Dni wstydu i hańby. Zabójstwo prezydenta Gabriela Narutowicza w poezji międzywojennej
Article Sidebar
Main Article Content
Abstrakt
Tematem artykułu są poetyckie reprezentacje zamachu na Gabriela Narutowicza, pierwszego Prezydenta RP. Zbrodnia polityczna, która miała miejsce 16 grudnia 1922 roku, była szeroko komentowana w prasie krajowej i światowej. Jej ślady odnaleźć można także w dziełach literackich. Przykładami, które znalazły się w kontekście pamiętnikowym i publicystycznym, są dobrze znane wiersze Antoniego Słonimskiego Na śmierć prezydenta Narutowiczai Juliana Tuwima Pogrzeb prezydenta Narutowicza oraz 15 XII 1922. Wspomnienie, ale także rzadziej przywoływane wiersze:Jana Nepomucena Millera Prezydent na marach, Józefa Wittlina Podzwonne za skazańca, Edwarda Szymańskiego Śmierć Prezydenta, fragmenty Nocy św. Jana Ewangelisty autorstwa Emila Zegadłowicza i wiersz Piłsudski Anatola Sterna. Wiersze te stanowią podstawę badań mających na celu udzielenie odpowiedzi na pytania o motywację ich powstania, a także sposoby ujęcia tematu (po-etyka, treść faktograficzna, ideologiczna i etyczna).
Article Details
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Bibliografia
Belmont L., List otwarty do Pana Prezydenta Rzeczypospolitej w sprawie Eligiusza Niewiadomskiego, Drukarnia Romana Kaniowskiego w Warszawie, Warszawa, 8 stycznia 1923.
Brykczyński P., Gotowi na przemoc. Mord, antysemityzm i demokracja w międzywojennej Polsce, przeł. M. Sutowski, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2017.
Brzoza C., Sowa A.L., Historia Polski 1918–1945, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2006.
Buszko J., Historia Polski 1864–1948, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1987.
Echa zabójstwa prezydenta śp. Narutowicza, „Kurier Warszawski”1922, nr 347 (18 grudnia), s. 1–4.
Eksportacja zwłok pierwszego Prezydenta Rzplitej Gabriela Narutowicza, „Wiadomości Krakowskie” 1922, nr 56 (21grudnia), s. 1.
Głowiński M., Gatunek literacki i problemy poetyki historycznej, [w:] Polska genologia literacka, red. D. Ostaszewska, R. Cudak, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007, s. 69–91.
Głowiński M., Wstęp, [do:] J. Tuwim, Wiersze wybrane, oprac. M. Głowiński, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, Wrocław 1986, s. III–LXVIII.
Iłłakowiczówna K., Wspomnienie o Prezydencie Narutowiczu („Gazeta Polska”, 16 XII 1932), [w:] tejże, Ścieżka obok drogi, Rój, Warszawa 1939, s. 73–78. Kijeński S., Proces Eligiusza Niewiadomskiego, Skład Główny w Księgarni i Składzie Nut, Peszyński, Niklewicz i S-ka, Warszawa 1923.
Kowalczykowa A., Piłsudski i tradycja, Verba, Chotomów 1991.
Kowalczykowa A., Programy i spory literackie w dwudziestoleciu 1918–1939, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1981.
Kulczyńska J., Niedoczytany „dokument epoki”:„Czerwony felieton” Andrzeja Niemojewskiego, [w:] Literatura niewyczerpana. W kręgu mniej znanych twórców polskiej literatury lat 1863–1914, red. K. Fiołek, Universitas, Kraków 2014, s. 473–483.
Kulczyńska-Kruk J., Paradokumentalizm w polskiej poezji dwudziestolecia międzywojennego (rozprawa niepublikowana), Wydział Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2018.
Lutosławski K., Mistyfikacja, „Myśl Narodowa”1922, nr 51 (23 grudnia), s. 6–9.
Mazur M., Media endeckie wobec wyboru i śmierci pierwszego prezydenta RP Gabriela Narutowicza, „Dzieje Najnowsze” 2010, R. 42, z. 2, s. 51–69.
