręcznik akademicki (s. 407–418). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Rubacha, K. (2004). Budowanie teorii pedagogicznych. W: Z. Kwieciński, B. Śliwerski (red.) Pedagogika. Podręcznik akademicki. T. 1 (s. 59–68). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Rutkowiak, J. (2009). Wielość paradygmatów dydaktyki a wspólny mianownik realności życia. Ku pytaniom o przekłady międzyparadygmatyczne. W: L. Hurło, D. Klus-Stańska, M. Łojko (red.), Paradygmaty współczesnej dydaktyki (s. 27–39). Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Śliwerski, B. (2011). Współczesna myśl pedagogiczna. Znaczenia, klasyfikacje, badania. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Ślusarska, B., Dobrowolska. B., Zarzycka, D. (2013). Metateoretyczny kontekst zachowań zdrowotnych w paradygmatach zdrowia. Problemy Higieny i Epidemiologii, 94 (4), 667–674.
Szychta, A. (1993). Paradygmaty w nauce rachunkowości w świetle koncepcji Thomasa S. Kuhna. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Oeconomica, 127, 101–126