Obraz szkolnictwa galicyjskiego w słoweńskim czasopiśmie pedagogicznym „Popotnik” (1880–1914)
DOI:
https://doi.org/10.16926/Słowa kluczowe:
Austro-Węgry, szkolnictwo, Polacy, SłoweńcyAbstrakt
Celem artykułu było poznanie słoweńskiego punktu widzenia na szkolnictwo galicyjskie, w kontekście starań tego narodu o zachowanie i pielęgnowanie własnej tożsamości narodowej, na pod stawie doniesień z Galicji w najstarszym słoweńskim czasopiśmie pedagogicznym „Popotnik”. Galicja była obiektem stałego zainteresowania „Popotnika”, odnotowano 51 relacji. Wyodrębnione
zostały 4 główne problemy wyłaniające się z owych doniesień: stan oświaty w Galicji, sytuacja nauczycielstwa, stosunki narodowościowe – relacje polsko-rusińskie (ukraińskie) oraz patriotyzm Polaków. Z ich analizy wynika, iż stosunek Słoweńców do Polaków był ambiwalentny – z jednej strony doceniali rozwój szkolnictwa i patriotyzm, z drugiej odnosili się krytycznie do analfabetyzmu, zaniedbania spraw nauczycielstwa ludowego, ograniczania rozwoju szkół ruskojęzycznych oraz nieprzystąpienia do ruchu panslawistycznego. Redakcja dostrzegała analogie sytuacji szkolnictwa słoweńskiego, uciskanego przez administrację niemiecką, do sytuacji szkolnictwa ukraińskiego w Galicji, ale także Polaków w zaborze pruskim.
Bibliografia
Cetnarowicz, A. (2020). Leopold Lenard – słoweński polonofil z początku XX wieku. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne, 147(2), 315–345. http://dx.doi.org/10.4467/20844069PH.20.018.12472
Cetnarowicz, A. (2018). Opinia słoweńska o sytuacji Polaków w zaborze pruskim w drugiej połowie XIX wieku. Studia Środkowoeuropejskie i Bałkanistyczne, 27, 75–88.
Cetnarowicz, A. (1997). Polacy i Słoweńcy w monarchii habsburskiej. Uwagi na temat wzajemnych stosunków w drugiej połowie XIX wieku (s. 203–220). Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne, 121: Austria–Polska, 1000 lat sąsiedztwa, red. J. Buszko, W. Leitsch.
Cetnarowicz, A. (1990). Słoweński ruch narodowy i jego stosunek do spraw polskich 1848–1879, Kraków: UJ.
Cetnarowicz, A. (1994). Slovenci in vprašanje gališke avtonomije v letih 1868-1873. Zgodovinski Casopis, 48(4), 519–535.
Cetnarowicz, A. (2015). Stosunki polsko-ukraińskie i polsko-rosyjskie w opiniisłoweńskiej w II połowie XIX wieku. Acta Historica Neosoliensia, Vedecký časopis pre historicke vedý, 18, 161–179.
Dutkowa, R. (1995). Polityka szkolna w Galicji. Między autonomią a centralizmem (1861–1875). Kraków: Uniwersytet Jagielloński.
Grzybek, W. (1974). Magiera Jan Franciszek. Polski słownik biograficzny, 19, 133–134.
Hojan, T., Perkič, A., Vovko, A. (1983). Bibliografsko kazalo. Popotnik. Sodobna pedagogika 1880–1980. Lublana: Slovenski šolski muzej.
Łapot, M. (2014). Inspektorzy szkolni w Galicji doby autonomicznej (1867–1918). Częstochowa: Wyd. UJD.
Okoliš, S. (2008). The history of education in Slovenia. Lublana: Slovencki šolski
muzej.
Protner, E. (2015). The proces of the Slovenian pedagogy gaining independence under the Austro-Hungarin Monarchy. History of Education & Children’s Literature, 10(1), 601–624.
Stinska, W. (2007). Systema szkilnictwa w Halyczyni (kiniec XIX – poczatok XX st.). Iwano-Frankiwsk.
Vidmar, T. (2013). The 130th volume of the Journal of Contemporary Educational Studies (Popotnik and Sodobna pedagogika) – position and polemics, Journal of Contemporary Educational Studies, 4, 12–31.
Waranitsja, A. (2025). Uczyteli narodnich szkił Halyczyny druho połowyny XIX – poczatku XX stolittja w kontekstu ukrainsko-polskich widnosyn: motywy ta modeli powiedinky. https://www.aca-demia.edu/11705635 [dostęp:
13.08.2025].
Wałęga, A. (2013). Galicyjska „Szkoła” jako przykład czasopisma pedagogicznego okresu zaborów. Acta Universitatis Nicolai Copernici. Pedagogika, 29, 9–28.http://dx.doi.org/10.12775/AUNC_PED.2013.001
Wałęga, A. (2016). „Szkoła” źródłem w badaniach historyczno-pedagogicznych polskich instytucji edukacyjnych doby zaborów. Studia Paedagogica Ignatiana, 2, 253–270. http://dx.doi.org/10.12775/SPI.2016.2.012
Wereszycki, H. (1972). Historia Austrii. Wrocław: Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich.