Abstrakt
Celem artykułu jest zwrócenie uwagi na kicz jako kategorię z zakresu nauk społecznych i hu-manistycznych o odpowiednich implikacjach dla dyscypliny pedagogicznej Zagadnienie kiczu osadzam w ramach swoiście rozumianej i uprawianej refleksji kulturoznawczej. Układ pojęć niezbędnych do tego osadzenia przedstawiam w następującym porządku: kultura – sztuka – uczestnictwo w kulturze (sztuce) – wprowadzanie do uczestnictwa w kulturze (sztuce). W przyjętej perspektywie nakreślanie granic pomiędzy „sztuką”, „złą sztuką”, „antysztuką”, „kiczem” jest mało atrakcyjne. Problem ten zostaje uwolniony od niepotrzebnych napięć. Kluczem jest tutaj sposób rozumienia pojęcia kultura, który implikuje odpowiedni sposób rozumienia sztuki, a w konsekwencji uczestnictwa w kulturze (sztuce) oraz wprowadzania doń (co jest prymarną funkcją edukacji). Publikacja ma na celu zapoznanie Czytelnika z różnorodnymi sposobami myślenia na temat kiczu oraz zaproszenie go do dyskusji na jego temat.
Bibliografia
Bikont, A., Szczęsna, J. (1997). Pamiątkowe rupiecie, przyjaciele i sny Wisławy Szymborskiej. Warszawa: Prószyński i S-ka.
Bortnowski, S. (2007). Wartościowanie poza kontrolą, czyli pamflet na najnowszą sztukę plastyczną. W: B. Myrdzik, I. Morawska (red.), Czytanie tekstów kultury. Metodologia. Badania. Metodyka (s. 274–289). Lublin: Wyd. UMCS.
Burszta, W.J., Piątkowski, K. (1994). O czym opowiada antropologiczna opowieść. Warszawa: Instytut Kultury.
Burszta, W.J., Januszkiewicz M. (2010). Słowo wstępne: Kłopot zwany kulturoznawstwem. W: W.J. Burszta, M. Januszkiewicz (red.), Kulturoznawstwo – dyscyplina bez dyscypliny? (s. 5–22). Warszawa: Wyd. SWPS.
Cackowska, M. (2014). Wzrastać radośnie w przedszkolnym i szkolnym kiczu. Pytania o współczesną alfabetyzację wizualną dzieci. W: D. Klus-Stańska (red.), (Anty)edukacja wczesnoszkolna (s. 273–289). Kraków: Wyd. Impuls.
Filipiak, G. (2004). Muzyka – zabawa i oszołomienie. W: J. Grad, H. Mamzer (red.), Ludyczny wymiar kultury (s. 51–64). Poznań: Wyd. Naukowe UAM.
Golka, M. (2013). Skandal artystyczny. Kultura i Społeczeństwo, 1, 103–116.
Grad, J. (2004). Problem karnawalizacji kultury współczesnej. W: J. Grad, H. Mamzer (red.), Ludyczny wymiar kultury (s. 3–21). Poznań: Wyd. Naukowe UAM.
Grad, J. (2005). Uczestnictwo w kulturze artystycznej społeczeństwa polskiego i jego uwarunkowania. W: J. Grad, U.Kaczmarek, Organizacja i upowszechnianie kultury w Polsce. Zmiany modelu (s. 43–90). Wyd. 3 poprawione i uzupełnione. Poznań: Wyd. Naukowe UAM.
Has-Tokarz, A. (2007). Nieprofesjonalistów i znawców czytanie tekstów (kultury). O demokratycznej i arystokratycznej postawie odbiorców wobec literatury/sztuki. W: B. Myrdzik, I. Morawska (red.), Czytanie tekstów kultury. Metodologia. Badania. Metodyka (s. 205–118). Lublin: Wyd. UMCS.
Jachimowicz, D. (1991). Pop-Art a postmodernizm. W: A. Zeidler-Janiszewska (red.), Przemiany współczesnej praktyki artystycznej. Próby interpretacyjne (s. 92–111). Warszawa: Instytut Kultury.
Jaworski, P. (2013). Kicz w trzech odsłonach. Kultura i Społeczeństwo, 1, 153–174.
Kobylińska, E. (2010). Nauki o kulturze i przyszłość filozofii. W: W. J. Burszta, M. Januszkiewicz (red.), Kulturoznawstwo – dyscyplina bez dyscypliny? (s. 84–102). Warszawa: Wyd. SWPS.
Kołakowski, L. (2010). Nasza wesoła Apokalipsa. Wybór najważniejszych esejów. Wybór i układ Z. Mentzel. Kraków: Wyd. Znak.
