Działalność patriotyczna i religijna Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” na ziemiach polskich (do 1939 r.) – zarys problematyki

Abstrakt

Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” było pierwszą i przez kilka lat jedyną polską organizacją, która w okresie zaborów uzyskała od władz państw zaborczych zgodę na prowadzenie działalności. Pierwsze gniazdo sokole powstało we Lwowie w 1867 r., kolejne powoływano w miastach zaboru austriackiego, pruskiego, a później także rosyjskiego. Mimo że – jak sugerowała nazwa – TG „Sokół” było stowarzyszeniem gimnastycznym, w programie jego działalności znaczącą rolę odegrały również inne formy aktywności. W gniazdach utworzono koła śpiewacze, czytelnicze, opiekuńcze, a członkowie TG „Sokół” uczestniczyli w uroczystościach religijnych i patriotycznych, kultywując w ten sposób polskie tradycje narodowe. Organizowano wieczornice i spotkania, upamiętniające święta religijne oraz ważne wydarzenia z historii narodu polskiego, które przypominały o wspólnych celach i ideałach w okresie niewoli narodowej. „Sokół” przyjął na siebie obowiązek nauczania mowy ojczystej oraz dziejów ojczystych. O zakresie i charakterze działalności patriotycznej i religijnej TG „Sokół” najlepiej świadczyły Przykazania narodowe oraz przeciwstawiane im Grzechy narodowe. Już sama ich nazwa i liczba wskazywała na głęboką religijność sokołów. Wynikała ona nie tylko z autentycznej wiary członków TG „Sokół”, ale i z ideologii tego ruchu. W tragicznych momentach dziejowych niewoli narodowej nadzieję pokładano w Bogu, a ukojenie odnajdywano w modlitwie. Wszystkie uroczystości sokole (jak również powszednia działalność TG „Sokół”) miały charakter patriotyczno-religijny.