Abstrakt
Edukacja, będąc procesem, spina systemową klamrą poznanie, z reguły monosubiektywne, z intersubiektywną wiedzą, która, chcąc sprostać wyzwaniom XXI w., powinna być w jak największej mierze komunikowalna i funkcjonalna. W sytuacji zmiennej ponowoczesności, z jej niewyczerpywalnością i nieprzewidywalnością, nieodzowne staje się stosowanie paradygmatu interpretatywnego i pluralistycznej metodologii badań nad funkcjonowaniem i efektywnością systemu edukacji. Pojawiają się tu jednak napięcia, które biorą się z konfrontacji modernistycznej wolności i postmodernistycznego zróżnicowania. Ponadto istnieje problem systemowego upolitycznienia edukacji, który skutkuje reprodukcją nierówności społecznej i nowymi mechanizmami selekcji. Przeżywany przez edukację kryzys, który bierze się z utraty jej pierwotnego celu, czyli procesu oświecania (educare), wymusza zmianę modus operandi całego systemu. Pluralizm idei politycznych i wartości kulturowych wywołuje potrzebę przeprojektowania całego systemu edukacji, odpowiadają cego na wyzwania zmiennej i komplikującej się ponowoczesności, obfitującej w antynomie, kontrowersje i dylematy. Metodą wyjścia z kryzysu edukacji jako zjawiska kulturowego byłoby wygenerowanie mechanizmu innowacyjności, kreatywności i samokorekcji w procesie nauczania, w każdym jego stadium.
Bibliografia
Ablewicz, K. (2006). Miejsce badań fenomenologicznych w poznawaniu sytuacji wychowawczych. W: D. Kubinowski, M. Nowak (red.). Metodologia pedagogiki zorientowanej humanistycznie. Kraków.
Ablewicz, K. (2007). Badania fenomenologiczne w pedagogice: istota czy jakość? W: J. Rutkowiak, D. Kubinowski, M. Nowak (red.). Edukacja, moralność, sfera publiczna. Materiały z VI Ogólnopolskiego Zjazdu Pedagogicznego PTP. Lublin.
Amsterdamski, S. (1983). Między historią a metodą: spory o racjonalność nauki. Warszawa.
Apple, M.W. (1990). Ideology and Curriculum. New York.
Bourdieu, P., Passeron, J.-C. (2006). Reprodukcja: elementy teorii systemu nauczania. E. Neyman (tłum.). Warszawa.
Broudy, H. (2008). Na ile fi lozofi czna może być fi lozofi a edukacji. P. Sosnowski i in. (tłum.) (translatorium). Kwartalnik Pedagogiczny, 1.
Cackowski, Z., Kmita, J., Szaniawski, K., Smoczyński, P.J. (red.) (1987). Filozofia i nauka: zarys encyklopedyczny. Wrocław.
Cannatella, H. (2006). The Moving Paradoxes of Education. Kwartalnik Pedagogiczny, 1.
Carr, W. (2008). Filozofi a edukacji. P. Sosnowski i in. (tłum.) (translatorium). Kwartalnik Pedagogiczny, 4.
Czerepaniak-Walczak, M. (1996). Emancypacja czy izonomia. W: H. Kwiatkowski, Z. Kwieciński (red.). Demokracja a oświata, kształcenie i wychowanie. Toruń.
Dewey, J. (1963). Demokracja i wychowanie. Wstęp do filozofii wychowania. Z. Bastgen (tłum.). Warszawa.
Dewey, J. (2005). Szkoła a społeczeństwo. R. Czaplińska-Muternilchowa (tłum.). Warszawa.
Drelich, S. (2011). Quo vadis polska szkoło? Raport matury 2011. Liberté!, 9.
Drucker, P. (1999). Społeczeństwo pokapitalistyczne. G. Kranas (tłum.). Warszawa.
Euro – nauka czy nauczka. A. Giza-Poleszczuk w rozmowie z W. Fuskiem i W. Tymowskim (2011). Gazeta Wyborcza, 162.
Fatyga, B. (1999). Dzicy z naszej ulicy. Antropologia kultury młodzieżowej. Warszawa.
Feyerabend, P. (1975). How to Defend the Society against Science. Radical Philosophy, 11.
Feyerabend, P. (1987). Farewell to Reason. London.
Giddens, A. (2002). Nowoczesność i tożsamość. „Ja” i społeczeństwo w epoce późnej nowoczesności. A. Szulżycka (tłum.). Warszawa.
Giroux, H.A., McLaren, P.L. (1989). Schooling, Cultural Politics and the Struggle for Democracy. W: H.A. Giroux, P.L. McLaren (red.). Critical Pedagogy, the State and Cultural Politics and Struggle for Democracy. New York.
Głazek, S.D. (2011a). Chińczycy trzymają się mocno. Nowa Krytyka, 19.
Głazek, S.D. (2011b). Edukacja XXI wieku. Pauza Akademicka. Tygodnik Polskiej Akademii Umiejętności, 108.
Gnitecki, J. (2006). Orientacje metodologiczne we współczesnej pedagogice. W: D. Kubinowski, M. Nowak (red.). Metodologia pedagogiki zorientowanej humanistycznie. Kraków.
Gnitecki, J. (2007). Wstęp do ogólnej metodologii badań w naukach pedagogicznych. T. 2: Tworzenie wiedzy o edukacji w naukach pedagogicznych. Poznań.
Gofron, A., Piasecka, M. (2008). Od redaktorów naukowych. W: Podstawy edukacji. Epistemologia a praktyka edukacyjna. Częstochowa.
Gutek, G.L. (2003). Filozoficzne i ideologiczne podstawy edukacji. A. Kacmajor, A. Sułek (tłum.). Gdańsk.
Habermas, J. (1983). Teoria i praktyka. Wybór pism. M. Łukasiewicz, Z. Krasnodębski (tłum.). Warszawa.
Hardt, M., Negri, A. (2005). Imperium. S. Ślusarski, A. Kołbaniuk (tłum.). Warszawa.
Heitmeyer, W. (2005). Die verstörte Gesellschaft. In weiten Teilen der Bevölkerung wächst die Orientierungslosigkeit. Die Zeit, 51; www.zeit.de/2005/51/Verst_9arungen (03.08.2011).
Hejnicka-Bezwińska, T. (2000). O zmianach w edukacji: konteksty, zagrożenia, możliwości. Bydgoszcz.
Hejnicka-Bezwińska, T. (2006). Konsekwencje badawcze wynikające z uznania dyskursów edukacyjnych przedmiotem pedagogiki. W: D. Kubinowski, M. Nowak (red.). Metodologia pedagogiki zorientowanej humanistycznie. Kraków.
Husserl, E. (1982). Medytacje kartezjańskie. A. Wajs (tłum.). Warszawa.
IBE. (2011). Raport o stanie edukacji 2010. W drodze do społeczeństwa wiedzy. M. Federowicz, M. Sitek (red.), http://eduentuzjasci.pl/pl/raport-o-stanie-edukacji-2010.html?start=1 (25.12.2011).
IBnGR, Ernst & Young, (2009). Diagnoza stanu szkolnictwa wyższego w Polsce, http://ptbk. mol.uj.edu.pl/download/aktualnosci/akt.diagnoza.pdf (10.10.2011).
Kłoskowska, M. (2006). Teoria socjologiczna Pierre’a Bourdieu. Wstęp do wydania polskiego. W: P. Bourdieu, J.-C. Passeron. Reprodukcja: elementy teorii systemu nauczania. E. Neyman (tłum.). Warszawa.
Komeński, J.A. (1883). Wielka Dydaktyka. H. Wornic (tłum.). Warszawa.
Kotański, A. (2007). O geometrii nieeuklidesowej; www.if.uj.edu.pl/Foton/wyklady/geometria-kotanski.pdf (7.08.2011).
Kuhn, T.S. (1968). Struktura rewolucji naukowych. H. Ostromęcka (tłum.). Warszawa.
