Opublikowane: 2017-05-161

Kwartety smyczkowe Władysława Żeleńskiego

Maryla Renat, dr hab. prof. UJD
Edukacja Muzyczna
Dział: Artykuły
https://doi.org/10.16926/em.2017.12.01

Abstrakt

Głównym celem artykułu jest przedstawienie twórczości polskiego kompozytora Władysława
Żeleńskiego (1837–1921) na obsadę kwartetu smyczkowego, w kontekście jego biografii. Omówiona
w pracy część twórczości kompozytora obejmuje następujące dzieła:
1. Wariacje na oryginalny temat g-moll op. 21 (1869);
2. Kwartet smyczkowy F-dur op. 28 (1875);
3. Kwartet smyczkowy A-dur op. 42 (po 1880).
W rozwiązaniu niniejszej problematyki można wyróżnić dwa etapy. Pierwszy dotyczy omówienia
stanu, istniejącej wyłącznie w języku polskim, literatury przedmiotu na ten temat, która jest
uboga i przeważnie ogranicza się do ogólnych uwag stylo-krytycznych, nie zawsze słusznych.
Brakuje prac, które by w sposób całościowy szczegółowo omawiały wszystkie utwory należące do
twórczości kameralnej Żeleńskiego. Niniejsza praca jest zatem pierwszą próbą w tym zakresie.
Drugi etap dotyczy analizy muzycznej, w wyniku której omówione zostały: forma, technika kompozytorska,
strona wyrazowa oraz recepcja.
W utworach na kwartet smyczkowy Żeleńskiego dominuje liryczna kategoria wyrazowa. Wiodącą
rolę odgrywa faktura, w której współdziałanie instrumentów ciągle zmienia się we wzajemnych
relacjach. Kolejną właściwością zasługującą na uwagę są nawiązania do polskiej muzyki
ludowej. Przejawia się to w stosowaniu charakterystycznych kwart lidyjskich i kwint burdonowych.
Nadto kompozytor wprowadza stylizacje tańców niepolskich siciliany i tarantelli, co ma
miejsce w Wariacjach na oryginalny temat op. 21. Mniejszą rolę w kształtowaniu narracji odgrywa
harmonika. Nie zawiera ona nowatorskich rozwiązań, zwłaszcza w dwóch pierwszych dziełach.
Między kwartetami F-dur op. 28 a A-dur op. 42 miała miejsce ewolucja techniki kompozytorskiej,
co zaowocowało w drugim z utworów – pogłębionym rozwojem harmoniki dur-moll,
silnym zróżnicowaniem faktury i wprowadzeniem partii wirtuozowskich.
Styl Żeleńskiego w kwartetach smyczkowych reprezentuje nurt klasycyzujący. Stanowi syntezę
klasycznych form z neoromantycznym kształtowaniem narracji muzycznej. Dzieła na kwartet
smyczkowy Żeleńskiego reprezentują wysoką wartość artystyczną, tworząc zarazem podwaliny
polskiej kameralistyki w II połowie XIX wieku.

Słowa kluczowe:

kwartet smyczkowy, polska muzyka kameralna XIX wieku, Władysław Żeleński

Pobierz pliki

Zasady cytowania

Renat, M. (2017). Kwartety smyczkowe Władysława Żeleńskiego. Edukacja Muzyczna, 12, 9–51. https://doi.org/10.16926/em.2017.12.01

Cited by / Share

Licencja

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.


Ta strona używa pliki cookie dla prawidłowego działania, aby korzystać w pełni z portalu należy zaakceptować pliki cookie.