Wychowanie przez pracę jako świadomie organizowana działalność w zapobieganiu ryzykownym zachowaniom dzieci i młodzieży

• Daniel Kukla

  Uniwersytet Jana Długosza w Częstochowie

  https://orcid.org/0000-0003-1907-0933

• Mirosław Mielczarek

  Akademia Humanistyczno-Ekonomiczna w Łodzi

  https://orcid.org/0000-0001-9096-0715

Artykuł koncentruje się na zagadnieniu wychowania przez pracę jako przedmiocie badań własnych. Celem postępowania badawczego było poznanie opinii studentek pedagogiki na temat skuteczności tej formy wychowania w kontekście profilaktyki zachowań ryzykownych. Do celu sformułowano następujące pytanie: Czy, a jeśli tak, to jakie walory ma wychowanie przez pracę w zapobieganiu ryzykownym zachowaniom dzieci i młodzieży? Badanie przeprowadzono w ramach paradygmatu pragmatyzmu, stosując jakościową analizę treści.
W projekcie badawczym wzięło udział 45 studentek niestacjonarnych studiów pedagogicznych. Analiza odpowiedzi ujawniła szereg pozytywnych aspektów wychowania przez pracę  w zapobieganiu ryzykownym zachowaniom dzieci i młodzieży. Z badań własnych wynika, że angażowanie młodych osób w odpowiedzialne zadania rozwija ich samodzielność, odpowiedzialność oraz umiejętność zarządzania czasem. Ponadto, wychowanie przez pracę kształtuje postawy społeczne, takie jak współpraca, szacunek dla innych oraz poczucie przynależności do społeczności. Przekłada się również na zmniejszenie skłonności do zachowań dewiacyjnych (agresja, uzależnienia, przynależność do nieodpowiednich grup rówieśniczych). Na podstawie opinii studentek pedagogiki podkreślono, że koncepcja wychowania przez pracę może wspierać przygotowanie nieletnich do samodzielnego życia po opuszczeniu środowiska rodzinnego lub instytucjonalnego.

1. Daniel Kukla - Uniwersytet Jana Długosza w Częstochowie

   biogram

2. Mirosław Mielczarek - Akademia Humanistyczno-Ekonomiczna w Łodzi

   biogram

Baran, J. (1989). Wychowawcza rola środowiska pracy. Warszawa: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych.

Baraniak, B. (red.). (2012). Człowiek w pedagogice pracy. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego.

Baraniak, B. (2015). Wychowanie przez pracę, do pracy i w pracy – współczesną całożyciową teorią, interesującą nie tylko pedagogów pracy. Horyzonty Wychowania, 14(32), 137–153.

Chałas, K. (2007). Aksjologiczne wymiary pracy ludzkiej – zarys zagadnienia. W: W. Furmanek (red.), Praca człowieka jako kategoria współczesnej pedagogiki (s. 72–80). Warszawa: Instytut Badań Edukacyjnych.

Creswell, J. W. (2013). Projektowanie badań naukowych. Metody jakościowe, ilościowe i mieszane. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Dzielska, A., Kowalewska, A. (2014). Zachowania ryzykowne młodzieży – współczesne podejście do problemu. Studia BAS, 2(38), 139–168.

Goriszowski, W. (2006). Podstawy metodologiczne badań pedagogicznych. Warszawa: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej TWP.

Guzik-Tkacz, M. (2011). Badania diagnostyczne w pedagogice i psychopedagogice. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.

Hayes, L., Ciarrochi, J. (2019). Trudny czas dojrzewania. Jak pomóc nastolatkom radzić sobie z emocjami, osiągać cele i budować więzi, stosując terapię akceptacji i zaangażowania oraz psychologię pozytywną. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Hsieh, H.F., Shannon, E. (2005). Three approaches to qualitative content analysis. Qualitative Health Research, 15(9), 1277–1288.

Kaczor, A. (2015). Aksjologiczny wymiar pracy w procesie wychowania. Szkoła miejscem wychowania do pracy i przez pracę. Horyzonty Wychowania, 14(32), 171–182.

Królica, M. (2010). Wychowanie przez pracę i do pracy w przedszkolu – odkrywanie wartości pracy przez najmłodszych. Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce, 3–4, 28–43.

Kukla, D. (2016). Wychowanie przez pracę i do pracy – o potrzebie projektowania rozwoju edukacyjno-zawodowego młodego człowieka. W: B.J. Ertelt, G. Górna, D. Kukla (red.), Wybrane aspekty doradztwa zawodowego na przestrzeni życia człowieka (s. 113–128). Częstochowa: Wydawnictwo im. Stanisława Podobińskiego Akademii im. Jana Długosza.

Kwiatkowski, S.M. (2006). Pedagogika pracy. W: B. Śliwerski (red.), Pedagogika. Subdyscypliny wiedzy pedagogicznej (s. 237–252). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Modrzewski, A.F. (1953). O poprawie Rzeczypospolitej. Dzieła wszystkie (t. 1). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Nowacki, T.W. (2004). Leksykon pedagogiki pracy. Radom: Wydawnictwo i Zakład Poligrafii Instytutu Technologii Eksploatacji.

Nowacki, T.W. (1974). Rola i zadania systemu oświatowego w przygotowaniu do uczestnictwa w społecznym procesie pracy. Kwartalnik Pedagogiczny, 4.

Nowacki, T.W. (2008). Praca ludzka. Analiza pojęcia. Radom: Instytut Technologii Eksploatacji.

Okoń, W. (2007). Nowy słownik pedagogiczny. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak.

Oleksa, I. (2010). Praca jako wartość pedagogiczna. Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce, 3–4, 14–21.

Opiela, S.M.L. (2015). Wychowanie przez pracę i do pracy we wczesnej edukacji. Horyzonty Wychowania, 14(30), 147–166.

Piekarski, M. (2015). Wychowanie przez pracę wyzwaniem dla współczesnego doradztwa edukacyjno-zawodowego. Horyzonty Wychowania, 14(32), 155–167.

Solak, A. (2004). Wychowanie chrześcijańskie i praca ludzka. Studium współzależności. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego.

Suchodolski, B. (red.). (1982). Pedagogika. Podręcznik dla kandydatów na nauczycieli. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Surma, B. (2014). Aktualne konteksty wychowania przez pracę i do pracy w pedagogice przedszkolnej. Studia z Teorii Wychowania, 5(2/9), 33–51.

Szłapińska, J. (2015). Współczesny kształt pedagogiki pracy w Polsce. Studia Edukacyjne, 37, 153–168.

Sztaba, M. (2013). Wychowanie do pracy i przez pracę jako istotny element wspomagający planowanie i realizację kariery zawodowej. W: B. Jakimiuk (red.), Między wychowaniem a karierą zawodową (s. 91–108). Lublin: Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.

Śliwerski, B. (2001). Program wychowawczy szkoły. Warszawa: WSiP.

Wiatrowski, Z. (2005). Podstawy pedagogiki pracy. Bydgoszcz: Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego.

Wiatrowski, Z. (2010). Podstawowe teorie w obszarze pedagogiki pracy (cz. I). Edukacja Ustawiczna Dorosłych, 2(69), 50–60.

Wołk, Z. (2018). Dylematy terminologiczne współczesnej pedagogiki pracy. Relacje. Studia z Nauk Społecznych, 5, 103–114.

• pdf (Angielski)

Prawa autorskie (c) 2025 Daniel Kukla, Mirosław Mielczarek

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.