A contribution to the history of theater in the interwar period. A few words about Zofia Nałkowska’s Dom kobiet once again

Authors

Keywords:

woman, Nalkowska, man, death, betrayal, memory, relativism, cognition, experiment, between the wars

Abstract

Zofia Nałkowska’s drama Dom kobiet (1928) turns out to be an ambiguous, multi-layered and complex work. The performance on the stage of the Polish Theater in 1930 became an important cultural event in Poland at that time. The writer, known for her psychological novels, took the trouble to write a drama. Working on the drama and then staging it became a big challenge for her. Thanks to this, she got to know the world of theater, which she became fascinated with it. The house of women can be read as a moral, psychological and reflective-philosophical drama. It is a testimony of the writer’s struggle with the patriarchal system and the settlement with the relationships between a man and a woman, which was included in the formula of “bad love”. However, the most important considerations in this drama on the subject of the relativity of interpersonal relations. The other person is always a mystery. The drama is deeply pessimistic. Therefore, it should be viewed as a “mental laboratory of thoughts”.

Author Biography

Professor, University of Warsaw

Maria Jolanta Olszewska – historian and literary scholar at the Institute of Literary Research of the University of Warsaw (ILP UW). Professor. Member of the Research Group on the History of Drama 1864–1939 at ILP, as well as a member of the Scientific Society of the Catholic University of Lublin (TN KUL), the Stefan Żeromski Association, and the Warsaw branch of the Friends of Jan Kasprowicz's Work within the Adam Mickiewicz Literary Society.

Her main academic and research interests include: the history of 19th- and 20th-century literature; literary genres, especially the borderlands between literature and utilitarian genres; the history of the Polish society’s political and social consciousness and its reflection in the literature of the second half of the 19th century; and the history of drama and theatre from the second half of the 19th to the first half of the 20th century. She is particularly interested in analyzing selected, often forgotten works of 19th- and 20th-century Polish literature.

She is the author of several key publications, including: “The Peasant Tragedy”: From W.L. Anczyc to K.H. Rostworowski. Themes – Composition – Ideas (2001), Man in the World of the Great War: Polish Literature of 1914–1919 and the First World War. Selected Issues (2004), Paths of Hope (2009), Stefan Żeromski. Encounters (2015), The Dispute over the Future of Polish Literature: Polemics with Stefan Żeromski after His Lecture “Literature and Polish Life” (2019), The Polish–Bolshevik War in Polish Literature (2020).

She has also authored numerous articles published in collective volumes and academic journals, and co-edited several collective editions and annotated editions of Kazimierz Przerwa-Tetmajer’s collected dramas.

References

Bachtin M., Problemy poetyki Dostojewskiego, przeł. N. Modzelewska, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1970.

Dąbrowska M., „Dom kobiet” Zofii Nałkowskiej, [w:] tejże, Pisma rozproszone, red. i przypisy E. Korzeniewska, t. 2, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1964, s. 525–534.

Duniec K., Dwudziestolecie. Przedstawienia, Instytut Teatralny im. Zbigniew Raszewskiego, Warszawa 2017.

Hernik-Spalińska J., Rodzaju żeńskiego, „Dialog” 1996, z. 3, s. 150–158.

Greń Z., Powrót do „Domu kobiet”, „Życie Literackie” 1955, nr 27, s. 3.

Grubiński W., Zofia Nałkowska, Dom kobiet (recenzja), „Nowa Książka” 1938, nr 6, s. 345–346.

Ibsen H., Dramaty, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1958.

Irzykowski K., Sprawozdanie teatralne. Teatr Polski, „Dom kobiet”, „Robotnik” 1930, nr 83, s. 2.

Irzykowski K., Sprawozdanie teatralne. Teatr Polski, „Dom kobiet” (Dokończenie), „Robotnik” 1930, nr 84, s. 2.

Irzykowski K., Sprawozdanie teatralne. Teatr Narodowy, „Dzień jego powrotu”, „Robotnik” 1931, nr 141, s. 4.

Jaszcz [J.A. Szczepański], Archipelag kobiet Z. Nałkowskiej, „Głos Ludu” 1948, nr 196, s. 5.

Kowalska U., O dramatach Zofii Nałkowskiej, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio F – Nauki Filozoficzne i Humanistyczne” 1961, nr 16, s. 190–211.

Krasiński E., Wokół premiery „Domu kobiet”. Listy z archiwum Arnolda Szyfmana, „Pamiętnik Teatralny” 1974, 3–4 , s. 342–354.

Kraskowska E., Niebezpieczne związki. Jeszcze raz o prozie Zofii Nałkowskiej, „Teksty Drugie” 1996, nr 4(40), s. 71–91.

Książek M., Funkcje konstrukcji stylistycznych w „Granicy” Z. Nałkowskiej, „Przegląd Humanistyczny” 1962, nr 6, s. 107–120.

Kuncewiczowa M., Dom kobiet – dom nawiedzony, „Pamiętnik Warszawski” 1930, z. 2, s. 98–100.

Leopold W., O dramatach Nałkowskiej, „Dialog” 1958, nr 8, s. 118–126.

Majcherek J., Przypisy do „Domu kobiet”, [w:] Z. Nałkowska, Dom kobiet, http://www.e-teatr.pl/pl/programy/2013_12/56470/dom_kobiet_teatr_

polski_warszawa_1990.pdf [dostęp: 2.03.2022].

Maria Przybyłko-Potocka, [hasło w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby), [online] [dostęp: 2.11.2022].

Matuszek G., Upiorne zniewolenie – odkryte i ukryte w dramatach Ibsena, „Napis” 2009, nr 15, s. 243–251.

Nałkowska Z., Dom kobiet, http://www.e-teatr.pl/pl/programy/2013_12/56470/dom_kobiet_teatr_polski_warszawa_1990.pdf [dostęp: 2.03.2022].

Nałkowska Z., Dzienniki, t. 3: 1918–1929, oprac., wstęp i komentarz H. Kirchner, Czytelnik, Warszawa 1988.

Nałkowska Z., Dzienniki, t. 4: 1930–1939, cz. 1: 1930–1934, oprac., wstęp i komentarz H. Kirchner, Czytelnik, Warszawa 1988.

Nałkowska Z., Kobiety, Prószyński i S-ka, Warszawa 2010.

Nałkowska Z., Utwory dramatyczne. Dom kobiet. Dzień jego powrotu. Renata Słuczańska, Czytelnik, Warszawa 1990.

Nałkowska Z., Widzenie bliskie i dalekie, Czytelnik, Warszawa 1957.

Nowaczyński A., Zmowa kobiet w domu poganek, „ABC” 1930, nr 99, s. 8.

Olszewska M.J., W pułapce wspomnień i pamięci. „Dom kobiet” Zofii Nałkowskiej, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio FF – Philologiae” 2022, nr 2(40), s. 81–94.

Podhorska-Okołów S., Na progu „Domu kobiet” (przed premierą w Teatrze Polskim), „Wiadomości Literackie” 1930, nr 1, s. 2.

Podhorska-Okołów S., Przed premierą. (Wywiad z Zofią Nałkowską), „Bluszcz” 1931, nr 11, s. 3.

Poskuta-Włodek D., Zmowa kobiet? Inscenizacje feministyczne w polskim teatrze dwudziestolecia międzywojennego, „Przestrzenie Teorii” 2015, z. 23, s. 105–120.

Prapremiera „Domu kobiet” Nałkowskiej, https://encyklopediateatru.pl/artykuly/10417/prapremiera-domu-kobiet-nalkowskiej [dostęp: 5.03.2022].

Rawiński M., Dramaturgia polska 1918–1939, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1993.

Rogatko B., Zofia Nałkowska, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1980.

Sławiński J., Pozycja narratora w „Nocach i dniach” Marii Dąbrowskiej, [w:] Pięćdziesiąt lat twórczości Marii Dąbrowskiej, red. E. Korzeniowska, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1963, s. 82–99.

Słonimski A., Dramat Nałkowskiej, „Wiadomości Literackie” 1931 nr 17, s. 4.

Słonimski A., Dwie premiery, „Wiadomości Literackie” 1930, nr 13, przedr. w: tegoż, Gwałt na Melpomenie, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1966, s. 169–171.

St. Br., Pryzmat rzeczywistości społecznej. Rozmowa z Zofią Nałkowską, „Czas” 1936, nr 25, s. 8.

Wójcik W., Zofia Nałkowska, Wiedza Powszechna, Warszawa 1973.

Żeleński (Boy) T., Premiera w Teatrze Polskim, „Kurier Poranny” 1930, nr 85; przedr. w: tegoż, Flirt z Melpomeną. Wieczór IX i X, Pisma, seria IV, t. 23, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1965.

Downloads

Published

2024-12-31

Issue

No. 1 (2024): Czytanie Dwudziestolecia [Reading the Interwar]

Section

Articles

License

Copyright (c) 2025 Maria Jolanta Olszewska

Creative Commons License

This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.

https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/