Szkoła miejscem rozwoju umiejętności emocjonalnych dzieci i młodzieży
DOI:
https://doi.org/10.16926/p.2024.33.05Słowa kluczowe:
umiejętności emocjonalne, inteligencja emocjonalna, pomoc psychologiczno-pedagogicznaAbstrakt
Umiejętności emocjonalne – obejmujące zdolność rozpoznawania, rozumienia, regulowania i wyrażania emocji – są fundamentalne dla efektywnego funkcjonowania w życiu codziennym, sta-nowiąc podstawę zdrowia psychicznego i ogólnego dobrostanu. Szkoła, jako miejsce socjalizacji, winna stanowić optymalne środowisko, w którym dzieci i młodzież miałyby szansę na rozwój kom-petencji emocjonalnych umożliwiających pełne uczestnictwo w życiu szkoły, ale i poza jej prze-strzenią. W niniejszej publikacji zostały nakreślone niektóre z możliwych form pomocy psycholo-giczno-pedagogicznej dedykowanej uczniom borykającym się z zarządzaniem własnymi emocjami, takie jak: program rozwoju umiejętności emocjonalnych „Przyjaciele Zippiego”, trening uważności (mindfulness), trening kompetencji społecznych i emocjonalnych Aggression Replacement Train-ing (ART), stosowanie elementów terapii poznawczo-behawioralnej, mediacje rówieśnicze i tuto-ring rówieśniczy, praca nad pozytywną samooceną ucznia. W ramach postulatów i wskazań dla praktyki zwrócono uwagę na konieczność odpowiedniego kształcenia nauczycieli i psychologów, a także nawiązania współpracy z rodziną dziecka i zaangażowania jej w proces rozwijania umiejęt-ności emocjonalnych dziecka.
Bibliografia
Barlow, D.H., Ellard, K.K., Fairholm, C.P., Farchione, T.J., Boisseau, C.L., Allen, L.B., Ehrenreich-May, J.T. (2020). Transdiagnostyczna terapia poznawczo-behawioralna zaburzeń emocjonalnych. Ujednolicony protokół leczenia. Pod-ręcznik terapeuty. Sopot: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Beck, J.S. (2005). Terapia poznawcza. Podstawy i zagadnienia szczegółowe. Kra-ków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Brackett, M.A., Rivers, S.E., Salovey, P. (2011). Emotional intelligence: Implica-tions for personal, social, academic, and workplace success. Social and Per-sonality Psychology Compass, 5(1), 88; https://doi.org/10.1111/j.1751-9004.2010.00334.x.
Brackett, M.A., Rivers, S.E. (2014). Transforming students’ lives with social and emotional learning. W: R. Pekreun, L. Linnenbrink-Garcia (red.), Interna-tional handbook on emotions in education (s. 368–388). New York – London: Routledge.
Brown, K.W., Creswell, J., Ryan, R.(2015). Handbook of Mindfulness: theory, re-search, and practice. New York: Guilford Publications.
Brzezińska, A.I., Rycielska, L. (2009). Tutoring jako czynnik rozwoju ucznia i nau-czyciela. W: M. Budzyński, P. Czekierda, J. Traczyński, Z. Zalewski, A. Zem-brzuska (red.), Tutoring w szkole: między teorią a praktyką zmiany edukacyj-nej (s. 19–29). Wrocław: Towarzystwo Edukacji Otwartej.
Budzyński, M. (2009). Tutoring szkolny – jak przez dialog rozwijać ucznia i moty-wować go do nauki. W: M. Budzyński, P. Czekierda, J. Traczyński, Z. Zalewski, A. Zembrzuska (red.), Tutoring w szkole: między teorią a praktyką zmiany edukacyjnej (s. 30–33). Wrocław: Towarzystwo Edukacji Otwartej.
