Możliwości rozwiązania sporu o ideologię w edukacji. Znaczenie edukacji filozoficznej
Pdf

Słowa kluczowe

ideologia
światopogląd
nauczanie filozofii i etyki
nauczanie religii

Abstrakt

Wbrew powszechnie panującym opiniom nauczanie przedmiotów filozoficznych nie jest światopoglądowo obojętne. Obecnie w filozofii występuje pluralizm teoretyczny (podstawa współczesnychtrendów cywilizacyjnych), zakładający równocenność podstawowych orientacji filozoficznych, nurtów i stanowisk. Jak w całym okresie dziejów filozofii, tak i obecnie nie sformułowano kryteriów, na podstawie których można by jednoznacznie wykazać wyższość/niższość jednej formacji filozoficznej nad inną (poza oczywistym odrzuceniem skrajnych przypadków orientacji ideowych, które prowadzą np. do ideologii totalitarnych). Dotyczy to również formacji religijnych, dla których prawda leży po stronie aktu wiary, a nie argumentu wypływającego z wiedzy. Teoretyczny spór o idee edukacyjne w warunkach nakazu przyjęcia rozwiązań społecznie akceptowanych stał się sporem o charakterze ideologicznym. Dominacja światopoglądu katolickiego w edukacji szkolnej legitymizowana jest jedynie tradycją i interesem społeczno-kulturowym tej formacji religijnej (kategoria interesu wyższa od kategorii prawdy społeczno-filozoficznej). Nieadekwatność przyjętych rozwiązań edukacyjnych wobec kulturowej prawdy obecnego okresu dziejowego jest jedną z przyczyn współczesnego kryzysu edukacji w Polsce. Istotna staje się analiza możliwości rozwiązania sporu o ideologię w edukacji. Jako jedną z propozycji jego rozwiązania przedstawia się propozycję wprowadzenia w polskiej szkole obowiązkowej, powszechnej edukacji filozoficznej (przykład interesu kulturowego narodu wyższego od interesu jednej formacji religijnej).

Pdf

Bibliografia

Barbaszyński, D. (2011). Inspiracje światopoglądowe w myśli Jana Łukasiewicza. W: S. Janeczek, R. Charzyński, M. Maciołek (red.). Światopoglądowe odniesienia filozofii polskiej. Lublin.

Bocheński, J.M. (1992). Sto zabobonów. Krótki filozoficzny słownik zabobonów. Kraków.

Czerepaniak-Walczak, M. (1996). Uwagi wstępne. W: M. Czerepaniak-Walczak (red.). Edukacja wobec wyzwań pluralizmu ideologiczno-politycznego. Szczecin.

Dziedzic, A. (2011). Filozofia Jamesa i Schillera w polskich poszukiwaniach światopoglądowych przełomu XIX i XX wieku. W: S. Janeczek, R. Charzyński, M. Maciołek (red.). Światopoglądowe odniesienia filozofi i polskiej. Lublin.

Dziewula, D. (1995). Polityka oświatowa Wspólnoty Europejskiej. Warszawa.

Europejski Trybunał Praw Człowieka. (2010). Sekcja Czwarta. Sprawa Grzelak przeciwko Polsce (skarga nr 7710/02). Wyrok, Strasbourg, 15 czerwca 2010 r.; http://bip.ms.gov.pl/pl/prawa-czlowieka/europejski-trybunał-praw-czlowieka/orzecznictwo-europejskiego-trybunalu-praw-czlowieka/listByYear,3.html/ComplainantYear=2010; https:// www.google.com/search/q=Skarga+nr+7710%2F02&ie=utf-8&oe=utf-8&aq=t&rls=org.mozilla:pl:offi cial&client=fi refox=a&channel=ffl b (15.02.2014).

Garniewicz, J. (2007). Teoria wychowania. Wybrane problemy. Olsztyn.

Gorloff, E., Grzybowski, R., Kołakowski, A. (red.) (2010). Edukacja w warunkach zniewolenia i autonomii (1945–2009). Kraków.

Gutek, G.L. (2003). Filozoficzne i ideologiczne podstawy edukacji. A. Kacmajor, A. Sulak (tłum.). Gdańsk.

Gutek, G.L. (2007). Filozofia dla pedagogów. A. Kacmajor, A. Sulak (tłum.). Gdańsk.

Janeczek, S., Charzyński, R., Maciołek M. (red.) (2011). Światopoglądowe odniesienia filozofi i polskiej. Lublin.

Kalinowska, K. (2003). Katolicyzm a idea społeczeństwa otwartego w XX w. W: G. Radomski, K. Kalinowska. Wychowanie a polityka. Cele polityczne jako czynniki determinujący oddziaływania wychowawcze. Toruń.

Kozłowski, M. (2012). Kres nauk społecznych? W: P. Żuk, Wiedza. Ideologia. Władza. O społecznej funkcji uniwersytetu w społeczeństwie rynkowym. Warszawa.