Kwieciński, Z. (2007). Potrzeba alfabetyzacji krytycznej. W: J. Rutkowiak, D. Kubinowski, M. Nowak (red.). Edukacja – moralność – sfera publiczna. Lublin.
Lewartowska-Zychowicz, M. (2010). Homo liberalis jako projekt edukacyjny. Od emancypacji do funkcjonalności. Kraków.
Lewowicki, T. (2001). Szkic do dziejów metodologii pedagogiki. Rocznik Pedagogiczny, 24.
Lyotard, J.-F. (1997). Kondycja ponowoczesna. Raport o stanie wiedzy. M. Kowalska, J. Migasiński (tłum.). Warszawa.
MEN. (2010). Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach. Dz. U., 28, poz. 1487.
Ministerstwo Rozwoju Regionalnego (2011). Polska 2011. Gospodarka – Społeczeństwo – Regiony. Warszawa.
Mucha, J. (1986). Socjologia jako nauka krytyczna. Orientacja radykalna i krytyczna we współczesnej socjologii zachodniej. Warszawa.
Murzyn, A. (2001). Filozofia edukacji u schyłku XX wieku. Kwestie wybrane. Kraków.
Nalaskowski, A. (2002). Widnokręgi edukacji. Kraków.
Nalaskowski, A. (2010). Pedagogiczny zapis dekady. Olsztyn.
OECD. (2009). Program for International Students Assesment (PISA). Technical Report. Digital Reading Assessment, www.oecd.org/dataoecd/13/62/48579100.pdf (6.09.2011).
Potulicka, E., Rutkowiak, J. (2011). Neoliberalne uwikłania edukacji. Kraków.
Putkiewicz, E. (2005). Korepetycje – szara strefa edukacji. Warszawa.
Robinson, K. (2001). Out of Our Minds: Learning to Be Creative. Oxford.
Robinson, K. (2006). Why schools kill creativity. The case for an education system that nurtures creativity: TED Conference talk, Monterey, www.ted.com/index.php/talks/view/id/66 (11.09.2011).
Rorty, R. (1994). Filozofia a zwierciadło natury. M. Szczubiałka (tłum.). Warszawa.
Sowińska, H., Krauze-Sikorska, H., Kuszak, K., Michalak, R., Rura, G. (2011). Podsumowanie i wnioski. W: H. Sowińska (red.). Dziecko w szkolnej rzeczywistości. Założony a rzeczywisty obraz edukacji elementarnej. Poznań.
Szahaj, A. (2011). Czy tylko równe szanse? O liberalnej polityce społecznej. Liberté!, 9.
Szołtysek, A. (1998). Filozofia wychowania. Toruń.
Sztompka, P. (2000). Trauma wielkiej zmiany: społeczne koszty transformacji. Warszawa.
Śliwerski, B. (2007). Jaki paradygmat? W: J. Rutkowiak, D. Kubinowski, M. Nowak (red.). Edukacja, moralność, sfera publiczna. Materiały z VI Ogólnopolskiego Zjazdu Pedagogicznego PTP. Lublin.
Śliwerski, B. (2009). Problemy współczesne edukacji. Dekonstrukcja polityki oświatowej III RP. Warszawa.
Świat po pigułce. J. Żakowski z prof. Z. Baumanem (2010). Polityka, 47.
Vogl, J. (2010). Das Gespenst des Kapitals. Zürich.
Więcław, M. (2005). Jak być dobrym relatywistą? Nowa Krytyka, 17.
Willingham, D. (2009). Why Don’t Students Like School? A Cognitive Scientist Answers Questions About How the Mind Works and What It Means for the Classroom. Chichester.
Wilson, K., Daviss, B. (1994). Redesigning Education. New York.
Wilkinson, R., Pickett, K. (2011). Duch równości. Tam, gdzie panuje równość, tam wszystkim żyje się lepiej. P. Listwan (tłum.). Warszawa.
Witkowski, L. (2007a). Edukacja i humanistyka: nowe (kon)teksty dla nowoczesnych nauczycieli. Warszawa.
Witkowski, L. (2007b). Edukacja wobec sporów o (po)nowoczesność. Warszawa.