Filozofia polityczna Sokratesa

Abstrakt

Sokrates nie rozdzielał filozofii i polityki, jak uczynili to później Platon i Arystoteles, czym zapoczątkowali zachodnią tradycję myśli politycznej. Istotą filozofii Sokratesa była zgodność myślenia i działania, czyli filozofii i polityki. Pojęciem kluczowym był dialog (dialeghestai – omawianie czegoś z kimś), czyli rozmowa człowieka z innymi oraz z samym sobą. Sokrates wierzył, że każdy człowiek posiada w sobie pewne prawdy, pewną wiedzę, gdyż każdemu człowiekowi dostępny jest pewien fragment rzeczywistości, niedostępny innemu. Te nieuświadomione często prawdy można wydobyć poprzez rozmowę. I na tym właśnie miała polegać – zdaniem Sokratesa – rola filozofa – na wydobywaniu na świat wiedzy posiadanej przez ludzi (położnictwo). Sokrates wierzył, że prawda absolutna nie jest dostępna ludzkiemu poznaniu, a jedynym źródłem wiedzy o człowieku i świecie jest sam człowiek. Nie mniejsze znaczenie polityczne niż omawianie czegoś z kimś miał dialog człowieka z samym sobą, prowadzący do rozwoju moralnego jednostki. Człowiek, gdy pozostaje sam, staje się dwojgiem w jednym, prowadzi ze sobą dialog, czyli myśli. Nie powinien popełniać złych czynów, nawet gdy nikt inny ich nie widzi, bowiem w przeciwnym razie, skazuje się na nieustanne towarzystwo złoczyńcy, czyli samego siebie. Dobro ludzkiej duszy cenił Sokrates najwyżej i wskazywał na wymiar polityczny etyki. Bez dobrych ludzi – twierdził – nie ma bowiem dobrej wspólnoty, także wspólnoty politycznej.