Leszczyński, A. (2005). Koniec kiczu. Wiedza i Życie, 12, wiz.pl [dostęp: 11.12.2020]
Łaszczyk, M. (2008). Bez-granicze kiczu. W: E.A. Sekuła, W.J. Burszta (red.), Kiczosfery współczesności (s. 48–56). Warszawa: Wyd. SWPS.
Michalik, J. (red.). (2011). Kultura i metoda. Warszawa: Eneteia Wyd. Psychologii i Kultury.
Nacher, A. (2012). Rubieże kultury popularnej. Popkultura w świecie przepływów. Poznań: Wyd. Galeria Miejska Arsenał.
Nowak, M. (2011). Mistyka – sztuka – kicz. Metoda rozpoznawania autentyczności. W: J. Michalik (red.), Kultura i metoda (s. 199–211). Warszawa: Eneteia Wyd. Psychologii i Kultury.
Onfray, M. (2010). Antypodręcznik filozofii. Lekcje sokratejskie i alternatywne. Warszawa: Wyd. Czarna Owca.
Ożóg, K. (2007). Nowy świat kultury – hiperrzeczywistość i jej znaki. W: B. Myrdzik, I. Morawska (red.), Czytanie tekstów kultury. Metodologia. Badania. Metodyka (s. 9–21). Lublin: Wyd. UMCS.
Poprzęcka, M. (1998). O złej sztuce. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe.
Rubacha, K. (2003). Nowe kategorie pojęciowe teorii wychowania. W: Z. Kwieciński, B. Śliwerski (red.), Pedagogika (s. 59–67). T. 2 , Warszawa: PWN.
Rusinek, M. (2016). Szymborska ofiarą namiętności do kiczu. Rozmowa wokół książki „Nic zwyczajnego. O Wisławie Szymborskiej”; htpps://polskie radio24.pl [dostęp: 1.02.2016].
Rychlewski, M. (2008). Kiczosfery muzyki popularnej. W: W.J. Burszta, E.A.
Sekuła (red.), Kiczosfery współczesności (s. 25–34). Warszawa: Wyd. SWPS.
Sarzyński, P. (2016). Kicz jest wszechobecny: nie tylko w sztuce; www.polityka.pl/tygodnik/kultura [dostęp: 18.12.2016].
Sekuła, E. (2008). Kicz jako źródełko radości. W: W.J. Burszta, E.A. Sekuła (red.), Kiczosfery współczesności (s. 35–47). Warszawa: Wyd. SWPS.
Sołodki, P. (2016). O doświadczeniu guilty pleasure; http//ekrany.org.pl/ [dostęp: 13.11.2020].
Świtała, A. (2008). Gra w autentyczność. Rola indywidualności we współczesnej kulturze masowej. W: W.J. Burszta, E.A. Sekuła (red.), Kiczosfery współczesności (s. 148–165). Warszawa: Wyd. SWPS.
Wantuch, W. (2007). Ilustracje tomików dla dzieci jako wprowadzenie do lektury. W: B. Myrdzik, I. Morawska (red.), Czytanie tekstów kultury. Metodologia. Badania. Metodyka (s. 425–436). Lublin: Wyd. UMCS.
Wasiak, P. (2008). So Bad… It’s good – obcowanie z filmowym kiczem. W: W.J. Burszta, E.A. Sekuła (red.), Kiczosfery współczesności (s. 166–182). Warszawa: Wyd. SWPS.
Welsch, W. (1999). Procesy estetyzacji. Zjawiska, rozróżnienia, perspektywy. W: K. Zamiara, M. Golska (red.), Sztuka i estetyzacja. Studia teoretyczne (s. 13–52). Poznań: Wyd. Fundacji Humaniora.
Witkowski, L. (1997). Ambiwalencja kiczu jako wyzwanie w kulturze. (Elementy meta-pedagogiczne w ilustracjach nie tylko estetycznych). W: Z. Kwieciński (red.). Nieobecne dyskursy (s. 30–76). Cz. 5. Toruń: Wyd. Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Zamiara, K. (1989). Kompetencja jako wiedza. W: T. Kostyrko, A. Szpociński (red.), Kultura artystyczna a kompetencje kulturowe (s. 155–169). Warszawa: Centralny Ośrodek Metodyki Upowszechniania Kultury.
Zamiara, K. (1993/95). Konstrukcja podmiotu w społeczno-regulacyjnej teorii
kultury. W: K. Zamiara (red.), Humanistyka jako autorefleksja kultury (s. 63–71). Poznań: Wyd. CIA BOOKS.
Żuchowska, G. (2013). Kicz – przegląd koncepcji teoretycznych i propozycja definicji do celów badawczych. Kultura i Społeczeństwo, 1, 131–151.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Prawa autorskie (c) 2020 Podstawy Edukacji