The social humanism by Tadeusz Zieliński (1859–1944)
DOI:
https://doi.org/10.16926/p.2020.29.03Keywords:
humanizm społeczny, renesans słowiański, antropocentrzym republikański, liberalizmAbstract
The aim of the article is t present the idea of social humanism by T. Zieliński an outstanding
classical philologist, thinker, creator of the phenomenon called Slavic Renaissance, being
a professor at St. Petersburg University (until 1920) and Warsaw University, a doctor h. c. at
many high schools in the country as well as abroad. He treated his humanism in different aspects,
not just as a category strictly referring to the epoch of Renaissance, but also having alternated
through history, in order to search a harmony between the one human being and the society. The
proposals and projects that he declared within this context, placed him around the great defenders
of the republican anthropocentrism which opposed the doctrinal liberalism.
References
Albrecht M. von, Filolog – budowniczy mostów między kulturami i narodami, [w:] Tadeusz Zieliński (1859–1944). W 150 rocznicę urodzin, pod red. E. Ole-chowskiej, Warszawa 2011.
Axer J., Tadeusz Zieliński wśród obcych, [w:] Tadeusz Zieliński (1859–1944). W 150 rocznicę urodzin, pod red. E. Olechowskiej, Warszawa 2011.
Bartyzel J., Humanizm, http: haggard, interia.pl/humanizm, html. (data dostępu: 19.07.2019)
Bleiberg J., Humanizm jako problem kultury, „Wiedza i Życie” 1939.
Bleiberg J., Typy humanizmu, „Wiedza i Życie” 1938, nr 9.
Braginska N., Słowiański renesans antyku, „Przestrzenie Teorii” 2008, nr 9.
Burckhardt J., Kultura Odrodzenia we Włoszech. Próba ujęcia, przekład M. Krecz¬kowska, wstęp M. Brahmer, Warszawa 1961.
Czachowski K., Obraz literatury polskiej 1884 1933, t. II: Neoromantyzm i psy-chologizm, Lwów 1934.
Czy łacina może zostać językiem międzynarodowym? „Wiadomości Literackie” 9 III 1930.
Czy mowa Rzymu stanie się znów językiem świata, „Polska Zbrojna” 15 III 1933, nr 74. G
Gawryłow A.K., Tadeusz Zieliński w kontekście kultury rosyjskiej, [w:] Tadeusz Zieliński (1859–1944). W 150 rocznicę urodzin, pod red. E. Olechowskiej, Warszawa 2011.
Gąsiorowski A., Topolski J., Klinger Witold, [w:] Wielkopolski słownik biogra-ficzny, Warszawa–Poznań 1981.
Geremek H., Wstęp, w: Tadeusz Zieliński, Kultura i rewolucja. Publicystyka z lat 1917–1922, przełożyła, opracowała i wstępem opatrzyła H. Geremek, Warszawa 1999.
Gębura K., Ateńczyk w barbaricum. Rzecz o Tadeuszu Zielińskim, „Kwarta” 2012, nr 3.
Gillmeister A., The Point of View. Tadeusz Zieliński on Ancient Religions, Akme, Studia historica, red. R. Kulesza, Warszawa 2013.
Hulka-Laskowski P., Nieprawidłowości proceduralne w sądzie nad judaizmem. Na marginesie książki prof. Tadeusza Zielińskiego, „Wiadomości Literackie” 2 X 1927, nr 40.
Humanizm i edukacja humanistyczna. Wybór tekstów: B. Suchodolski i I. Woj-nar, Warszawa 1988.
Humanismus, [w:] Brockhaus Enzyklopädie völlig neu bearbeitete, Meinheim 1989, Bd. 10.
Iwaszkiewicz J., Do Tadeusza Zielińskiego, „Wiadomości Literackie” 5 VIII 1928, nr 32, s.1, przedruk: „Meander” 1959, nr 8–9.
Kieniewicz J., Wprowadzenie do historii cywilizacji Wschodu i Zachodu, War-szawa 2003.
Klinger W., Tadeusz Zieliński, „Przegląd Współczesny” 1930, nr 94.
Kogo wybralibyśmy do akademii literatury polskiej? Rozstrzygnięcie czytelni-ków,”Wiadomości Literackich”, „Wiadomości Literackie” 13 IX 1925, nr 37.
Kogo wybralibyśmy do akademii literatury polskiej? Rozstrzygnięcie plebiscytu czytelników „Wiadomości Literackich”, „Wiadomości Literackie”18 I 1931, nr 3.
Konarzewski Z., Rozmowa z prof. Tadeuszem Zielińskim, „Czas” 30 V 1937, nr 146.