Kołatek, R. (2011). Nauczanie religii w publicznym systemie oświaty w latach 1989–1992. W: W. Wojdyło i in. (red.). W kręgu idei. Państwo – Edukacja – Religia. Toruń.

Lewowicki, T. (1997). Przemiany oświaty. Warszawa.

Meighan, R. (1993). Socjologia edukacji. E. Kiszkurno-Koziej i in. (tłum.). Toruń.

Mikulska, A. (2002). Wolność sumienia i wyznania. Raport z monitoringu. Warszawa.

Frycz Modrzewski, A. (1857). O poprawie Rzeczypospolitej. Przemyśl, http:// wolnelektury.pl/katalog/lektura/o-poprawie-rzeczypospolitej.html#s8 (14.02.2014).

Potulicka, E., Rutkowiak, J. (2010). Neoliberalne uwikłania edukacji. Kraków.

Przyszczypkowski, K. (2012). Polityczność (w) edukacji. Poznań.

Radziewicz-Winnicki, A., Walancik, M. (2010). Pomiędzy kulturowym uniwersalizmem a narodową rodzimością we wzajemnym postrzeganiu. W: R. Bera (red.). Wielka emigracja zarobkowa młodzieży. Wyzwania dla edukacji. Lublin.

Ryba, M. (2006). Szkoła w okowach ideologii. Szkolna propaganda komunistyczna w latach 1944–1956. Lublin.

Rypel, A. (2012). Ideologiczny wymiar dyskursu edukacyjnego na przykładzie podręczników języka polskiego z lat 1918–2010. Bydgoszcz.

Sarnowski, S. (2001). Filozofi a a polityka. Bydgoszcz.

Skibiński, P. (red.) (1999). Polityczny wymiar kultury i edukacji. Warszawa – Kraków.

Strzelecki, M. (2008). Wizje wychowania społecznego w polskiej myśli politycznej lat 1918–1939. Bydgoszcz.

Suchodolski, B. (1973). Komisja Edukacji Narodowej. Warszawa.

Szumański, M. (2011). Polityka i badania oświatowe w Niemczech i w Polsce. Warszawa.

Szymański, M.J. (2000). Studia i szkice z socjologii edukacji. Warszawa.

Śliwerski, B. (2009). Problemy współczesnej edukacji. Dekonstrukcja polityki oświatowej III RP. Warszawa.

Śliwerski, B. (2010). Oświatowa zdrada ideałów. W: E. Gorloff, R. Grzybowski, A. Kołakowski (red.). Edukacja w warunkach zniewolenia i autonomii (1945–2009). Kraków.

Śliwerski, B. (2012). Polska szkoła na wirażu zmian politycznych. Kraków.

Śliwerski, B. (2013a). Diagnoza uspołecznienia publicznego szkolnictwa. III RP w gorsecie centralizmu. Kraków.

Śliwerski, B. (2013b). Pozory sprawstwa reform oświatowych w III RP. W: M. Dudzikowa, K. Knasiecka-Falbierska (red.). Sprawcy i/lub ofiary działań pozornych w edukacji szkolnej. Kraków.

Wesołowski, L. (2011). Filozofia podmiotowości – światopoglądowe poszukiwania Stanisława Brzozowskiego. W: S. Janeczek, R. Charzyński, M. Maciołek (red.). Światopoglądowe odniesienia filozofii polskiej. Lublin.

Wojdyło, G. i in. (red.) (2011). W kręgu idei. Państwo – Edukacja – Religia. Toruń.

Woleński, J. (2013). Nauka i światopogląd, www.racjonalista.pl/kk.php/s,4961 (1.10.2013).

Woźniczka, M. (2013a). Czy pluralizm prowadzi do relatywizmu moralnego? Aksjologia w edukacji filozoficznej. Prace Naukowe. Filozofia (Częstochowa), 10.

Woźniczka, M. (2013b). Czy w nauczaniu filozofi i obowiązują paradygmaty ideologiczne? Referat na konferencji „Jak uczyć, by nauczyć? O zawodowych kompetencjach nauczyciela filozofii i nauczyciela etyki”, 26–27.09.2013, Warszawa (w druku).

Woźniczka, M. (2014). Dlaczego zakres edukacji filozoficznej jest kwestią opresji społecznej? W: S. Sztobryn, K. Kamiński (red.). Wolność a wychowanie. Problemy, dylematy, kontrowersje. „Rzeczywistość Edukacyjna”. T. 2. Łódź.

Żuk, P. (2012). Między reprodukcją a emancypacją. O wiedzy akademickiej w społeczeństwie półperyferyjnego kapitalizmu. W: P. Żuk, Wiedza. Ideologia. Władza. O społecznej funkcji uniwersytetu w społeczeństwie rynkowym. Warszawa.