Komiks jako narzędzie nauczania historii XX wieku: rozszyfrowywanie i interpretacja
DOI:
https://doi.org/10.16926/Słowa kluczowe:
komiks, historia edukacji, środki wizualne, przegląd badań, badania jakościoweAbstrakt
Autor artykułu koncentruje się na teoretycznej definicji i analizie możliwości wykorzystania historycznych karykatur jako narzędzia dydaktycznego w nauczaniu historii. Opiera się na założeniu, że karykatura jako specyficzny rodzaj wizualnego źródła historycznego sprzyja rozwijaniu krytycznego i wieloaspektowego myślenia uczniów, umożliwiając jednocześnie oryginalną interpretację kontekstów historycznych. Jej ekspresyjny język, oparty na symbolice, hiperboli i skrótach wizualnych, zapewnia przestrzeń do pojęcia złożonych tematów w przystępnej i motywującej formie. Analiza koncentruje się na potencjale dydaktycznym karykatur, ich możliwościach funkcjonalnych oraz korzyściach i zagrożeniach związanych z przekazywaniem treści historycznych. Uwagę poświęcono również typologii karykatur, ich strukturom stylistycznym i semantycznym, a także ich wpływowi na poznawczy i afektywny poziom uczenia się. Badanie obejmuje przegląd powiązanej literatury i identyfikację luk badawczych w środowisku słowackim. Artykuł przedstawia również teoretyczne podstawy szerszych badań z zastosowaniem wyników, które są prowadzone w ramach pracy doktorskiej.
Bibliografia
Al-Araimi, S., Ambusaidi, A., Selim, M., Al-Amri, M. (2018). The impact of caricature drawings in the acquisition of scientific concepts and attitudes of 4t grade students for basic education towards science. Journal of Baltic Science Education, 17(3), 414–427.
Anderson, L.W., Krathwohl, D.R., Bloom, B.S. (2001). A taxonomy for learning, teaching, and assessing: A revision of Bloom’s taxonomy of educational objectives. Longman.
Baumgartner, J.C. (2008). Polls and elections: Editorial cartoons 2.0: The effects of digital political satire on presidential candidate evaluations. Presidential Studies Quarterly, 38(4), 735–758.
Bickford, J. (2016). Integrating creative, critical, and historical thinking through close reading, document-based writing and original political cartooning. The Councilor: A Journal of the Social Studies, 77(1), 1–9.
Biggs, J. (2011). Teaching for quality learning at university. Open University Press.
Cardillo, N. (2016). Visual aids supporting the learning of children in our classrooms. In The Challenge of Teaching. Springer Singapore.
Çifçi, M., Kaplan, K. (2020). A rubric study for the evaluation of caricature creation building skills of 6th grade students. Dil ve Dilbilimi Çalışmaları Dergisi, 16(1), 213–237.
Clifford, B. (1939). Wonder how long the honeymoon will last? The Washington Star. https://medium.com/the-edict/world-war-ii-through-cartoons-1b159856f42d.
Čapek, R. (2015). Moderní didaktika: Lexikon výukových a hodnoticích metod. Grada Publishing.
Drie, J. van, Boxtel, C. van. (2007). Historical reasoning: Towards a framework
for analysing students’ reasoning about the past. Educational Psychology Review, 20(1), 219–228.
Eker, C., Kardeniz, O. (2014). The effects of educational practice with cartoons on learning outcomes. International Journal of Humanities and Social Science, 14(4), 223–234.
El Refaie, E., Hörschelmann, K. (2010). Young people’s readings of a political cartoon and the concept of multimodal literacy. Discourse: Studies in the Cultural Politics of Education, 31(2), 195–207.
Gabovitsch, M., Topolska, A. (2023). Visual literacy in history education. Textbooks and beyond. Journal of Educational Media, Memory and Society,15(1), 1–19.
Gaikwad, V. (2013). The impact of a visual approach used in the teaching of
grammar when embedded into writing instruction: A study on the writing
development of Chinese first-year university students in a British university
in China [Unpublished master’s thesis]. University of Exeter.
