Pactum subiectionis i pactum societatis – kluczowe pojęcia teorii umowy

Abstrakt

Artykuł zawiera rozważania dotyczące pactum subiectionis i pactum societatis, dwóch rodzajów umów, obecnych w teorii politycznej, tłumaczącej powstanie rządu i państwa. Pierwowzór pactum subiectionis odnaleźć można już w przekazie biblijnym, w opisach rządów starożytnych Izraelitów. Idea pactum subiectionis obecna była w myśli średniowiecznej i wczesnonowożytnej. Umowa rozumiana jako pactum societatis rozwinięta została w Lewiatanie Thomasa Hobbesa. John Locke w swej teorii umowy inspirował się nowatorstwem myśli Hobbesa, w ostatecznym kształcie teoria ta nie była jednak tak indywidualistyczna, jak się zazwyczaj sądzi. Wydaje się, że Locke’owi bliższe były tradycyjne wątki myśli politycznej niż rewolucyjne wywody Hobbesa.