Kordecki K., O polski program wobec zagadnień słowiańskich, „Dziennik Po-znański” 5 V 1935, nr 104.
Król M., Historia myśli politycznej. Od Machiavellego po czasy współczesne, Gdańsk 1998.
Kwiatek A., Humanizm – przegląd stanowisk, „Śląski Filomata” 2006, nr 2.
Kwiatek A., Ryszard Gansiniec – krzewiciel humanizmu, „Kwartalnik Opolski” 1997, nr 1.
Kwiatek A., Środowisko filologiczne wobec kształcenia humanistycznego w II Rzeczypospolitej, „Cieszyński Almanach Pedagogiczny’, t. 1: Tradycja i współ¬czesność w myśli pedagogicznej, pod red. U. Szuścik, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2012.
Kwiatek A., Wokół lwowskiego wykładu profesora Kazimierza Twardowskiego z 1932 roku „O dostojeństwie uniwersytetu”, [w:] Dostojny Uniwersytet?, red. A. Śliz, M. S. Szczepański, Wyd. Oficyna Naukowa, Warszawa 2014.
Kwiatek J., Kwiatek A., Profesor Ryszard Gansiniec jako twórca koncepcji no-woczesnej edukacji humanistycznej, [w:] W kręgu dawnych i współczesnych teorii wychowania. Uczeń – Szkoła – Nauczyciel, pod red. K. Dormus i R. Ślęczki, seria: Biblioteka Współczesnej Myśli Pedagogicznej, t. I, red. A. Ruta, Kraków 2012.
Kwiatek J., Kwiatek A., Szyjkowski Marian, [w:] Leksykon Polaków w Republi-ce Czeskiej i Republice Słowackiej, t. II, red. Z. Jasiński, B. Cimała, Opole 2013.
Lenkowski S., Przegląd twórczości naukowej prof. Tadeusza Zielińskiego, „Wiedza i Życie” 1929, z. 3.
Łacina jako język międzynarodowy, „Dziennik Poznański” 13 XI 1929.
Łacina jako język międzynarodowy, „Kurier Warszawski” 7 I 1931 [wydanie wieczorne].
Łacina językiem świata. Wywiad z prof. Tadeuszem Zielińskim, „Gazeta War-szawska” 25 III 1933, nr 91.
Łempicki Z., Humanizm, w: „Świat i Życie”. Zarys encyklopedyczny współcze-snej wiedzy i kultury, t. II, Warszawa 1939.
Morstin L.H., O łacinę jako język międzynarodowy, „Wiadomości Literackie” 9 IV 1933, nr 16.
Mycielska D., Postawy polityczne profesorów wyższych uczelni w dwudziestole-ciu międzywojennym, [w:] Inteligencja polska XIX i XX wieku. Studia, t. 4: 1985, pod red. R. Czepulis-Rastenis, PWN, Warszawa 1985.
Nowe średniowiecze, „Wiadomości Literackie” 28 II 1926, nr 1.
O reformę szkolną, „Czas” 19 XI 1927.
Pilch S., Gustaw Przychocki. W 25-lecie pracy naukowej i wychowawczej, „Kwartalnik Klasyczny” 1934, z. 2.
Plezia M., Z dziejów filologii klasycznej w Polsce, Warszawa 1993.
Podniosła uroczystość ku czci 25-lecia pracy naukowej prof. Przychockiego, „Ilustrowany Kurier Codzienny” 29 V 1934, nr 147.
Ppłk. Gustaw Przychocki rektor Uniwersytetu Warszawskiego, „Polska Zbrojna” 30 IX 1928.
Przychocki G., Religia grecka, „Kurier Warszawski” 1 II 1922, nr 32.
Przychocki G., Religia rzymska, „Kurier Warszawski” 27 II 1922, nr 58.
Przychocki G., Tadeusz Zieliński, „Rozmaitości” 3 XII 1933, nr 49 (Dodatek do „Polski Zbrojnej”).
Reicherówna R., Rozmowa z prof. Gustawem Przychockim, „Wiadomości Lite-rackie” 16 V 1926, nr 20.
Religia hellenizmu, „Wiadomości Literackie” 14 II 1926, nr 7.
Rozwój idei słowiańskiej, „Kurier Warszawski” 23 VII 1923, nr 202.
Sinko T., Filologia – nadobna, „Czas” 18 XII 1925, nr 292.
Srebrny S., Tadeusz Zieliński, „Eos” 1947, nr 2.
Suchodolski B., Wojnar I., Humanizm i edukacja humanistyczna. Wybór tekstów, Warszawa 1988.
