Rewolucja konserwatywna w Republice Weimarskiej i jej wpływ na młode pokolenie Niemców w okresie III Rzeszy

Abstrakt

W literaturze historycznej i politologicznej nie spotkamy tak różnorodnego i w swym oddziaływaniu,
indywidualnie, niejednoznacznego określenia, jakim była „rewolucja konserwatywna”.
Wprawdzie uplasować ją można w jednym obrębie z twórcami tejże, jednak w zastosowaniu jej
praktyk natrafimy na wiele merytorycznych rozbieżności. Z pewnością wynika to z twórczej idei
ludzi i języka, którym rewolucjoniści się posługiwali. W podstawie tego historyczno-politycznego
dialogu, chociaż w rozprawie chodzi tu wyłącznie o okres Republiki Weimaru, upatrywać należy
zmian zachodzących już w drugiej połowie XIX i początków XX w. Tak po dzień dzisiejszy za ojca
duchowego „rewolucji konserwatywnej” uznaje się Fryderyka Nietzschego. Kult stworzonego
przez niego „nadczłowieka” (Übermensch) zrywał więź z dotychczasowymi wartościami chrześcijaństwa
na rzecz przekreślenia w świecie uniwersum Boga. Dla wielu intelektualistów stanowił on
teoriopoznawczy pluralizm w zapisie moralnych tablic dla współczesnego człowieczeństwa. Nietzscheański
nihilizm, jako konstrukt „nadczłowieka”, wyrywał młodzież z mieszczańskich struktur,
a przez to obowiązku usług wobec starszych, naprowadzając ją w stronę sfery heroicznej. W swoim
wymiarze przezwyciężał ówczesne statu quo na rzecz odnowy i wyzwolenia ku wewnętrznej ewolucji
„nadczłowieka”. Wynikała ona z nieustannej walki i trwania rzeczywistości, którą „nadczłowiek”
później sam stworzył.

Znaczenie Nietzscheańskiego konstruktu dla fundamentalnych idei „rewolucji konserwatywnej”
najlepiej spuentował Tomasz Mann. W jego autorskich rozważaniach na temat człowieka apolitycznego,
rozbił dotychczasowe normy struktury politycznej na rzecz budzącego się w młodzieży
heroizmu. Z tą myślą zgadzali się kolejni intelektualiści, którzy bezsprzecznie zaliczani byli do twórców
idei rewolucyjnej okresu Weimaru: Ernst Jünger, Ernst Julius Jung, Carl Schmidt, Wilhelm Stapel.
Akolitą myśli młodych rewolucjonistów stała się I wojna światowa. Zrywała więź z czasem
mentalności przedindustrialnej na korzyść bojowników-apologetów, z których wykrystalizować się
miała nowa elita państwa. Stworzyć miała hierarchizację kadry w oparciu o społeczeństwo. Tak
pośród żołnierzy pól bitewnych zrodziła się idea obrony ojczyzny i ofiary składanej na ołtarzu
wojny. Wewnętrznie wytworzyła antropologię i filozofię wojny, do której młodzież niemiecka została
powołana. Ten sens walki przerodzić się miał z klęski w nowe, inne niż dotąd, Niemcy: „musieliśmy
przegrać wojnę, żeby wygrać Niemcy”. Narodowi socjaliści po dojściu do władzy w 1933 r.
chętnie wykorzystywali koncepcję edukacji „rewolucji konserwatywnej” i organizacji młodzieżowych
końca XIX i początku XX w. Pedagogika nazistowska czerpała z tych rezerwuarów wzór do
stworzenia ideału „nowego człowieka” III Rzeszy.