Butcher, N.J., Hooley, M.J., Mineka, S. (2020). Psychologia zaburzeń. Sopot: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Centrum Pozytywnej Edukacji. Online: https://www.pozytywnaedukacja.pl/pro-gramy/przyjaciele-zippiego/o-programie [dostęp: 10.10.2024].
Chomczyńska-Miliszkiewicz, M., Pankowska D. (1998). Polubić szkołę. Ćwiczenia grupowe do pracy wychowawczej. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Peda-gogiczne. Creswell, J.D. (2017). Mindfulness Interventions. Annual Reviev of Psychology, 68, 491–516; https://doi.org/10.1146/annurev-psych-042716-051139.
Czarnecka-Dziulak, B., Drapała, K., Ostaszewski, P., Więcek-Durańska, A., Wójcik, D. (2015). W poszukiwaniu skutecznych reakcji na przestępczość: Programy korekcyjno-edukacyjne. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Duda, A.K. (2019). Masz prawo do mediacji w szkole. Materiały dla uczniów-kan-dydatów na mediatorów rówieśniczych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Germer, C. (2015). Czym jest uważność? Dlaczego ma znaczenie? W: C.K. Ger-mer, R.D. Siegel, P.R. Fulton (red.), Uważność i psychoterapia (s. 29–64). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Goldstein, A.P., Glick, B. (1994). Aggression replacement training: Curriculum and evaluation. Simulation & Gaming, 25(1), 9–26; https://doi.org/10.1177/ 1046878194251003.
Goleman, D. (1999). Inteligencja emocjonalna w praktyce. Poznań: Media Rodzina.
Kaya, F., Buzlu, S. (2016). Effects of Aggression Replacement Training on prob-lem solving, anger and aggressive behaviour among adolescents with crimi-nal attempts in Turkey: A quasi-experimental study. Archives of Psychiatric Nursing, 30(6), 729–735; https://doi.org/10.1016/j.apnu.2016.07.001.
Kendall, P.C. (2006). Terapia poznawczo-behawioralna dzieci i młodzieży. Kra-ków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Martowska, K. (2012).Psychologiczne uwarunkowania kompetencji społecznych. Warszawa: Liberi Libri.
Morawski, J. (2005). Ewaluacja Treningu Zastępowania Agresji (ART). Problemy Alkoholizmu, 2–3, 21–25.
Pawliczuk, W., Łobodda, K., Nowińska, A. (2015). Trening Zastępowania Agresji: opis metody, jej skuteczność oraz zastosowanie w praktyce oddziału psy-chiatrii dzieci i młodzieży. Psychiatria i Psychologia Kliniczna, 15, 33–37; http://dx.doi.org/10.15557/PiPK.2015.0005.
Raszewska-Skałecka, R. (2013). Mediacje rówieśnicze jako instrument przeciw-działania agresji i rozwiązywania konfliktów w szkole. W: M. Tabernacka (red.), Mediacje ponad podziałami (s. 71–83). Wrocław: Wydawnictwo Uni-wersytetu Wrocławskiego.
Sahin, F.S., Serin, N.B., Serin, O. (2011). Effect of conflict resolution and peer mediation traning on empathy skills. Procedia – Social and Behavioral Sci-ences, 15, 2324–2328; http://dx.doi.org/10.1016/j.sbspro.2011.04.101.
Salovey, P., Mayer, J.D. (1990). Emotional intelligence. Imagination, Cognition and Personality, 9(3), 185–211; https://doi.org/10.2190/DUGG-P24E-52WK-6CDG.
Slavin, R.E. (2013). Uczenie się oparte na współpracy: dlaczego praca w gru-pach jest skuteczna? W: H. Dumont, D. Instance, F. Benavides (red.), Istota uczenia się: wykorzystanie wyników badań w praktyce. Warszawa: Wolters Kluwer.
Topping, K.J. (2005). Trends in Peer Learning. Educational Psychology, 25(6), 631–645; https://doi.org/10.1080/01443410500345172.