Szydelski S., Religia helleńska, Stary Testament i chrześcijaństwo, „Ateneum Kapłańskie” 1928, R. 14, t. 21, z. 1–3.
Szyjkowski M., Czy istnieje kwestia słowiańska?, „Kurier Warszawski” 7 VIII 1931, nr 214 [wyd. wieczorne].
„Świat i Życie”. Zarys encyklopedyczny wiedzy i kultury, pod red. Z. Łempic-kiego, t. II, Warszawa 1939, s. 900.
Towarzystwo Umiędzynarodowienia Łaciny, „Kwartalnik Klasyczny” 1933, z. 4.
W promieniach kultury antycznej, „Wiadomości Literackie” 4 I 1925, nr 1.
Wiellmann O., Humanismus, [w:] Lexikon der Pädagogik, hrsg. von E. M. Ro-loff, Bd. 2, Freiburg im Breisgau 1913.
Wieniewski I., Cios w próżnię. Jeszcze w sprawie książki „Hellenizm i judaizm”, „Wiadomości Literackie” 16 X 1927, nr 42.
Wieniewski I., Sąd nad judaizmem, „Wiadomości Literackie” 18 IX 1927, nr 38.
Wierzbicki A., Wschód – Zachód w koncepcjach dziejów Polski. Z dziejów pol-skiej myśli politycznej w dobie porozbiorowej, Warszawa 1984.
Woleński J., Humanizm i racjonalizm, [w:] Humanistyczna wizja zjednoczonej Europy, Humanist vision of European Integration, Warszawa 1998.
Zaborowski R., Tadeusz Zieliński (1859–1944) i Wincenty Lutosławski (1863–1954). Próba porównania biografii (w sześćdziesiątą i pięćdziesiątą rocznicę ich śmierci), „Prace Komisji Historii Nauki Polskiej Akademii Nauk”, t. VIII: 2007.
Zachariasz A.L., Czy humanizm jest antropotelizmem?, [w:] Humanizm. Trady-cje i przyszłość, pod red. T. Szkołuta, Lublin 2003.
Zieliński T., Autobiografia. Dziennik 1939–1944, podali do druku H. Geremek i P. Mitzner, Warszawa 2005.
Zieliński T., Chrześcijaństwo antyczne, Toruń 1999.
Zieliński T., Co zawdzięczam Goethemu?, „Ruch Literacki” 1932.
Zieliński T., Czym jest dla nas antyk?, „Filomata” 1929, z. 1.
Zieliński T., Hellenizm a judaizm, vol. 1–2, Warszawa 1927.
Zieliński T., Idea wszechsłowiańszczyzny (1), „Polska Zbrojna” 10 VII 1931, nr 186.
Zieliński T., Idea wszechsłowiańszczyzny (2), „Polska Zbrojna” 11 VII 1931, nr 187.
Zieliński T., Kultura i rewolucja. Publicystyka z lat 1917–1922, przełożyła, opracowała i wstępem opatrzyła Hanna Geremek, Warszawa 1989.
Zieliński T., Małgosia – Helena - Mater Gloriosa, „Wiadomości Literackie” 27 III 1932, nr 13.
Zieliński T., Nacjonalizm, internacjonalizm, supranacjonalizm, [w:] T. Zieliński, Kultura i rewolucja. Publicystyka z lat 1917–1922, przełożyła, oprac. i wstępem opatrzyła Hanna Geremek, Warszawa 1989.
Zieliński T., Nauka i sentyment wobec hellenizmu i judaizmu, „Przegląd Współ-czesny” 1928, nr 71.
Zieliński T., O wiecznej aktualności problemów artystycznych antyku, „Przegląd Współczesny” 1938, nr 200.
Zieliński T., Religia cesarstwa rzymskiego, Toruń 1999.
Zieliński T., Religia rzeczypospolitej rzymskiej, vol. 1–2, Warszawa 1933–1934.
Zieliński T, Religia starożytnej Grecji. Zarys ogólny (wyd. ros. Petersburg 1917, wyd. pol. Zamość 1921).
Zieliński T., Rozwój kultury duchowej, „Wiedza i Życie” 1930, z. 4.
Zieliński T., Rozwój kultury duchowej (dokończenie), „Wiedza i Życie” 1930, z. 5.
Zieliński T., Starożytność antyczna a wykształcenie klasyczne, Zamość 1920.
Zieliński T., Umiędzynarodowienie łaciny, „Gazeta Polska” 26 XI 1933, nr 327.
Zieliński T., Wschód i Zachód a Polska, „Gazeta Polska” 15 X 1933, nr 285.
Znaczenie społeczne Tadeusza Zielińskiego, „Kurier Warszawski” 16 II 1933, nr 47.