Miller J.N., Prezydent na marach, [w:] Dziewiętnasty marca MCMXXIV. Wirydarz literacki na cześć Marszałka Józefa Piłsudskiego, Związek Strzelecki w Grodnie, Grodno 1924, s. 52–53.
Miłosz C., Wyprawa w Dwudziestolecie, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2011.
Nałęcz D. i T., Józef Piłsudski – legendy i fakty, Młodzieżowa Agencja Wydawnicza, Warszawa 1986.
Niewiadomski E., Kartki z więzienia, Wielkopolska Księgarnia Nakładowa Karola Rzepeckiego, Poznań 1923.
Niewiadomski ma być rozstrzelany dzisiaj o godz. 6.30 rano, „Ilustrowany Kurier Codzienny”1923, nr 7 (Kraków, 1 lutego), s. 1.
Opacki I., Krzyżowanie się postaci gatunkowych jako wyznacznik ewolucji poezji, [w:] Polska genologia literacka, red. D. Ostaszewska, R. Cudak, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007, s. 92–114.
Ratajczak J., Twarze Iłły, [w:] K. Iłłakowiczówna, Poezje zebrane, t. 1, zebrali, oprac. i bibliografię sporządzili J. Biesiada, A. Żurawska -Włoszczyńska, wstępem opatrzył J. Ratajczak, Algo, Toruń 1998, s. 5–19.
Rozstrzelanie Eligiusza Niewiadomskiego, „Ilustrowany Kurier Codzienny”1923, nr 9 (Kraków, 3 lutego), s. 1.
Ruszczyc M., Strzały w „Zachęcie”, Wydawnictwo Śląsk, Katowice 1987.
Sawicka J., Julian Tuwim, Wiedza Powszechna, Warszawa 1986.
Słonimski A., Alfabet wspomnień, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1975.
Słonimski A., Godzina poezji, Towarzystwo Wydawnicze Ignis, Warszawa 1923.
Słonimski A., Poezje zebrane, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1964.
Sonderling, Walka o zwycięstwo ideałów chrześcijańskich, „Przegląd Wileński” 1923, nr 1 (14 stycznia), s. 2–3.
Sprawozdanie urzędowe, „Wiadomości Krakowskie”1922, nr 54 (18 grudnia), s. 2.
Stern A. Wiersze dawne i nowe, Czytelnik, Warszawa 1957.
Stern A., Wiersze zebrane, t.1, oprac. A. K. Waśkiewicz, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1985 (1986).
Stracenie El. Niewiadomskiego, „Ilustrowany Kurier Codzienny”1923, nr 8 (Kraków, 2 lutego), s. 1.
Szymański E., Dzieła zebrane, oprac. Ł. Szymański, przedmowa R. Matuszewski, przypisy E. Rudziński, Ł. Szymański, t. 1, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1971.
Śliwiński A., [Przedmowa], [do:] T. Hołówko, Prezydent Gabriel Narutowicz (życie i działalność), z przedmową A.Śliwińskiego, Księgarnia E. Wende Ignis, Warszawa 1924, s. IX–XI.
T.P., Śmierć prezydenta Narutowicza, „Gazeta Świąteczna”1922, R. 42, nr 3186 (24 grudnia), s. 1–2.
T.P.,Wybór pierwszego prezydenta, „Gazeta Świąteczna”1922, R. 42, nr 3185 (17 grudnia), nr 3185, s. 1–2.
Tuwim J., Nowy wybór poezji, wybrał, ułożył i notą edytorską opatrzył J.W. Gomulicki, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2002.
Tuwim J., Wiersze, t. 2, oprac. A. Kowalczykowa, Pisma zebrane, Czytelnik, Warszawa 1986.
Wittlin J., Wybór poezji, wstęp i nota biograficzna W. Ligęza, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1998.
Zamordowanie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Gabriela Narutowicza, „Wiadomości Krakowskie”1922, nr 54 (18 grudnia), s. 1.
Zamorski J., We własnej sieci, „Myśl Narodowa”1923, nr 7 (17 lutego), s. 4–7.
Zegadłowicz E., Noc świętego Jana Ewangelisty. Misterium balladowe w siedmiu sferach, Czartak, Wadowice 1924.