Geisel, T. (1941). Communique: The annihilation is proceeding according to
schedule. https://medium.com/the-edict/world-war-ii-through-cartoons-
1b159856f42d
Gracová, B., Drahošová, L., Labisch, M. (2009). Metodika výuky historie na 2.
stupni základních škol a středních školách z pohledu pedagogické praxe – ná-
měty pro začínajíci učitele. Ostravská univerzita.
Haward, T. (2020). How do students engage with visual sources in the teaching
and learning of history? British Educational Research Journal, 46(2), 364–
378.
Heitzmann, W.R. (1998). The power of political cartoons in teaching history. Na-
tional Council for History Education.
Kratochvíl, V. (2004). Modely na rozvíjanie kompetencií žiakov. Stimul.
Kratochvíl, V. (2014). Karikatura a fotografie jako školský historický obrazový
pramen. Moderní dějiny. https://www.moderni-dejiny.cz/clanek/kari-
katura-a-fotografie-jako-skolsky-historicky-obrazovy-pramen/
Kratochvíl, V. (2019). Metafora stromu ako model didaktiky dejepisu. Raabe.
Kratochvíl, V. (2021). Multiperspektíva v 26 učebných figúrach. Raabe.
Labischová, D. (2015). Možnosti využití metody eyetrackingu ve výzkumu kom-
petencí historického myšlení na příkladu analýzy ikonografického materiálu.
Pedagogická orientace, 25(2), 271–299.
Mahmoudabadi, A., Nadimi, H. (2020). The educational function of caricature
and its effect on the students’ educational motivation and satisfaction. Tech-
nology of Education Journal, 14(3), 145–153.
McKee, N., Aghi, M., Carnegie, R., Shahzadi, N. (2003). Cartoons and comic books
for changing social norms: Meena, the South Asian girl. In A. Singhal, M.J.
Cody, E.M. Rogers, M. Sabido (Eds.), Entertainment-education and social
change (pp. 353–372). Routledge.
Milánová, P. (2023). Didaktické využitie karikatúr z obdobia 2. svetovej vojny
[Diploma thesis]. Katedra histórie FF UMB.
Minárechová, M. (2017). Využitie metódy concept cartoons na hodinách prírodo-
vedy z pohľadu učiteľov prvého stupňa ZŠ. Scientia in educatione, 8(1), 18–31.
Moroz, P.V. (2015). The use of caricatures in the school textbooks of world history (methodology of research-based studying). Проблеми сучасного підручника, 17(1), 241–257.
Nuñez, E.M.T., Marquez Medina, A., Ortiz Cubides, J.E. (2018). Enhancing critical
thinking skills through political cartoons: A pedagogical implementation.
GiST Education and Learning Research Journal, 16(1), 141–163.
Onušková, M., Bačová, D. (2015). Edukačné médiá a ich využívanie v spoločen-
skovedných predmetoch na základnej a strednej škole. Metodicko-pedago-
gické centrum.
Shabiralyani, G., Shahzad, K., Fazal, S., Hussain, M. (2015). Impact of visual aids
in enhancing the learning process: Case research in district Dera Ghazi Khan.
Journal of Education and Practice, 6(19), 226–233.
Šimíček, P. (2012). Interpretace antisemitských karikatur. Moderní dějiny.
https://www.moderni-dejiny.cz/clanek/interpretace-antisemitskych-karikatur/
Srinivasalu, G. (2016). Using cartoons as effective tools in teaching learning pro-
cess of social science. Scholarly Research Journal for Interdisciplinary Stud-
ies, 3(23), 1898–1905.
Stradling, R. (2002). Vyučovanie európskej histórie dvadsiateho storočia. Meto-
dické centrum.
Theotokatou, I. (2016). The use of comic books alternatively to historical text-
books. New pedagogical avenues.
Twark, J.E. (2016). Approaching history as cultural memory through humour, satire, comics and graphic novels. Contemporary European History, 26(1), 175–187.
Valter, J. (2014). Teoreticko-historiografický úvod k dejinám karikatúry. Štúdie o minulosti, 7(1), 84–97.
Von Wyk, M.M. (2011). The use of cartoons as a teaching tool to enhance student learning in economics education. Journal of Social Sciences, 26(2), 117–130.
