Pedagogika ciszy i uważności w edukacji najmłodszych jako przestrzeń dla rozwoju aksjologii dziecka – ujęcie teoretyczne
DOI:
https://doi.org/10.16926/Słowa kluczowe:
pedagogika ciszy, uważność, dziecko, wartościAbstrakt
Współczesna edukacja wczesnodziecięca staje przed wyzwaniem adaptacji do dynamicznych przemian społecznych oraz technologicznych, które wpływają na rozwój dzieci. W kontekście tych zmian, cisza i uważność zyskują na znaczeniu jako narzędzia wspierające rozwój aksjologiczny najmłodszych. Celem artykułu jest ukazanie pedagogiki ciszy i uważności jako przestrzeni sprzyjającej kształtowaniu systemu wartości moralnych, społecznych i estetycznych u dzieci. W części teoretycznej omówiono podstawy pedagogiki ciszy oraz praktyk mindfulness, wskazując ich znaczenie dla wszechstronnego rozwoju dzieci. Podjęto również próbę przedstawienia związku ciszy i uważności w kształtowaniu świata wartości młodego pokolenia jako warunków niezbędnych do refleksji, empatii i świadomego wyboru wartości. Wnioski artykułu wskazują, że pedagogika ciszy i uważności stanowi nie tylko alternatywę dla hałaśliwej i przyspieszonej rzeczywistości, ale także istotne narzędzie wspierające integralny rozwój aksjologiczny dziecka.
Bibliografia
Błaszczak, A. (2018). Wpływ Treningu Redukcji Stresu opartego na uważności (MBSR) na zdrowie fizyczne. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio J – Paedagogia-Psychologia, 31(1), 61–73. http://dx.doi.org/10. 17951/j.2018.31.1.61-73.
Brown, K.W., Ryan, R.M. (2003). The benefits of being present: Mindfulness and its role in psychological well-being. Journal of Personality and Social Psychology, 84(4), 822–848. https://doi.org/10.1037/0022-3514.84.4.822.
Chałas, K., Łobacz, M. (2020). Przymioty osoby ludzkiej: edukacja aksjologiczna i wychowanie ku wartościom. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Donelli, D., Lazzeroni, D., Rizzato, M., Antonelli, M. (2023). Silence and its effects on the autonomic nervous system: A systematic review. Progress in Brain Research, 280, 103–144; https://doi.org/10.1016/bs.pbr.2023.08.001.
Dubisz, S. (2003). Uniwersalny słownik języka polskiego. T. 1. Warszawa: Wy-
dawnictwo Naukowe PWN.
D’Souza, F., Smyth, L. (2025). The Array of Outcomes Associated with Mindful-
ness Interventions in Schools: A Systematic Review and Meta-analysis. Mind-
fulness, 16, 2132–2155. https://doi.org/10.1007/s12671-025-02627-3.
Góralska, R. (2020). Uważność: technika uczenia się czy droga wspierania
(samo)rozwoju?. Rocznik Andragogiczny, 26, 109–124. https://doi.org/10.
12775/RA.2019.006.
Kabat-Zinn, J. (1990). Full Catastrophe Living: Using the Wisdom of Your Body
and Mind to Face Stress, Pain, and Illness. New York: Delacorte.
Kabat-Zinn, J. (2016). Mindfulness for beginners: Reclaiming the present mo-
ment—and your life. Boulder: Sounds True.
Kupisiewicz, Cz., Kupisiewicz, M. (2009). Słownik pedagogiczny. Warszawa: Wy-
dawnictwo Naukowe PWN.
Łukasik, B. (2024), Szkoła miejscem rozwoju umiejętności emocjonalnych dzieci
i młodzieży, Pedagogika. Studia i Rozprawy, 33, 81–91. http://dx.doi.org/
10.16926/p.2024.33.05.
Maciejczak, M. (2021). Hermeneutyka życia świadomości według Edmunda Hus-
serla. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej.
Maciejczak, M. (2024). Fenomenologia jako hermeneutyka życia świadomości.
Studia Philosophiae Christianae, 60(1), 213–234. http://dx.doi.org/10.
21697/spch.2024.60.A.09.
Maciejczak, M. (2017). Czasowość i jedność świadomości – Kant, Husserl, Mer-
leau-Ponty. Principia, 123–142. https://ejournals.eu/czasopismo/princi-
pia/artykul/czasowosc-i-jednosc-swiadomosci-kant-husserl-merleau-ponty.
Maciejczak, M. (2007). Czasowość i jedność świadomości – Kant, Husserl, Mer-
leau-Ponty. Principia, 47–48, 123–142.
Montessori, M. (2023). Odkrycie dziecka. Tłum. K. Zawanowska. Warszawa: Wy-
dawnictwo Bellona.
Nowicka, M. (2023). Pokolenie Alfa w klasach początkowych – głos o nieade-
kwatności oferty edukacyjnej. Studia Pedagogiczne. Problemy społeczne,
edukacyjne i artystyczne, 43, 107–122. http://dx.doi.org/10.25951/12941.
Olbrycht, K. (2002). Prawda, dobro i piękno w wychowaniu człowieka jako osoby.
Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Rosati, N. (2023). Trening mindfulness w edukacji wczesnoszkolnej. Edukacja
Elementarna w Teorii i Praktyce, 18(2) (69), 87–98. https://doi.org/10.
35765/eetp.2023.1869.07.
Siembida, M. (2018). Wysokie technologie jako nośniki wartości w wychowaniu
małego dziecka. Studia z Teorii Wychowania IX, 3(24), 201–216. https://
cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.desklight-a63ece22-
9d82-4462-a61f-f95bd1cc8985.
Stańko-Kaczmarek, M., Kardasz, Ł., Koza, J., Piwońska, M., Siwińska, W., i Sokołowska,
K. (2023). Uważność a radzenie sobie ze stresem u kobiet i mężczyzn.
Człowiek i Społeczeństwo, 55, 141–162; https://doi.org/10.14746/cis.2023.
55.8.
Tang, Y.Y., Hölzel, B.K.,Posner, M.I. (2015). The neuroscience of mindfulness
meditation. Nature reviews. Neuroscience, 16(4), 213–225. https://doi.org/
10.1038/nrn3916.
Wilczyńska-Aleksandrowicz, S. (2024). Mindfulness jako propozycja wspierania
rozwoju społecznego, emocjonalnego i poznawczego dziecka – przegląd wybranych
badań i praktyk pedagogicznych. Colloquium, 4(56), 139–155.
http://doi.org/10.34813/57coll2024.
Zarzecki, L. (2012). Teoretyczne podstawy wychowania. Teoria i praktyka w zarysie,
Jelenia Góra: Karkonoska Państwowa Szkoła Wyższa w Jeleniej Górze.
Zdoliński, J. (2003). Dialog podstawą wychowania w koncepcji Martina Bubera.
Studia Koszalińsko-Kołobrzeskie, 8, 345–354. http://theo-logos.pl/xmlui/
handle/123456789/4088.
